Het belang van een betere balans tussen hoofd en lichaam

‘Even voor de duidelijkheid’, zegt Jos, ‘Ik ben een rationeel en nuchter mens.’ Jos zit tegenover me voor een intakegesprek voor coaching.‘Ok,’ zeg ik. ‘Dus als jij hartje winter met tien graden onder nul in je T-shirt de deur uitgaat, dan moet je op de app op je telefoon kijken wat de temperatuur is om te constateren dat je te weinig kleren aan hebt.’‘Nee, natuurlijk niet.’‘Maar hoe weet je dan dat het koud is?’‘Dat voel je toch!’ zegt Jos.‘Dus je bent niet alleen een rationeel en nuchter mens. Je bent ook een gevoelsmens.’ Antwoord ik.‘Tja,’ zegt Jos, ‘als je het zo bekijkt.’‘Wat je eigenlijk zegt,’ zeg ik, ‘is dat je beter met denken hebt leren omgaan dan met voelen.’‘Ja,’ zegt Jos, ‘daar heb je wel een punt. Dat zegt mijn vrouw ook wel eens.’

Ik denk dus ik ben is vanaf de verlichting het rationele adagium voor de mens in zijn geheel en voor medewerkers in organisaties in het bijzonder. Neem je rationele denkvermogen mee naar het werk, want dat is bruikbaar. Laat je emoties thuis, tenzij er goede reden is om ze te hebben, bijvoorbeeld wanneer je partner net is overleden.

Ik denk dus ik ben, betekent Ik ben een rationeel wezen en ik heb gevoel. Het hoofd heeft controle over het lichaam. In de bodymind theorie is dat anders. Daar is het: Ik denk en voel, dus ik ben. Denken en voelen zijn een geïntegreerd systeem. Waarom is dat belangrijk?

Je hebt goed contact met je lichaam nodig om voor jezelf te zorgen. Via je zintuigen krijg je namelijk de hele dag door belangrijke informatie. Je lichaam geeft niet alleen aan dat het koud is, maar bijvoorbeeld ook dat je weg wil uit een overleg, omdat het onproductief is en je je energie verliest. Als het contact tussen body en mind verbroken is, dan bereikt die informatie je hersenen misschien nog wel, maar dan neem je geen actie meer om de balans te herstellen. Je blijft zitten. Bedenk dat overleg een van de grootste energievreters is op het werk, en wel precies om die reden, dat mensen blijven zitten en geen actie meer nemen om het te verbeteren. Weglopen is natuurlijk geen echte oplossing. Maar delen dat dit je impuls is en vervolgens met elkaar zoeken naar hoe het beter kan is dat wel. Mensen zijn het inmiddels gewend om langdurig over hun eigen grenzen heen te gaan. Dat veel mensen daardoor een burn-out krijgen of er dicht tegenaan zitten is een grote zorg en kostenpost in organisaties. Burn-out is organisatieziekte nummer een. Reden genoeg om de disbalans tussen mind en body erg serieus te nemen.

Het is te simpel om alleen de verlichting de schuld te geven van het gebrekkige contact met ons lichaam. Ook socialisatie speelt een belangrijke rol. Ieder kind leert al heel jong lichaamsfuncties te beheersen. Je mag op een bepaalt moment je ontlasting niet zomaar meer in je luier doen. Je moet het ophouden totdat er een toilet in de buurt is. Je krijgt geen eten als je honger hebt. Je moet netjes wachten totdat het tijd is. Ontlasting en eten zijn fysieke behoeften. Je hebt ook psychische behoeften, zoals je prettig voelen, je veilig voelen, erbij horen en gewaardeerd worden. Het is je lichaam dat aangeeft hoe het met die behoeften gesteld is. Je prettig voelen is een lichamelijke sensatie. Je niet veilig voelen ook, net als blij worden van een welgemeend compliment, als je dat tenminste kunt ontvangen.

Jos negeert al bijna zijn hele leven bepaalde signalen die zich in zijn lichaam afspelen. Daar speelt ook zijn karakter een rol in. Jos is een doorzetter, iemand die bergen kan verzetten, die super betrouwbaar is in de ogen van collega’s en klanten. Maar Jos heeft een probleem: hij is de laatste tijd zijn energie kwijt, hij heeft geen zin meer. En daar snapt hij niets van. ‘Ik ben niet mezelf’, zegt hij. Dat klopt wat mij betreft. Als Jos zichzelf definieert als hoofd en ratio, dan mist hij veel informatie die uit zijn lichaam komt. Pas als Jos weer naar zijn lichaam leert luisteren en body en mind beter in balans zijn, kan hij zichzelf weer meer als geheel gaan ervaren. Dan keert ook zijn energie weer terug.

Geen mens op aarde is een rationele robot die alleen op feitelijkheid en data afgaat. Je kunt denken dat je zo bent, maar dan ontken je wat in de haptonomie je ‘voelend weten’ wordt genoemd - haptonomie is de leer van de tastzin, ofwel de kunst van het voelen. Ooit toen je klein was, als baby, had je dat natuurlijke contact vanzelf. Je was boos als iemand iets deed wat je niet wilde (over je grenzen ging). Je viel in slaap als je moe was. Je schreeuwde om eten als je honger had. Je lachte wanneer je plezier had. Daarnaar teruggaan lijkt me niet de bedoeling, want met alleen egocentrische kinderen op het werk draai je geen gezonde organisatie. Dat doe je wel met mensen die een goede balans hebben tussen denken en voelen. Het is die balans die ze in staat stelt om aan de ene kant te ervaren wat ze nodig hebben en aan de andere kant hun verstand gebruiken om te beoordelen wat in een bepaalde situatie gepast is om te doen. Die balans is zeker nodig om burn-out te voorkomen. Ik pleit voor veel meer ‘voelend weten’ op het werk.