Intelligent toegangsbeheer? Dat gaat nog jaren duren!

Donderdag vergadert de Amsterdamse gemeenteraad over de voortgang van de aanpak van intelligent toegangsbeheer. Er zijn maar liefst 8 insprekers die zich zorgen maken over recente afsluitingen van straten en buurten.

Met intelligent toegangsbeheer bepaal je vooraf wie wel en niet toegang krijgt de buurt: bewoners, mantelzorgers, doelgroepenvervoer, taxi's en natuurlijk de nooddiensten. Kortom: bestemmingsverkeer. Handhaving gebeurt dan met kentekencamera's. Simpel, toch?

De praktijk blijkt weerbarstig. In een brief informeert wethouder de gemeenteraad over de stand van zaken, de vervolgstappen om intelligente toegang te kunnen gebruiken, wat de gemeente daarbij leert van andere steden en recente project bij de Weesperstraat en Sloterweg. De eerder gepauzeerde projecten op de Wallen en taxiluwe zones in Amsterdam blijven voorlopig in de pauzestand.

Status van intelligente toegang

In veel steden, zowel in Nederland als daarbuiten, worden toepassingen van intelligent toegangsbeheer gebruikt, waaronder het Europese GeoSence-project. In Nederland loopt Groningen voorop. Technisch gezien is er geen probleem, als je maar diepe zakken hebt. De uitdaging zit in de koppeling van systemen (voor handhaving en ontheffingen), maar ook in beleid en organisatie.

Amsterdam was een van de eerste steden die intelligente toegang toepaste met de inzet van een automatisch kentekenregistratiesysteem voor het handhaven van de milieuzone vrachtverkeer. Sindsdien zijn zowel binnen als buiten Amsterdam verschillende varianten van selectieve toegang- of verkeersfilters ingevoerd.

Bij de verdere ontwikkeling neemt Amsterdam een belangrijke rol in. Bijvoorbeeld in de samenwerking binnen het landelijke platform Dutch Mobility Innovations, waarin ook de ministeries van I&W en Gemeente Amsterdam, BZK en andere G40 gemeenten betrokken zijn. Waar Amsterdam een consortium trekt met onder andere Groningen, Almere, technologiepartijen en het AMS Institute. Amsterdam is bovendien vertegenwoordigd in een Europese expertgroep over intelligente toegang. En heeft daarmee goed zicht op toepassingen in het buitenland, schrijft de wethouder.

Beleid en organisatie zijn grootste obstakels

Het beleid en de organisatie voor intelligent toegangsbeheer lijken de grootste obstakels te zijn. Wie mag straks nog waarom de buurt in? Wat wordt beschouwd als bestemmingsverkeer? Hoe organiseer je de uitvoering en handhaving? Wat is eigenlijk het handelingsperspectief van de gemeente? Lastige vragen.

De inzet van intelligente toegang biedt kansen om op een slimme, doelgroepgerichte manier te sturen op niveaus en circulatie van (met name) automobiliteit in de stad. Het maakt maatwerk mogelijk. Echter maatwerk maakt de belangenafweging van de verschillende doelgroepen ook complexer.

Daarnaast vraagt het om een goed ingericht technisch systeem en een ondersteunende organisatie (bijvoorbeeld voor het verlenen van ontheffingen en correcties van onjuiste boetes). Inzet vraagt een gedegen afweging, met oog op enerzijds het gewenste effect en bijdrage aan beleidsdoelen, en anderzijds oog voor lokale bereikbaarheid en waterbedeffecten op de omliggende buurten.

Afwegingen

Bij de uitvoering van toegangsbeperkende maatregelen moet eerst een goede afweging worden gemaakt over de doelgroepen: Wie krijgt toegang tot een bepaald gebied en waarom? Ook moet goed uitgewerkt worden hoe de maatregelen in verschillende gebieden elkaar vanuit het perspectief van de gebruiker, beïnvloeden.

Om gefundeerd een keuze te kunnen maken moet eerst een doelgroepenkader worden opgesteld. Dit kader beschrijft hoe je om kan gaan met de doelgroepen die je bij intelligente toegang, toegang wil blijven geven. De gemeente moet kiezen voor de toegankelijkheid van bewoners en ondernemers, bezoekers van bewoners en ondernemers, logistieke partijen en andere doelgroepen met een directe bestemming in het gebied, en het soort ontheffingen en vrijstellingen dat hierbij horen. En zelfs over het beprijzen van toegang.

Een cruciale vraag is hoe je de mobiliteit van bewoners en ondernemers in de buurt wilt beïnvloeden. Welke impact wil je maken? Dit vereist een visie voor de komende 10 tot 20 jaar, waarbij brede welvaart voorop moet staan. Wat gemeenten precies willen bereiken met 'autoluw' is niet helder. Daarover zal nog vaak en lang verder worden gediscussieerd. 

De invoering van intelligent toegangsbeheer zal nog jaren in beslag nemen; mogelijk 5 jaar of langer. Is het nodig? Absoluut. Het begint met beleid voor intelligent toegangsbeheer, waarbij het verstandig is om te leren van ervaringen in andere steden. Daarvoor moet je wel vandaag de volgende stappen zetten.

Walther Ploos van Amstel.