Organisatieadvies: vernieuwingen in de praktijk van adviseren. Nieuwe producten en adviesstijlen. Voorbeelden, kritiek en tips van creatieve dwarskijkers. Selectie van artikelen met advies-cases en inzichten. Voor adviseurs en managers.
Vernieuwing: een frisse wind in de organisatieadvisering?
Organisatieadvies verandert. Verandert het wel snel genoeg? Velen pleiten voor een frisse wind. Zie:
- Een nieuwe generatie rukt op in de adviesbranche - Met totaal andere manieren van werken. Wat betekent dat?
- Het adviesvak op de schop - De adviesbranche is ontworpen voor een wereld die aan het verdwijnen is.
Hier volgt een overzicht van belangrijke veranderingen en kritische noten.
Creatieve dwarskijkers en eigenzinnige managers
De markt van adviesproducten verandert. De meest dynamische sectoren van onze economie stellen andere eisen. De nieuwe economie van start-ups en van het innovatieve grootbedrijf heeft lak aan ingewikkeld gedoe. Nader onderzoek, analyseren en rapporteren leiden tot niets. Alles is een beta-versie. We moeten verder. Eenvoud boven alles. Aanpakken dat probleem. Willen de consultants eerst een uitgebreid onderzoek? En vervolgens een indrukwekkend stappenplan? 'Het is immers taai en complex?' ‘Tja.... U hoort nog van ons.’
Voorbeelden
Wat vindt u van de voorbeelden in 'Kracht door zingeving, verbinding en fatsoen'? Stuk voor stuk originele en frisse benaderingen. Al met al leidend tot een grondige herwaardering van gangbaar organisatieadvies.
Zo zijn er meer creatieve dwarskijkers in de adviesbranche. Ook van eigenzinnige managers leren we veel. Al jaren geleden toonden Paul Verburgt als directeur van ArboNed en Wim van der Leegte als directeur van VDL, met succes originele en eigenzinnige manieren van beter organiseren en managen. En wat te denken van de Haier casus? Je zou wel gek zijn om je daarin niet te verdiepen. Dat geldt ook voor de kennis en ervaring opgedaan met Nieuw Organiseren, Zelforganisatie en Zelfsturende teams. In dit verband zijn buro's als Corporate rebels en de Rebelgroup interessant als uitgesproken aanhangers van deze ontwikkeling.
In opkomst zijn onderwerpen als Diversiteit, Zingeving, Duurzaamheid/MVO en Moreel kompas & integriteit. Belangrijke onderwerpen maar rijk gezegend met 'braaftaal' en geleerd geleuter. Het is nog zoeken naar een duidelijke en een transparante aanpak.
Meer voorbeelden van een frisse blik
- Organiseren is niet waardevrij! Het is terug! De menselijk maat,...
- De duurzaamheid van zelfsturing De rol van macht en structureel empowerment
- Hoe een eerlijke of oneerlijke organisatie herkennen Wat er mis gaat... De consequenties van oneerlijk.
- Gebruik communities voor organisatieverandering Verandermanagement gaat beter met 'communities' als 'change platforms'.
Veranderingen in het organisatieadvies
Organisatie-vernieuwing zet door. De logge piramide met strakke top-down sturing verandert steeds vaker in een netwerk-organisatie. Zie bijvoorbeeld:
- Is nieuw organiseren in grote organisaties eindelijk aanstaande?
Het Global Peter Drucker Forum: Bedrijven als ecosystemen van honderden mini-ondernemingen
Meer aandacht voor het organisatieontwerp
De organisatie blijft transparant en bestuurbaar door de eenheden te voorzien van een beperkt aantal resultaats-indicatoren. Zie het voorbeeld van VDL onder het kopje ‘Laat de eenvoud regeren’ in Performance management.
Ook organisatiecultuur, systemen en strategie maken deel uit van het organisatieontwerp. Onder labels als ‘nieuw organiseren’, ‘de menselijke maat’, ‘klein binnen groot’, ‘zelfsturing’, ‘autonomie’ en ‘eigenaarschap’ streeft men naar soepel werkende relatie-patronen, zowel horizontaal als verticaal, andere manieren van leidinggeven en een bedrijfscultuur gericht op resultaatverbetering. Wendbaarheid en agile werken liggen eveneens in het verschiet. Menig adviseur heeft zich verdiept in het nieuwe ontwerp. Ook steeds meer bestuurders en managers zijn ermee bekend; zie de voorbeelden in Sturen op verantwoordelijkheid.
De inmiddels verkregen inzichten, met de nodige ervaringen en voorbeelden, zijn te vinden in de kennisbank-pagina's Zelforganisatie & Zelfsturende teams, Innovatief Organiseren en Zingeving. Dit laat onverlet dat 'De menselijke maat', 'zelfsturing' en 'eigenaarschap' soms lastig te realiseren zijn. De bestaande patronen van gedrag en houding blokkeren de gewenste veranderingen.
Er bestaan negatieve patronen waarin veranderingen voortdurend vastlopen maar ook constructieve patronen die betrokkenheid en motivatie stimuleren. Deze kennis verklaart veel maar wordt te weinig gebruikt. Een compact overzicht biedt: Beheersen interactie-patronen onze organisaties? - Vicieuze cirkels brengen verloedering, constructieve spiralen zetten organisaties in de lift.
Het platform ontwerp rukt op
Ondertussen rukt een nieuw type organisatie op: De platform organisatie. Zie: Gig economy: geen vaste banen, maar losse klusjes - Uitsluitend zzp’ers in de nieuwe economie. Het einde van de organisatie?
Een platform organisatie is in de kern een netwerk-organisatie maar de units zijn vaak kleiner. Variërend van een compact team tot één individu. On demand Apps maken het gemakkelijk om de organisatie verder te ontwikkelen en doelmatig in te richten. De staven van organisaties, inclusief HRM, lopen kans buiten de organisatie geplaatst te worden. De kans is zelfs niet denkbeeldig dat de overgrote meerderheid van de werknemers los komt te staan van de organisatie waarvoor ze werken. Zie: Ontkoppeling van mens en organisatie? Wat wordt de organisatie van de toekomst?
Ook gevestigde organisaties moeten zich afvragen of de platform formule niet te verkiezen is. De zakelijke dienstverlening zou wel eens zeer gebaat kunnen zijn met dit organisatieontwerp; de advies-branche voorop.
- On demand organiseren en algoritmisch managen
De organisatie van de toekomst kondigt zich al aan. Wat doen traditionele organisaties?
We komen hiermee aan de grenzen van onze kennis en ervaring. We moeten onder ogen zien dat algoritmen een nieuwe taylorisatie mogelijk maken: medewerkers afrekenen op hun scores en de-activeren als hun scores te wensen overlaten. Hier ligt ook een ethisch vraagstuk waar we ons op moeten prepareren.
Organisaties vernetwerken en platformiseren
Het bekendste voorbeeld van een groot concern als platform organisatie is Amazon. Dit type organisatie rukt onmiskenbaar op. Weten de advies-bedrijven wat hier speelt? En hoe een gevestigde onderneming van deze ontwikkeling kan profiteren en misschien wel een platform organisatie moet worden?
De platform organisatie zal zich steeds vaker als geduchte concurrent manifesteren. De reden: de transactiekosten van coördinatie en besturing gaan drastisch omlaag. Zie: De Haier casus. Een virale zwerm van duizenden micro-ondernemingen! Is dit 'The next level'? Wordt dit het organisatie-ontwerp van de toekomst?
De digitale transformatie & AI
Met de platform bedrijven, de On demand Apps en Kunstmatige Intelligentie (AI) zitten we midden in de digitale transformatie. De aanpak van deze transformatie kent verschillende varianten. Zie bijvoorbeeld: Hoe digitaliseer je jouw bedrijf? - In 3 stappen. Zie ook de Checklist digitale transformatie - Wat en hoe? Een aanpak gebaseerd op maximale inzet en betrokkenheid van de lijnorganisatie. En Artificial Intelligence faalt zonder de mens - Zes succesfactoren.
Het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) wordt onvermijdelijk. Wat gaat dit betekenen?
Zie bijvoorbeeld: ASML verwacht van dienstverleners inzet GPT-4 - en daarmee een verlaagd tarief. Voor een overzicht van de mogelijkheden is er de kennisbank pagina ChatGPT-4.
Als we GPT-4 over deze vraag raadplegen krijgen we de reactie "Ik beloof je een revolutie in de manier waarop bedrijven opereren en interactie met klanten onderhouden." Wat dat gaat betekenen weten we nog niet. De eerste signalen verwijzen naar een omwenteling. Zie: Adviseren kan met AI goedkoper - Veel goedkoper zelfs. Ook met meer integriteit en moreel kompas? Er zijn al speculaties over nieuwe verdienmodellen door adviseurs te voorzien van een zwerm klonen. Zo'n kloon is bedreven in het gebruik van AI en komt na enige vragen (prompts) met een 'goed overdacht' advies. Een advies dat in enkele seconden is verkregen. Uiteraard volgt binnen tien dagen een overzichtelijke declaratie. Het lijkt mij allemaal onzin. Maar de 'digitale assistenten' kondigen zich al aan: Stuur je digitale assistent als vervanger - "Namens mij aanwezig zijn".
Het nieuwe verandermanagement
In de nieuwe economie is verandermanagement stevig aan het veranderen. Het kan niet anders of de rol van consultants verandert mee. Elk organisatieadvies is ook een veranderadvies.
De legacy van opeengestapelde inzichten, hypes, schema’s, theorieën, stappenplannen, modellen, figuren, concepten en dikke boeken over verandermanagement wordt overboord gezet. Onderzoeksrapporten, eindeloze vergaderingen, stappenplannen.... dat schiet niet op. Aan de gang! De wijsheid zit in het DOEN! De lijn is aan zet. Wat betekent dat?
De lijn aan zet
Houd de verantwoordelijkheid voor verandering in de lijn! Daarmee verandert ook de rol van consultants. Te vaak komen adviseurs met nader onderzoek, analyses en rapportages. Ze tonen zich ook bereid de aanbevelingen te implementeren door bijvoorbeeld deel te nemen in project- en stuurgroepen. Geleidelijk aan nemen ze steeds meer de verantwoordelijkheid voor de verandering over. Als ze vroeg of laat opstappen zakt het project in elkaar. Foute boel maar het gebeurt op grote schaal!
Laat de verantwoordelijken binnen de lijnorganisatie het werk doen. Dat is hun werk. De motto’s zijn: ‘Pak de essentie’. En ‘Laat eenvoud en transparantie regeren’.
Zie: Verandermanagement op 1 A4’tje.
Zo'n aanpak geldt ook voor Innoveren, Projectmanagement, Kernwaarden, Missie & visie en Strategie-ontwikkeling. Sneller en eenvoudiger met uitgangspunten als: Elke oplossing is een Beta-versie. Incrementeel verder gaan. Gebruik het gezond verstand van de lijn. Al doende leren en verbeteren. Blijf bovenal resultaatgericht en stel voortdurend de vraag 'Wat hebben onze klanten hieraan?'. Tempo: realiseer zichtbare voortgang. Denk en doe vanuit en met de gebruikers.
Neem de verantwoordelijkheid voor verandering niet over van de lijn
Dit betekent een meer coachende en assisterende rol voor de adviseur. Maak de lijnorganisatie sterker. Verandering en verbetering behoren bij het reguliere werk van leiding en medewerkers. De besturing moet in handen zijn en blijven van het verantwoordelijke management. Zorg ervoor dat dat ook gebeurt. Spreek het management daarop aan en assisteer zo nodig daarbij. Is het contact met het management daarvoor te beperkt vraag u dan af hoe u dat kunt veranderen.
Voor adviesfirma's is deze ontwikkeling niet altijd interessant. Het beperkt hun rol doordat het verandertraject in handen blijft van de verantwoordelijke managers en medewerkers. Daar zijn consultants vaak niet op ingespeeld. 'Laat de lijn het werk doen?' Wat blijft dan over voor de consultant?
Voorbeelden
Lees bijvoorbeeld hoe simpel en voortvarend men kan denken over Missie & Visie. Nog veelzeggender is de volgende casus gekenmerkt door vele jaren van nader onderzoek & analyse met als resultaat een serie rapporten van telkens andere bureau's. Rapporten die uiteindelijk worden afgedaan als totaal overbodig. Het probleem blijkt in één dag opgelost te kunnen worden.
En wat is de rol van adviseurs bij al die dossiers en affaires van een falende overheid en publieke organisaties. De DOOMLOOP van regelgeving lijkt onafwendbaar. Er zijn zat ideeën om dit aan te pakken. Zie bijvoorbeeld: Schaf het toeslagen circus af en maak het werken weer lonend. Maar het wordt alleen maar ingewikkelder en daardoor ook steeds kwetsbaarder. Af en toe vraag ik mij af wat voor zieke geesten telkens weer nieuwe regels bedenken. Meer weten? Zie Complexiteit versus eenvoud. Of lees: Als veranderingen niet van de grond komen - Casus en 'lessons learned'.
Het lijkt erop dat de legacy van 'nader onderzoek met een advies' nog overeind is gebleven. Zo creëert men de illusie dat het probleem wordt aangepakt. Ook omvangrijke projecten over kernwaarden, cultuurverandering, betrokkenheid en open communicatie zijn maar al te vaak op deze illusie gebaseerd.
Evidence based?
De toets of kennis werkt in de praktijk en herkend en gebruikt wordt door ‘communities of practitioners’ zie ik als de toets waar het om gaat. Kennis over beter managen en organiseren komt tot wasdom in een sociaal en collectief leerproces van al doende, met vallen en opstaan, experimenteren en leren. Handelingsgerichte kennis dus. De wijsheid zit in het doen! 'Voorbeelden en concrete acties om management en organisatie te versterken.' Dat is de toets die ik belangrijk vind. Bron: Het idee achter Managementsite.
Onze kennisbank pagina’s met de talrijke voorbeelden laten zien wat ik bedoel. Goede kennis moet in de kern eenvoudig en gemakkelijk te begrijpen zijn. Ook onze serie van A4tjes over belangrijke vraagstukken is daarop gericht. Ze zijn kort en bondig, gefocust op de essentie van de aanpak. Toepassingsgerichte kennis, onderbouwd door ervaringen. Een theorie of concept kan daarbij helpen maar moet zich wel bewijzen in de praktijk. Daarbij moeten we beseffen dat de grens met goede vakkennis transparant is. Kundigheid kent vaak basis principes die we als goede praktijktheorie kunnen zien. Immers: 'Niets is zo praktisch als goede theorie' oftewel 'Wijsheid bewijst zich in het doen'.
Een goed voorbeeld van een werkzaam concept vind ik het concept van interactiepatronen. Een concept dat mensen op een andere manier naar hun situatie doet kijken en dat goed aansluit bij veel belangrijke kwesties. Nieuw organiseren en het nieuwe verandermanagement zoals dat in veel organisaties vorm krijgt, 'verticaal 'door een andere sturing en 'horizontaal' door een grotere autonomie en resultaatverantwoordelijkheid van onderdelen zie ik ook als goede voorbeelden van werkzame concepten en basisprincipes.
Kritiek op adviesproducten
'Evidencebased' of niet, advieskantoren, consultants, trainers en managers trekken zich er doorgaans niet veel van aan. Zolang men bij product of dienst een goedklinkend verhaal heeft en zolang er afnemers voor zijn is het business. Maar dat is wel aan het veranderen.
Managementmodellen of verdienmodellen
Veel gerenommeerde advies-producten ondervinden kritiek. Zoals kernwaarden, de balanced scorecard, communicatie verbetering, tevredenheids-onderzoeken, cultuurprogramma's, total quality, kritieke succesfactoren, kennismanagement. Het zijn middelen en met middelen is de kans te groot dat het middel afleidt van concrete resultaatverbetering. Deze kritiek circuleert al dertig jaar in de vakbladen en is nog steeds actueel. Zie onze pagina over Managementmodellen. Lang geleden is dit al betoogd door Schaffer en Thomson - Successful Change Programs Begin with Results. Hoe dan wel? Een citaat: ‘Results-driven programs bypass lengthy preparations and aim for quick, measurable gains within a few months.’ Hetzelfde verschijnsel zien we beschreven in The Great Training Robbery. Zie: Train niet in beter samenwerken, train in beter presteren
Conclusie: Stop met de regendansen rond modellen, nader onderzoek, stappenplannen, instrumenten en programma’s. Focus zonder omwegen op tastbare resultaatverbetering!
'Aim for quick, measurable gains within a few months’, Schaffer &Thomson
Bijvoorbeeld op de manier zoals beschreven in Performance management in 1 A4tje. Laat dat niet vastlopen in het verschijnsel dat Leenen al lang geleden zo treffend heeft beschreven in: Waarom falen ondernemingen?
Kritiek op de adviesbranche
- Hoe consultants bedrijven verzwakken, overheden uithollen, economieën schaden Bespreking: De Consultancy Industrie.
- Organisatie-professionals: uithuilen en opnieuw beginnen? Weg met de bullshit-bingo. Draag bij aan wat mensen nodig hebben.
- Maatschappelijk Verantwoord Adviseren! Flauwekul of broodnodig? Drie super-missers met consultants als medeplichtigen?
- De adviesbranche inclusief de ‘Big Four’ onder druk Kantoren die de integriteit van anderen controleren, blijken zelf niet onkreukbaar
- Overheid en De consultancy industrie: tijd voor de resetknop
- ICT projectmanagement bij de overheid Waarom falen ICT projecten bij overheid en publieke organisaties zo vaak?
- Zelfvertrouwen én zelfoverschatting als consultancy competenties Kijk uit voor schijnwijsheid. Vier adviezen voor opdrachtgevers.
Selectie van inzichten, ervaringen, voorbeelden, praktische toepassingen, trends en tips
Zie de artikelen bijgevoegd op deze pagina en scan de kennisbank op de voor u belangrijkste onderwerpen.
Auteur: Prof. dr. Willem Mastenbroek, hoofdredactie ManagementSite.
