Wat zijn de hoofdconclusies uit de Arbobalans?

In de Arbobalans 2020 wordt geconcludeerd dat de kwaliteit van arbeid in Nederland redelijk stabiel is, evenals de kans op een arbeidsongeval. De algemene gezondheid van werkenden neemt iets af en het (werkgerelateerde) verzuim stijgt. Psychosociale arbeidsomstandigheden, zoals werkdruk, lijken een grote rol te spelen bij deze uitkomsten. Werknemers die een beroepsziekte oplopen, verzuimen gemiddeld 39 dagen méér dan werknemers die geen beroepsziekte opliepen. De drie werkkenmerken die het meest samenhangen met alle beroepsziekten zijn: ontevredenheid met het werk, hoge taakeisen en herhalende bewegingen.

In detail:

1. Bijna 4% van de werknemers heeft naar eigen zeggen in 2018 één of meer beroepsziekten (ontstaan door het werk en door een arts vastgesteld) opgelopen (267 duizend werknemers). De kans hierop is toegenomen van 3,2% in 2014 tot 3,7% in 2018. Dit komt vooral door steeds meer psychische beroepsziekten (1,4% in 2014 en 1,9% in 2018). Het hoogste percentage beroepsziekten onder werknemers vinden we in de gezondheidszorg (4,9%), de industrie (4,5%) en de vervoerssector (3,8%). Zzp’ers rapporteren minder vaak een nieuwe beroepsziekte dan werknemers en de kans op een beroepsziekte blijft bij zzp’ers redelijk stabiel de afgelopen jaren.
2. Beroepsziekten leiden tot gezondheidsverlies, ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en sterfte. Werknemers die in 2018 één (of meer) door een arts vastgestelde beroepsziekte(n) opliepen verzuimen gemiddeld 45 dagen. Dat is 39 dagen méér dan werknemers zonder nieuwe beroepsziekte. Werknemers met psychische beroepsziekten hebben het meeste extra verzuim: 60 dagen. In 2018 zorgden de beroepsziekten gezamenlijk voor bijna 10 miljoen extra verzuim dagen. Dit is 19 procent van het totaal aantal verzuimdagen en bijna een verdubbeling ten opzichte van 2014.
3. Ook de kosten voor loondoorbetaling bij beroepsziekten zijn fors gestegen: van € 1,2 miljard in 2014 naar 2,5 miljard in 2018, en zijn het hoogst in de gezondheidszorg (540 miljoen), gevolgd door de industrie (310 miljoen) en de handel (300 miljoen). De stijging komt naast de stijging van de loonkosten zelf en de toename van het aantal nieuwe psychische beroepsziekten vooral doordat werknemers met een psychische beroepsziekte meer dagen zijn gaan verzuimen. De verzuimkosten voor psychische beroepsziekten zijn daardoor opgelopen van 1 miljard euro in 2014 naar € 2,1 miljard in 2018.
4. De drie werkkenmerken die het meest samenhangen met alle beroepsziekten zijn: ontevredenheid met het werk, hoge taakeisen en herhalende bewegingen. Voor het verlagen van de kans op een beroepsziekte en de gevolgen daarvan lijkt aandacht voor deze factoren potentieel het meest effectief. Voor psychische beroepsziekten zou preventie zich moeten richten op ontevredenheid met het werk, een hoge moeilijkheidsgraad en conflicten met leidinggevende of werkgever. Voor beroepsziekten aan het bewegingsapparaat zijn dat de werkkenmerken herhalende bewegingen, ongemakkelijke werkhoudingen en hoge taakeisen.