De duurzaamheid van zelfsturing

Cover stories · Cases

Zelfsturende organisaties lijken goed te functioneren onder economisch gunstige omstandigheden. Doorstaan zij echter ook een economische crisis? En welke rol speelt macht daarin?
Deze vragen worden beantwoord in het promotieonderzoek naar Zelfsturing, empowerment en macht (Sinteur, 2018). Daarin wordt de levensloop van een volledig zelfsturende organisatie gevolgd vanaf haar oprichting in 1996, gedurende de eerste periode van bloei en de daarop volgende crisis en tijdens de verkoop in 2004 aan een traditionele, management gestuurde organisatie. Onderzocht is wat de organisatieleden doen in de tien jaar na de verkoop.

Zelfsturing binnen Solvision

In 1996 richten drie oud-medewerkers van BSO - het bedrijf van Eckart Wintzen bekend van het celdelingsprincipe (Wintzen, 2006) - een nieuwe ...


Fred J. Rorink
Lid sinds 2019
Het artikel geeft een mooi praktijkvoorbeeld van zelfsturing in tijden van zowel economische groei als recessie. In de conclusie wordt terecht gesteld dat duurzame zelfsturing vraagt om structureel empowerment. Dit dient tot uitdrukking te komen in het deconcentreren van verantwoordelijkheden en bevoegdheden (zeggenschap), in de besturingsfilosofie (structuur en besluitvorming) en in het eigendom (rechtsvorm) van de onderneming. Het betreft hier duidelijk een onderneming en niet een organisatie in algemene zin. Als grote uitdaging wordt vermeld dat de 'meer machtigen' de bereidheid dienen te hebben om hun machtspositie los te laten.
Ik probeer met het onderstaande een nuance aan te brengen en sta open voor discussie.
De ondernemingen in het praktijkvoorbeeld zijn alle actief in de ICT-branche. Die is ook zeer geschikt voor zelfsturing door de gevraagde flexibiliteit, de professionaliteit van medewerkers en opdrachten in de vorm van projecten. Zelfsturende teams in de ICT - zoals bij Solvision - zijn verantwoordelijk en bevoegd voor het ontwikkelen van eigen producten en diensten, acquisitie en exploitatie. Dat vraagt om professionals (kenniswerkers) die eigenaarschap en ondernemerschap tonen. Bij een succesvolle exploitatie is winstdeling een passende incentive. De verdeling van macht in de organisatie is echter een wezenlijk ander vraagstuk dan (vakkundige) besluitvorming op het niveau van teams. Dit laatste betreft het regelvermogen van de zelfsturende teams door het delegeren van bevoegdheden. Strategische en tactische besluitvorming is voorbehouden aan de houders van gewone en prioriteitsaandelen. De macht is aan het eigendom: de eigenaren van de onderneming. Dat is ook terecht omdat de eigenaren direct en persoonlijk financieel risico lopen bij verliesgevende exploitatie. Verliezen worden immers ten laste gebracht van het eigen vermogen. De eigenaren zijn de ondernemers en de teams bestaan uit professionele medewerkers met vergaande bevoegdheden. De probleemstelling is derhalve niet alleen het delen van de macht door de eigenaren, maar veeleer het aanvaarden van de consequenties van macht door medewerkers. Personen die bestuursmacht uitoefenen binnen een onderneming zijn persoonlijk juridisch aansprakelijk. Het verwerven van macht impliceert aldus dat medewerkers deelnemen in - het eigen vermogen van - de onderneming. Men toont niet alleen ondernemerschap, maar wordt als eigenaar daadwerkelijk ondernemer. Zo deelt men direct in de winst, maar loopt men ook risico over de deelneming in de onderneming. Dit is inderdaad wel een hele stap. Niet iedere eigenaar en medewerker zal hiervoor open staan. Maar zoals het ook in het praktijkvoorbeeld wordt getoond: de juiste professionals blijven en tonen werkelijk ondernemerschap.
Guus Cruts
Misschien is deze reactie van mij een beetje out of the box van het eigenlijke onderwerp, maar wat ik op deze site toch wel maandelijks mis is de voormalige "Managementmythe van de maand". Gelukkig hebben we nog nu.nl. En voor wie nog steeds in de kantoortuin gelooft, die mythe is nu toch wel wetenschappelijk doorgeprikt, en dat is nieuwswaardig genoeg voor nu.nl. Dus de betrokken medewerkers die zichzelf gaan aansturen, zet die in elk geval niet in een kantoortuin:

https://www.nu.nl/economie/6032902/bedrijfsartsen-kantoortuin-leidt-tot-moeheid-hoofdpijn-en-verzuim.html

Groetjes, Guus

Meer over Innovatief organiseren