Wat heeft 5 jaar autoluw Amsterdam opgeleverd?

Wat heeft 5 jaar Agenda Amsterdam Autoluw opgeleverd? Verkeerswethouder van der Horst presenteerde een voortgangsrapportage. Hieruit blijkt dat agenda grotendeels is uitgevoerd of nog in uitvoering is. Enkele maatregelen zijn gestopt of worden opnieuw opgepakt. Wat het de Amsterdammers heeft opgeleverd is niet duidelijk; ook niet wat het heeft gekost. Hard gewerkt is er zeker.

Autoluwe ambities Amsterdam

De agenda, die in 2019 werd vastgesteld door toenmalig wethouder Dijksma, had 27 maatregelen om de stad leefbaarder en toegankelijker te maken door ruimte te maken voor voetgangers, fietsers, openbaar vervoer en groen, ten koste van de prominente positie van de auto. Maatregelen waren onder meer de aanpak van de stadshartfile, de knip op de Weesperstraat, de Sloterweg, de aanpak van zwaar verkeer, de van Woustraat, de start van intelligente toegang en de maximumsnelheid van 30 km/uur op sommige wegen. 

De doelstellingen waren:

1. Meer schone en actieve verplaatsingen:
• Stimuleren van lopen, fietsen en het gebruik van openbaar vervoer om de stad leefbaar en bereikbaar te houden.
• Investeren in frequent en snel openbaar vervoer, ruime stoepen en goede fietsroutes.
2. Ruimte maken door minder autoritten:
• Bevorderen van autoluw beleid door gericht verkeersmanagement en ontmoedigingsmaatregelen.
3. Ruimte maken door minder autoparkeren:
• Verlagen van het aantal parkeerplaatsen om ruimte vrij te maken voor andere functies zoals groen en speelruimte.
4. Prettige openbare ruimte:
• Creëren van een stad met schone lucht en groene straten, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kinderen kunnen spelen.

Met het afronden van de agenda kiest de gemeente voor een nieuwe koers onder de naam Amsterdam Maakt Ruimte. Deze koers richt zich op bredere stedelijke uitdagingen zoals mobiliteit, bereikbaarheid, economie en de inrichting van openbare ruimtes.

Wat heeft 5 jaar autoluw opgeleverd?

De voortgangsrapportage beschrijft de maatregelen om onder meer het openbaar vervoer (OV), deelmobiliteit en stadslogistiek te verbeteren. Er is heel hard gewerkt. Maar of er ook veel is bereikt en wat het allemaal heeft gekost staat niet in de rapportage. De agenda sprak in 2019 over een investeringsprogramma waar op termijn een orde van grootte van € 500 tot € 700 miljoen mee gemoeid is. Wat de impact was en wat het bewoners en ondernemers heeft opgeleverd? Dat staat ook niet in het rapport. 

De Monitor Autoluw 2023 biedt inzicht in de verplaatsingen van bewoners en bezoekers in Amsterdam. Enkele cijfers uit de monitor: we zijn maar liefst 40 procent meer gaan lopen. Helaas hebben ze daarover niet de ruimte gekregen. Het beleidskader 'ruimte voor de voetganger' is nog steeds nergens toegepast. Het autobezit en gebruik is niet gedaald. De auto hoort er nog steeds bij in Amsterdam. Er zijn minder parkeerplaatsen op straat. Maar, of er nu meer private parkeerplaatsen zijn bijgekomen (of, zoals bij Artis, bij gaan komen) is niet duidelijk. Bezoekers komen nog even vaak met de auto.

In de monitor staat helaas niet wat ondernemers en bezoekers hebben gemerkt van de maatregelen. Ondernemers maken zich zorgen over de bereikbaarheid van de stad. Ook staat in de monitor niet dat in de afgelopen vijf jaar de verkeersveiligheid is verslechterd; er zijn steeds meer gewonden in het verkeer.

Lessen voor Amsterdam Maakt Ruimte

De Technische Universiteit Delft (TU Delft) en het AMS Institute vroegen 400 Amsterdammers wat zij denken over de autoluwe plannen. De resultaten: 39% is voorstander van autoluw, 35% heeft een gemengde houding, 27% is sceptisch over autoluw. Het onderzoek toont aan dat autoluwe maatregelen in Amsterdam gepassioneerde reacties oproepen bij mensen. Dat is uitdagend. De onderzoekers doen aanbevelingen voor Amsterdam en andere steden om te werken aan een soepele invoering van autoluwe maatregelen. Helaas is bezoekers, mensen die in stad werken, studenten en ondernemers niet naar hun mening gevraagd.

Betere communicatie

Ambtenaren zouden hun communicatie-inspanningen kunnen verbeteren voordat ze maatregelen implementeren, waarbij de doelstellingen en verwachte voordelen (voor leefbaarheid, gezondheid en veiligheidsimpact) duidelijk aan het publiek worden uitgelegd. Op maat gemaakte communicatiestrategieën kunnen worden ontwikkeld om in te spelen op de voorkeuren en zorgen van verschillende doelgroepen (bijvoorbeeld op basis van de profielen van voorstanders of sceptici van autoluw beleid), met inzet van diverse communicatiekanalen en doelgroepbenaderingen.

Stap voor stap

Autoluw beleid kan geleidelijk worden ingevoerd om de publieke opinie te peilen en weerstand te verminderen. Dit zou bewoners en beleidsmakers in staat stellen ervaring op te doen met de impact van verschillende maatregelen. Stapsgewijze veranderingen in plaats van radicale wijzigingen, bijvoorbeeld. Verder onderzoek zou de percepties van belanghebbenden kunnen verkennen om te bepalen of zij autoluwe scenario’s onwenselijk of onhaalbaar vinden en het beleid daarop aanpassen.

Monitoren en evalueren

Een nuttige aanpak is  om de impact van autoluwe maatregelen te onderzoeken met ‘voor-na studies’ om veranderingen in de publieke perceptie te beoordelen en de effectiviteit van geïmplementeerd beleid te meten. Concrete doelen ontbreken vaak. Wat bepaalt succes?

Met deze waardevolle aanbevelingen kunnen de plannenmakers bij Amsterdam Maakt Ruimte de acceptatie bevorderen, tegemoetkomen aan de zorgen van bewoners en een soepelere invoering van maatregelen in de openbare ruimte mogelijk maken, wat uiteindelijk de stedelijke leefbaarheid en duurzaamheid zal verbeteren. 

Hoe moet het nu verder?

Wethouder van der Horst staat voor een dappere taak bij Amsterdam Maakt Ruimte. Gaat dat lukken met de verkeersexperts die met vastgeroeste patronen de doorstroming willen regelen, maar eigenlijk te weinig weten over hoe je samen met betrokkenen een buurt aantrekkelijk maakt? We hebben nieuwe verhalen nodig, die helpen om uit de bekende loopgraven te blijven, onverwachte oplossingen te ontdekken en nieuwe doelgroepen aan te spreken. De wethouder heeft bij haar plannen ook de andere wethouders die er ook over gaan nodig: bouwen en economie. En, niet in de laatste plaats een stevig budget voor de uitvoering ervan. Dat laatste lijkt te ontbreken.

Ik heb het gevoel dat van de vele mooie plannen vaak weinig terecht komt, omdat de plannen bij de uitvoering vaak sneuvelen door gebrekkige voorbereiding en simpelweg niet 'doorpakken'. Soms weten we niet eens wat de gemeente nu concreet wil oplossen met een maatregel en wanneer de maatregel succesvol is. Hopelijk stopt met het einde van de Agenda Amsterdam Autoluw niet de monitoring op de maatregelen; maak nu gewoon de maatregelen die lopen af voor je aan iets nieuws begint. Anders wordt het programma Amsterdam Maakt Ruimte de nieuwe kleren van de keizer.

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Het gesprek over Amsterdam maakt ruimte: vooral ‘ik moet’, maar nooit ‘mag ik?’