Wat ik het grootste probleem vind van deze Gig economy is het vrijblijvende en vluchtige karakter er van. Het voedt opportunisme in plaats van groots denken. Er worden al heel lang geen kathedralen meer gebouwd (in de metaforische zin). Wie gaat dan nog onze grote vraagstukken écht helpen oplossen?

(Sommige) organisaties hebben ook voordelen t.o.v. platforms qua transactiekosten: routines vertegenwoordigen die voordelen. Niettemin is de Gig economy een onvermijdelijk product van de kapitalistische samenleving.

(sommige) organisatie groeien naar deze vorm van werkverdeling via een geleidelijk proces. Onder andere de Provincie Gelderland is - naar horen - zo'n organisatie die werkt met een match- & werkverdelingsplatform en opdrachten.

Een platform waar het beschikbare werk wordt aangeboden en wordt verdeeld. Het vergoot de wendbaarheid en duurzame inzetbaarheid van medewerkers en je verlaat daarmee het formatie en vacature denken. Een prachtige tussenvorm waarbij medewerkers ook nog passende sociale bescherming houden voor het geval de zzp-stap te groot is voor hen.

De vraag is of efficiëntie het "Leitmotiv" moet zijn bij het inrichten van de samenleving. Met daaraan gekoppeld verregaand individualisme. Het risico is, dat er een scherpe tweedeling ontstaat - die zie je nu al in de VS - tussen hen die "niets" en hen die "alles" hebben. Je kunt het vergelijken met de situatie in Engeland in de 19e eeuw met scherpe klassetegenstellingen. Het gevolg is sociale onrust die destructief uitpakt voor de economie en voor de samenleving als geheel. De vraag is ook, of je Europa en de VS zomaar op één lijn kunt stellen. In de VS moeten veel mensen meerdere inkomensbronnen hebben, omdat één niet genoeg is, wat op zich weer ongewenste sociale bij-effecten heeft. De middenklasse is daar goeddeels verdwenen, in de jaren 50 en 60 nog gezien als de backbone van het Amerikaanse ideaal. De middenklasse is in Europa van niet te onderschatten belang voor de stabiliteit van de samenleving.

En zoals in het artikel al gememoreerd: je kunt vragen stellen bij de vrijwilligheid van het leven als zelfstandige. Overigens krijg ik wel een soort déjà vu gevoel met de New Economy hype zo'n twintig jaar geleden.

Zolang het aantal ZZP-ers nog belangrijk veel minder dan de helft van de beroepsbevolking is/blijft kan je niet stellen dat dit de nieuwe norm is/wordt. Daarbij zijn er activiteiten in onze maatschappij die zich door de schaalgrootte en/of de aard van het werk minder lenen voor werken met (uitsluitend) flex-personeel. Ik denk aan politie en justitie, aan spoorwegen en OV.

Ad. Dhr Flikkema:

Vraag is wat voort kapitalisme je wilt. Het VS-model of een gematigder soort. Daar kunnen we iets aan doen. Vergelijk Bismarck die als conservatief de socialisten de wind uit de zeilen nam door sociale wetgeving door te voeren die de harde kanten van het kapitalisme verzachtte. Dat soort wegen is nog altijd niet afgesloten. Aanvaard je een soort plutocratie? Of neig je meer naar een meritocratie-achtige samenleving?

Ik denk dat we ons niet te snel moeten neerleggen bij de vermeende voldongenheid van "feiten". De illusie van de volledige maakbaarheid van de samenleving is weliswaar lang geleden doorgeprikt, maar dat betekent niet dat we ons nu maar moeten laten meevoeren op de golven van het toeval.

Ik heb ook nog even gekeken naar het McKinsey rapport dat ten grondslag ligt aan het artikel. Maar tenzij ik er overheen heb gekeken, zie ik alleen dat er zo'n 8000 mensen ondervraagd zijn in de VS, Engeland, Frankrijk, Spanje, Duitsland en Zweden. Maar ik heb niet kunnen vinden wat het percentage VS-deelnemers was, noch die van de andere landen. Daarnaast zijn de cijfers van de vijf Europese landen zo te zien zonder meer geëxtrapoleerd naar nog 10 andere landen, waaronder Nederland.

Ik heb ook nog even gekeken naar de gebruikte definities in het McKinsey rapport. Bij "Independent worker"staat daar:

We consider someone to be an independent worker as long as some portion of their reported income over the past 12 months came from independent activities, whether providing labor, selling goods, or leasing assets. A single independent job in the past 12 months is sufficient for a worker to be part of the independent workforce.

Op grond van "selling goods" zou ongeveer elke volwassen Nederlander onder deze definitie vallen, gezien - nog steeds - de populariteit van Marktplaats.

'Uiteindelijk zijn we allemaal gebaat bij een rechtvaardige, vredige en liefdevolle samenleving.' Dat vind ik een hele mooie zin, mijnheer Millenaar. Zo is het!
Niet iedereen en niet elke klus is geschikt voor de ZZP-vorm. Voor mij - een eigenwijze pionier en rebel - is het echter al 20 jaar de ideale manier van mijn werk creëren.

Een helder artikel met de duidelijke boodschap om ook medeverantwoordelijk te zijn voor de ontwikkeling en inrichting van een verbindende samenleving in plaats van een kasten-samenleving.

Het kan zeker een goede vorm zijn om mensen een breder pallet aan kennis en ervaringen laten opdoen op basis van hun vaardigheden. Er zal nog een lange tijd 2 modellen naast elkaar lopen vd vaste vs de flexibele medewerkers. Maar ik zie het ook als een vorm waarin organisaties die met een vastgeroeste pyramide van oud gedienden zitten de nodige innovatie/ verandering binnen brengen. Zowel in overheids (ambtelijke) organisaties als de grote multi nationale organisaties hebben in het verleden mensen aan getrokken die toch een zekerheid zochten en die nu, na jaren dienst, binnen hun organisatie tegen hun plafond aanlopen. Deze mensen hebben vaak ook geen trigger meer om nog actief te vernieuwen/ vaardigheden bij te werken etc.. Noch om naar een andere organisatie te gaan ivm een mogelijke financieel gevolg (salaris verlaging/ pensioen aanspraken). In die zin kan meer flexibilisering bijdragen to hogere eigenwaarde en ook meer innovatief vermogen persoonlijk/ bedrijfsmatig. Maar dat zal nog niet voor iedereen zijn op korte termijn.

Ik vind dit nogal een merkwaardig en naïef halleluja-verhaal en dan ben ik zelf nog wel zzp-er, al ruim 18 jaar lang.
Bij een aantal beroepsgroepen, waaronder journalist-redacteuren zoals ik, en ook fotografen, kleine aannemers, rijschoolhouders, is zelfstandig werken zonder personeel al decennia praktijk. Voor maaltijdbezorgdiensten of alfahulpen ligt dat heel anders. Dat zijn eigenlijk beroepen waarbij je netjes in loondienst hoort te werken. De verdiensten laten fatsoenlijk als zelfstandige werken ook nauwelijks toe.

Die platforms waarover wordt gesproken genereren miljarden, alle idealistische praat over delen ten spijt. De schrijver doet net of het Uber of Airbnb moeilijk wordt gemaakt, maar stadsbesturen zitten met de handen in het haar vanwege de uitwassen. Hoe kun je nu strenge eisen aan reguliere taxibedrijven stellen en niet aan Uber-chauffeurs?

Verder hebben we op dit moment economisch de wind mee, maar nog maar twee jaar geleden zag het er heel anders uit.

Uit ervaring kan ik vertellen dat uitbuiting altijd op de loer ligt. Op momenten dat je even niks anders hebt, pak je soms klussen aan waarvan je weet dat het eigenlijk niet kan. 12 euro voor een artikel van een halve pagina in de lokale krant, bijvoorbeeld. Of 60 euro voor een artikel waar eigenlijk dagen werk in zit. Dat je daar je huur of hypotheek niet van kunt betalen, laat staan een arbeidsongeschiktheidsverzekering, is natuurlijk wel duidelijk. Van niks kun je niet leven.

Of je hoopt een volgende keer wel een lucratievere opdracht binnen te halen en gaat daarom maar akkoord met een belachelijk tarief voor de klus die ze nu voor je hebben. Om maar in beeld te blijven bij de redactie. Uiteindelijk komt die grote klus er niet en heb je jezelf te grabbel gegooid. Ik werk ook voor vakmedia en die zijn wel bereid om realistische bedragen te betalen voor degelijke journalistiek werk.

Bijgaand een link naar een voorbeeld van de - mogelijke - uitwassen van de gig-economy:
https://www.theguardian.com/business/2017/nov/19/gig-economy-ruling-deliveroo-riders-equipment-basic-employment-rights

Niet iets om trots op te zijn als samenleving, dunkt mij.

Je kunt je ook afvragen wat de definitie van efficiency is. Uit zich dat in geldelijke winst op de korte termijn voor een kleine groep en ellende voor velen op langere termijn? Of uit het zich in een groter maatschappelijk welbevinden, gezondheid, zorg voor het milieu op de langere termijn?

Een postbezorger die zelf zijn bus en bedrijfskleding moet aanschaffen en slechts voor één klant mag werken en daarmee met een werkweek van 70 uur 1500 euro per maand bij elkaar buffelt, lijkt me niet echt een uithangbord voor de gig economy.
Evenmin de alfahulp die je via een thuiszorgorganisatie voor 12 euro per uur kunt inhuren, waarbij de organisatie 6 euro per uur inhoudt. Oh ja, reiskosten worden niet vergoed. Leuk voor de gemeente, die zo lekker weinig kwijt is aan de thuiszorg, zodat ze dat geld kunnen besteden aan bijvoorbeeld dure consultants of interim-managers.

Waarom kregen Nederland en andere Europese landen sociale wetgeving en betaalbare zorg en huisvesting? Niet omdat de bestuurders hen dat zo graag gunden, maar omdat ze bang waren voor het communisme.

Door de tweedeling van haves en have-nots in de samenleving krigt Marx toch nog gelijk. Degenen die zich van slecht betaald klusje naar nog slechter betaald klusje worstelt wordt deel van de "Reservearmee" van Marx. En daar zullen steeds meer mensen toe gaan behoren. De VS is een sprekend voorbeeld, daar wordt de middengroep steeds kleiner.

Een ander gevaar dat ik zie opdoemen is, dat dit soort mooie vergezichten worden gezien als noodzakelijk te bereiken eindpunt, waar regelgeving e.d. op wordt aangepast. Daar moeten we immers naartoe. Het wordt een evangelie ... en daar hebben we in de vorige eeuw genoeg voorbeelden van gezien ... helaas.

Bedankt voor alle reacties. Deze interactie geeft verdere verdieping aan het artikel, mooi! Ik ga proberen zoveel mogelijk reacties recht te doen in één bericht:

Ik ben het met Hans Lekkerkerk eens dat niet al het werk zich leent voor tijdelijke projecten of klusjes. Het aantal zzp’ers en flexwerkers verschilt ook nogal per sector. Zo lijkt het mij inderdaad noodzakelijk dat primaire taken van bijvoorbeeld politie en justitie, gezien de aard van het werk, door vaste medewerkers worden verricht. De publieke sector wordt denk ik in brede zin niet of pas veel later geraakt door de beschreven ontwikkeling, omdat de tucht van de markt daar veel minder speelt. De markt dwingt daar niet tot maximale efficiëntie, gelukkig maar! Daar zijn andere leidende principes (of leitmotiven zoals Jan Postema zegt) dominant, zoals rechtvaardigheid, die vele malen zwaarder wegen dan efficiency.

Ik ben het zeer eens met Jan Postema en Peter Urbanus dat we de harde kanten van het kapitalisme kunnen en moeten (blijven) verzachten. Het kapitalisme heeft ons veel goeds gebracht, maar heeft in de ongebreidelde variant ook schadelijke effecten. Als we de gig economy in pure vorm laten bestaan en ontwikkelen, lopen we een serieus risico dat de kloof tussen rijk en arm (nog) groter wordt en de middenklasse verdwijnt. De geschiedenis heeft uitgewezen dat die situatie niet veel goeds brengt.

Mijns inziens moeten we onze samenleving zo inrichten dat we 1) profiteren van de optimale inzet van ieders talenten, de verbetering van kwaliteit en de verhoging van efficiëntie, en 2) zorgdragen voor een zo rechtvaardig en vredig mogelijke samenleving. Je ziet dat de overheid al steeds meer paal en perk stelt. Terecht wat mij betreft: ik heb het solidariteitsbeginsel en de verzorgingsstaat hoog in het vaandel staan.

Mijn artikel is dan ook zeker geen halleluja-verhaal. Integendeel. Ik probeer scherp neer te zetten welke richting het op kan gaan, wat daar mogelijke voordelen van zijn, maar ook wat de mogelijke risico’s zijn. Doel: voordelen benutten, nadelen minimaliseren. Zoals Frank Slagter terecht constateert is mijn boodschap vooral dat u en ik medeverantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling en inrichting van een verbindende samenleving. Rechtvaardig, vredig en liefdevol!

U en ik zijn medeverantwoordelijk voor de maatschappij, inderdaad, maar we hebben te maken met onbeheersbare krachten die wel heel veel geld willen binnen harken, maar zich niet verantwoordelijk voelen.

Ik ben geen socialist en geloof in de werking van een gezond en evenwichtig 'kapitalistisch' systeem. Menselijke interactie bestaat immers ook deels uit uitruil van goederen en diensten. Communistische staatsvormen hebben grote ellende, persoonsverheerlijking en dictatuur gebracht. Maar als stok achter de deur heeft het wel z'n nut gehad.

Maar wat wil de vakbond? De vakbond wil échte banen:

https://www.fnv.nl/over-fnv/ons-werk/acties-campagnes/echtebanen/

Beste Leonard

Interessant interview in NRC, <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2018/01/19/de-banen-zoals-we-die-we-nu-kennen-gaan-verdwijnen-a1589072" target="_blank" rel="nofollow">‘De banen zoals we die nu kennen, gaan verdwijnen’</a>
<em>Google en Amazon maken oude bedrijven overbodig en veranderen de aard van banen en werk, waarschuwt de Oxford-hoogleraar Viktor Mayer-Schönberger. Met grote gevolgen. „We moeten goed zorgen voor de verliezers van dit soort industriële revoluties, anders ontstaan er enorme crises”. </em>Wouter van Noort, NRC, 20/21 januari, 2018.
Volgens mij is dit interview heel aardig in lijn met jouw visie.

Een paar citaten:
“Je ziet dat datarijke marktplaatsen steeds meer sectoren gaan overnemen.Je ziet ze ook ontstaan voor freelancers, taxichauffeurs, programmeurs, logo-ontwerpers, tekstschrijvers." "Bedrijven zullen door de datarevolutie kleiner worden, ze zullen meer uitbesteden en freelancers gaan gebruiken, trends die je nu in veel branches al ziet.
"Traditionele bedrijven zijn plots niet meer de efficiëntste manier om menselijke activiteit af te stemmen. Ze veranderen in lege hulzen die winst onttrekken aan de rest van de markt. Daarmee zullen ze niet overleven.” "Er zullen altijd uitzonderingen zijn, maar de grote trend gaat duidelijk één kant op."

De Oxford-hoogleraar maakt zich zorgen over de uitvallers en zoekt de oplossing in een basisinkomen voor iedereen. Ook vindt hij dat mensen het recht moeten hebben om beslissingen over hun leven NIET over te laten aan machines/algoritmes. Tja… <a href="https://www.managementsite.nl/algoritmisch-management-taylorisme2-0" target="_blank">Algoritmisch management rukt op</a>.
Dwing de Ubers maar eens tot een 'niet-machine' besluitvorming. Dan nog zal het gaan over de obiectieve online scores en worden mensen op basis van een 'open gesprek' alsnog gedeactiveerd of gepromoveerd.

Het overheersende probleem met besluiten gebaseerd op algoritmen is, dat de illusie van objectiviteit wordt gecreëerd. Zogenaamde objectieve beoordelingen kunnen zijn ingegeven door allerhande vileine bijbedoelingen. Maar ondertussen worden er wel levens door beïnvloed.

Daarnaast kunnen mensen allengs worden gezien als deel van het "systeem" en daarmee van het platform of als deel van het algoritme. Het gevolg is dehumanisering van de werkenden in kwestie. En als het eenmaal zo ver is hoef je ze dus ook niet als mens te behandelen. De oproep van Mayer-Schönberger voor een basisinkomen (€ 500 vindt hij een mooi bedrag omdat dat via belastingen wel weer terug te halen valt bij de Amazon's in deze wereld) oogt dan wel sympathiek, maar het is een soort symptoombestrijding. De basale ethische vragen worden daarmee niet beantwoord.

Helaas komen we met de houding van de vakbonden ook niet veel verder, doordat die vasthouden aan het bestaande. En daarmee staan ze straks volledig buitenspel. Beter ware het dat ze accepteren dat een deel van de arbeidsmarkt gaat veranderen en dat ze nadenken over oplossingen dáárvoor. Ze hebben trouwens weinig geleerd van hun eigen verleden; ik kan me herinneren dat ze enkele decennia geleden te hoop liepen tegen de automatisering. Welnu, die kwam er hunsondanks toch; en zo zullen ook in de arbeidsmarkt veranderingen gaan plaatsvinden ... hunsondanks.

Goed artikel Leonard!

Ik ben al vanaf 2000 hiermee bezig en de tijd is rijp dat er meer over wordt gesproken. Daar draagt zo'n mooi artikel goed aan bij en ik heb het dan ook graag gedeeld. Er komt steeds meer kennis en ervaring over naar buiten zoals het boek 'Researching Open Innovation in SME's'. Fijn om die gezamenlijke kennis en ervaring te delen, zodat het kan dienen als basis voor dialoog tussen alle betrokkenen.

Ik zie de gig economy als een katalysator voor innovatieve ontwikkeling van werk en onderwijs, zodat we er anders naar gaan kijken en handelen dan we nu nog voor mogelijk houden.

Jouw afsluiting over de menselijke maat ben ik het ook helemaal mee eens. Met elkaar in contact blijvend en ieders talent inzettend gaan wij deze transformatie wel maken. Heb ik alle vertrouwen in!

Groet,
Marjolein Hins