"Essentially, all models are
wrong, but some are useful." - George E. P. Box

Goed stuk, Guido.

In het alleraardigste boek "Hard Facts, Dangerous Half-Truths & Total Nonsense" gaan twee Harvard professoren op het zelfde thema in. Overigens stellen deze schrijvers ook dat MBA studies behoorlijk te wensen over laten; een opzienbarend geluid vanuit Harvard, het thuis van de MBA.
Maar wat de kwaliteit van MBA ook is, Harvard gaat er volgens deze heren gewoon mee door want het levert zo lekker veel geld op...

Leuk stuk. Lekker een beetje schoppen, maar niet zonder hoop. Veel (aangepaste) modellen krijgen betekenis als men ze met elkaar deelt en er verhalen over deelt. De wet van Shaun Smith ga ik inlijsten. Ophangen naast: 'When traveling without a compass, any map will do'.

Verhelderend om te lezen Guido. Wat je schrijft is zo iets als waar velen wellicht al een vaag ongemakkelijk gevoel over hadden. Maar nu het op papier staat, wordt het ineens een harde werkelijkheid.

Inderdaad zie je door de jaren heen steeds oude theorie en verhalen terugkomen in nieuwe jasjes. Het MT de hei op, leuk nieuw management boek mee allemaal. En we hebben weer nieuwe motivatie na een inspirerende dag, om de organisatie nu toch eindelijk eens die (productieve) sprong voorwaarts te laten maken.

Ik denk dat je zeker wel een goed punt hebt door te stellen dat een 'nieuw model' mensen kan stimuleren, ondanks het feit dat het model op zich geen extra waarde brengt door de inhoud. Maar als het MT zich erdoor gesterkt voelt en er energie van krijgt..... en dit (die energie) vervolgens weet over te brengen op de rest van de organisatie .... dan kan het toch zijn nut hebben.

Het 'gevoel' hebben dat je nuttig bezig bent, is dan het nut van het model. Maar niet te snel weer overstappen naar het nog nieuwere model, omdat er weer een nieuwe hei-sessie aankomt....

Tja Guido, dit roep ik (en gelukkig steeds meer met mij) al jaren. Er is géén bewijsvoering voor al deze theorieën. Je stelt dat de bewijsvoering van Jim Collins betrouwbaar is, maar zelfs dát is niet zo. Phil Rosenzweig maakt gehakt van zijn onderzoeken in zijn briljante boek The Halo Effect (als er nou één boek verplicht zou moeten zijn op MBA-opleidingen, is dat het wel). NPS, the golden circle, allemaal leuke verhalen maar nergens op gebaseerd. Prima als organisaties erin geloven en ermee aan de slag gaan, zo lang ze maar beseffen dat ze werken o.b.v. aannames en dus ook continu kritisch blijven. Helaas zie ik dat er te vaak geld wordt verkwist aan het zoveelste nieuwe trucje dat uiteindelijk niets op blijkt te leveren. Gelukkig staat het volgende trucje dan altijd weer klaar om redding te brengen...

Sterk verhaal. Hele bruikbare relativering.

Je stuk heeft wel inhoud, maar je zegt toch eigenlijk hetzelfde als Eli Goldratt? Letterlijk zei hij dat veel managementmodellen bullshit zijn. Dat doe jij nu ook, wat is je doel geweest om dit te schrijven?

Guido Thys heeft gelijk. Modellen zijn niet bedoeld als verklaring voor de werkelijkheid, hoewel dat ook al een subjectief begrip is. Hooguit brengen ze een simplificerende orde of structuur aan in de chaotische werkelijkheid. Neem de economische modellen. Er zijn toch geen twee economen te vinden die een correcte voorspelling op basis van een economisch model kunnen geven. Zoveel economen, zoveel meningen. Dit geldt m.m. ook voor concepten als agile, scrum e.d. Leuke management speak maar het is allemaal oude wijn in nieuwe zakken. Als je een tijdje meeloopt zie je ook telkens dezelfde quatsch theorieën weer terugkomen.
Complexiteitsreductie, in de vorm van theorieën en modellen, is een verdienmodel. Voor onderwijs en consultancy. De praktische waarde is nihil. Zelf na denken werkt beter.

Je bent inderdaad niet de eerste die de mythe wil doorprikken. Rosenzweig, Goldratt en vele anderen gingen je voor. En terecht. Er wordt wat afgebluft. En soms met de beste bedoelingen.
Laatste parel aan de kroon is het boek van Laloux, Reinventing Organizations. Best goed geschreven, maar hanteer het aub niet als recept voor organisatieontwikkeling, want dan gaat het gierend mis.
Ik acht MBA'ers nog onvoldoende instaat om kritisch tegenwicht te bieden, op uitzonderingen na dan, dus het blijft voorlopig nog dweilen met de kraan open.

En hopen dat steeds meer bestuurders en leidinggevenden eerst nadenken, goed de complexiteit van hun context (omgeving) inschatten, hun situaties goed monitoren en duiden op 'gewenst of ongewenst' en snappen welke instrumenten en interventies hen daadwerkelijk kunnen helpen om met impact de situatie te verbeteren.

Het klinkt allemaal heel dapper en zo. Maar ook dit stuk mist elke onderbouwing. Waar zijn de onderzoeken, de bronvermeldingen, zodat we kunnen verifiëren of hetgeen de auteur hier beweert wel hout snijdt? Het is makkelijk schoppen als je alles net zo vaag houdt als de consultants waar je zoveel kritiek op hebt.

Koos, 't is geen dooddoener: lees "8erlijk Management": de onderbouwing en de verwijzing naar analyses en onderbouwing is daar te vinden. Ik mocht van de redactie het hele boek niet posten.... :-)

Michel: klopt dat ik niet de eerste ben. Marcel en Bas noemen nog een paar auteurs. Stel dat er in de voorbije decennia 100 auteurs geweest zijn die dit vertelden, hoe komt het dan dat de modellen nog steeds kritiekloos gebruikt worden in de meeste opleidingen en bedrijven? Het antwoord is eenvoudig: relativeren en kritiek (in de academische betekenis) winnen maar aan kracht door herhaling. Vandaar mijn steentje....

Leuk en inspirerend verhaal Guido..
Ik ben de laatste tijd actief bezig met een verandermanagement vraagstuk en we zijn (uiteraard door onervarenheid) aan het zoeken welk model / welke theorie het beste aansluit bij onze organisatie. Maar als ik dit lees is er maar één theorie :)
Ben erg benieuwd naar hetgeen wat je verder in je boek beschrijft!

In een enkel geval heb je te maken met een ideaalmodel, zoals fotomodellen (m/v) die de covers van modebladen sieren.
In de meeste gevallen geldt voor modellen en dat zal elke econometrist en meteoroloog (om maar eens enkele modelbouwers van complexe systemen te noemen) wel weten en ik leerde het van mijn afstudeerprof:
"Een model is een aspectsysteem met een hoger aggregatiestratum ter bestudering van een ander systeem." (bron: Jan in 't Veld, Analyse van organisatieproblemen, Een toepassing van denken in systemen en processen, 1e druk 1975-10e druk 2010) Of, iets simpeler geformuleerd: je kijkt met een model alleen naar op dit moment relevante aspecten en niet naar de kleinste of zelfs alle details.

Zo bezien is bijvoorbeeld:
- het atmosfeermodel van het KNMI een vereenvoudigde wiskundige beschrijving waarin niet elk molecuul een rol speelt,
- de modellen van de economie die het CPB gebruikt bekijken niet elk individu,
- het financieel jaarverslag een model van een organisatie (als systeem): het kijkt alleen naar het financiële aspect van de gehele organisatie en niet naar alle P/L-centers apart.

In deze denkwijze is onderzoek doen naar de beperkingen van een model verspilde tijd: je weet immers van tevoren dat het model aspecten en details weglaat en dus beperkt is!

Hans,

wat zou het (bedrijfs)leven een stuk simpeler zijn als scholen en andere opleiders niet enkel modellen en systemen zouden doorgeven maar ook de relativiteit ervan benadrukken!
Beoefenaars van het managementvak met dergelijke wetenschapstheoretische kennis op zak: ik ken er nu 3 denk ik. Jij bent er bij deze een van :-).

Guido,

Prikkelend stuk, met plezier en een krullende mondhoek gelezen. Voor mijn huidige studie en onderzoek komen alle management theorieën en modellen weer aan bod, maar vanaf nu bekijk ik ze ook vanuit een ander perspectief.

Het lijkt er een beetje op dat de auteur denkt dat managementmodellen de plaats innemen voor zelfstandig nadenken. Als dat zo is, dan zijn ze inderdaad "een gevaar op de weg". Maar in het hoger onderwijs - in elk geval op de plek waar ik werk - leren we studenten dat managementmodellen zoals de balanced scorecard (bsc) "glaasjes" zijn, concepten die je helpen om op een bepaalde manier naar een organisatie, project of afdeling te kijken. Als je namelijk niet weet waar je op moet letten, dan zie je niets - of in elk geval wordt het erg lastig hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Maar dan begint het pas. De bsc leert je bijvoorbeeld dat financiële resultaten niet autonoom verbeterd kunnen worden. Dat lukt alleen door meer in te spelen op klantenwensen en/of je processen te verbeteren. Maar ook dat gaat niet automatisch: dat lukt alleen via innovatie. Maar hoe je dat aanpakt bij jouw organisatie, dat geeft het model natuurlijk niet aan. Daar heeft de manager zijn kennis en vaardigheden voor nodig. zoals analyses, adviesvaardigheden etc.. Kortom, een managementmodel kan best een goed hulpmiddel zijn, niet meer dan dat natuurlijk, maar gooi nou niet het kind met het badwater weg.

Goed artikel,
alleen: "Als succesverhalen in een boek terecht kwamen van ... was dat bijna een garantie voor nakende ondergang"
Maar dat geldt ook voor Jim Collins' boeken. Ik begrijp niet waarom je die kwakzalver als "wetenschapper" beschrijft. Hij is van identiek hetzelfde bedje ziek, lees maar eens "The Halo effect" van Rozenzweig. Collins' "research" bestond uit... Telefooninterviews en krantenknipsels...

Vermakelijk, realistisch stuk. Er zijn wel degelijk modellen die werken. Om er ééntje te noemen: het GBV-model. Werkt altijd!

Jozef, in een artikel van 800 woorden vallen heel wat nuances weg die in een boek van 165 pagina's wel aan bod komen.... In het land der blinde(n) (kwakzalvers) is eenoog Collins wat mij betreft koning.

Theo van Houten: klopt het dat je studenten een of meer van de vier onderdelen van de bsc dan ook naar welbevinden kunnen vervangen door andere? Als dat zo is, gaat ik een end verder met je mee. In de praktijk heb ik de voorbije twintig jaar nog nooit een bsc gezien die van het origineel afwijkt....

Dag Guido, ten eerste: er zijn wel degelijk bsc's die ook andere perspectieven hebben: maatschappij bijvoorbeeld. Zeker project balanced scorecards hebben vaak een heel andere layout dan Kaplan en Norton bedachten. Maar dat is mijn punt niet, eerlijk gezegd. Laat ik aan de hand van een voorbeeld proberen te verduidelijken wat ik bedoel. binnenkort ga ik met de boot naar Engeland. De kans is groot dat de kapitein beschikt over een radar, een management informatiesysteem (MIS) die op dat drukke stuk echt nodig is. En waarschijnlijk heeft hij meer info nodig om het schip goed te besturen (weerbericht, snelheid etc.). Dat zal allemaal best aanwezig zijn. Maar stel dat de kapitein iets overkomt en ze vragen mij het schip te besturen, weinig kans dat we veilig aankomen, ondanks dat ik over dezelfde info beschik. Ik kan het niet goed interpreteren, mis ervaring en competenties om zoiets te besturen. Maar zegt dat iets over de managementmodellen of over mij? En zou de kapitein zonder al die managementmodellen het schip net zo goed besturen?
Ik snap jouw punt wel een beetje: de introductie van nieuwe modellen gaat altijd met veel trommelgeroffel gepaard ("aan kop met de bsc") en adviseurs spelen daar gretig op in (want omzet en "zalig zijn de onwetende..."). En dat leidt tot teleurstelling en daarvan kun je die modellen de schuld geven en dat is voor velen beter te verteren dan onze eigen domheid te erkennen of alsnog ons best gaan doen om die instrument als gereedschap te beschouwen in plaats van Haarlemmer Olie. Maar zo simpel zit het nu ook weer niet in elkaar, volgens mij.

Mooi verhaal, Guido! Leuk geschreven en een verfrissende invalshoek.

En ontzettend herkenbaar in de zoektocht die we onlangs zijn gestart. Het lijkt ook in de 'geluk op de werkvloer-hype' bol te staan van consultants met modellen die zijn samengesteld met niet veel meer dan een eindeloze hoeveelheid creativiteit.

Zeer vermakelijk en verhelderend, dank u.