Wat wordt bedoeld met de fraudedriehoek?

Een klassieke uitspraak in het kader van fraude is: ‘de gelegenheid maakt de dief''. Hoewel het zonder gelegenheid niet mogelijk is kwaad te doen, is het te simplistisch om integriteitsinbreuken uitsluitend te verklaren vanuit de gelegenheid. Ook andere factoren zijn van belang, in het bijzonder het hebben van een motief. Een motief is een reden om iets te doen. In de literatuur wordt veelal gesproken van een stimulans of druk. Druk drijft iemand tot een handeling of juist tot het nalaten van een handeling. Geldgebrek is een voor de hand liggende drukfactor, maar ook bijvoorbeeld het behalen van een bepaald doel of het vervullen van een bepaalde ambitie.
Deze drukfactoren komen echter voor bij veel mensen, die bovendien daartoe vaak in de gelegenheid worden gesteld, zonder dat hen dat brengt tot het zich onreglementair toe-eigenen van middelen of het corrumperen van verantwoordingen. Druk is daarom op zich nog geen verklarende grond om over te gaan tot fraude, zelfs niet in combinatie met de aanwezigheid van een duidelijke gelegenheid. Druk is meestal wel het startpunt van fraude. ‘Druk maakt de dief'' zou dan ook wel een goede uitspraak zijn. Rechtvaardiging of rationalisatie is het doorslaggevende element in combinatie met gelegenheid en druk om een integriteitsinbreuk te verklaren. Het feit dat wordt verondersteld dat iemand anders ‘het ook doet'' is een veel gehoorde rechtvaardiging. Rechtvaardiging drijft iemand niet tot fraude. Zonder rechtvaardiging kan iemand zijn handelen echter niet rechtvaardigen en daarom niet tot die handeling komen.

fig. Fraudedriehoek