Hoe staat het met jouw morele ambitie?

Ik heb lang getwijfeld of ik ook iets zou moeten roepen over het nieuwe boek en project van Rutger Bregman. Ik wil niet de zoveelste roeptoeter zijn die zo nodig zijn of haar plasje moet doen over dit interessante en belangrijke initiatief.

Maar omdat mijn eigen boek 𝘏𝘦𝘵 𝘡𝘐𝘕𝘯𝘪𝘨𝘴𝘵𝘦 𝘣𝘰𝘦𝘬 𝘥𝘢𝘵 𝘫𝘦 𝘰𝘰𝘪𝘵 𝘻𝘶𝘭𝘵 𝘭𝘦𝘻𝘦𝘯 in dezelfde hoek wordt geplaatst, voel ik toch de behoefte om een aantal kanttekeningen bij Bregman's notie van morele ambitie te plaatsen.

Compliment

Maar laat ik beginnen met een welgemeend compliment: ik vind het fantastisch dat Bregman zijn naam en faam inzet om mensen te laten nadenken over hun idealen en hoe ze die in hun werk beter kunnen realiseren. Je hebt een keuze! En wat jij doet heeft wel degelijk invloed.

Maar wat mij stoort is dat hij mensen wegzet omdat ze in een bullshit job zouden zitten of bij een bank of consultant werken. Bregman noemt dit verspilling van talent. Maar daarmee sluit hij de mogelijkheid uit dat ze misschien juist in die bullshit job of bij die bank het goede kunnen doen.

De meeste mensen deugen

Bovendien houdt hij geen rekening met de persoonlijke overwegingen en omstandigheden van mensen om dat werk te (blijven) doen. Ervan uitgaande dat de meeste mensen deugen, zou je ervan uit kunnen gaan dat iedereen zo zijn of haar redenen heeft om te doen wat hij of zij doet. Het is wat al te gemakkelijk om daar vanuit je luie stoel een moreel oordeel over te vellen.

Dat is ook het probleem van de moraal zoals de Franse filosoof Deleuze dat zag: dat het uitgaat van hogere principes waaraan je alles en iedereen afmeet (the moral high ground). Wie bepaalt dat? Wie bepaalt dat het beter is om voor een sociale onderneming te werken dan voor een bank?

Complex en veelomvattend

En stel nou dat al die talenten hun baan opzeggen bij die consultant of bank en voor een sociale onderneming gaan werken: wordt de wereld daar automatisch beter van? Niet vanzelf. De problemen in de wereld zijn daar te complex en te veelomvattend voor.

Ik denk dat de gewenste verandering daarom weleens beter of in elk geval ook gerealiseerd zou kunnen worden als die talenten die organisaties van binnenuit proberen te veranderen. Hoe? Door het vanzelfsprekende van bijvoorbeeld groei en winst ter discussie te stellen en daar andere waarden (zinnen) tegenover te stellen.

De dialoog aangaan

Dat kun je doen door uit het systeem te stappen en voor een sociale onderneming te gaan werken. Maar ook door er juist in te blijven en daar de dialoog aan te gaan.

Dat getuigt wat mij betreft net zo goed van morele ambitie.