Zijn de mensen op fatbikes en e-bikes het probleem bij verkeersveiligheid?

In de eerste week van oktober belandden 1.291 mensen op de spoedeisende hulp (SEH) door een fietsongeval; 96 slachtoffers (8 procent) zaten op een fatbike als bestuurder of passagier. Overige e-bikes en andere fietsen waren verantwoordelijk voor respectievelijk 480 en 715 SEH-bezoeken (respectievelijk 37 procent en 55 procent). Dat zegt VeiligheidNL. Zijn de mensen op fatbikes en e-bikes het grootste probleem bij verkeersveiligheid?

Veel jongeren zijn slachtoffer

Naast de 96 fatbikers die de SEH bezochten, waren 31 personen aangereden door een fatbike (2 procent). Verder viel op dat slechts 3 procent van de fatbikers en 6 procent van de e-bikers die zich meldden op de SEH een helm droegen. Het aantal jonge fatbikers dat op de SEH belandde was fors: in bijna de helft van de fatbike-ongevallen was het slachtoffer tussen de 12 en 15 jaar. Hoewel dit bij e-bikes om iets minder dan één op de tien gevallen gaat, lag het totale aantal e-bike ongevallen fors hoger. Het aantal jongeren tussen de 12 en 15 dat na een ongeval met een e-bike op de SEH belandt is daarmee gelijk aan de fatbike. Twee derde van de fatbike-ongevallen vond plaats in de Randstedelijke provincies. 

Op de social media gaat iedereen 'los' op het kabinet; meer maatregelen, meer regels en meer handhaving. De Amsterdamse wethouder schrijft op Linkedin: "Ik roep de minister op om sneller met maatregelen te komen. Want elke week later, betekent meer kinderen die getekend zijn voor het leven". 

De statistieken zijn goed om te hebben. Maar, de statistieken zeggen nog niks over waar een ongeval gebeurde, wat de oorzaak was, wie de tegenpartij was en op welk moment van de dag het gebeurde. Hopelijk volgt die analyse snel. De conclusie is wel dat fietsen, snel of langzaam, niet veilig is. Maar, hoe de verkeersveiligheid beter moet is onduidelijk. 

Een veilige infrastructuur?

Veiliger verkeer begint bij mensen en gedrag. Gemeenten zouden als eerste overheid hierover met mensen in gesprek moeten. Zij moeten vanuit hun rol als wegbeheerder zorgen voor veilig verkeer in de buurt. Ongeacht of iemand per auto, snelle fiets of te voet reist. De stedelijke infrastructuur draait steeds meer om de fietser. Dat heeft van weggebruikers een ‘overmobiele haastmeute’ gemaakt.

Het alleen maar 'veiliger' maken van de infrastructuur is niet noodzakelijk de beste oplossing (net als meer maatregelen of meer handhaving). Gedragsaanpassingen door verkeersveiligheidsmaatregelen kunnen onbedoelde effecten hebben. Wanneer de snelheidslimiet op een weg wordt verlaagd kunnen mensen bijvoorbeeld een andere route of een andere vervoerswijze kiezen, wat het verkeersveiligheidseffect deels teniet kan doen. Als een fietsstrook wordt vervangen door een vrijliggend fietspad en de gebruikers dan sneller gaan rijden, vaker hun smartphone gebruiken of minder vaak een helm dragen, kan dit het veiligheidseffect van het vrijliggende fietspad (deels) teniet doen, schrijven onderzoekers voor het Ministerie van IenW.

Verkeersgeweld en gedrag

Zorgwekkend is dat we ons steeds minder veilig voelen in het stadsverkeer. Opvallend is dat we niets eens zoveel meer zijn gaan fietsen in de afgelopen 20 jaar. Maar, door snelheidsverschillen, minder sociaal gedrag en het niet nadenken over waar je je fiets parkeert voelt het veel drukker; zelfs nu steden steeds autoluwer wordt. Niemand steekt meer een hand uit. De vergevingsgezinde infrastructuur is alles behalve conflictvrij. Verlichting? Voorsorteren? Verkeersregelaars zijn kansloos. Het is duwen en trekken op de pontjes. Iedereen lijkt alleen op de wereld. Verkeersgeweld komt steeds vaker op twee wielen. Durft niemand elkaar meer aan te spreken op eigen verantwoordelijkheid en respect voor elkaar? Ik niet meer. 

Ik heb echt zorgen over het beleid bij verkeersveiligheid. Die zorgen gaan over het veelvuldig gebruik van het woord ‘stimuleren’, en dan vooral van fietsen. Dat terwijl bijvoorbeeld lopen veiliger is en echt bijdraagt aan een sociaal betrokken en inclusieve stad. Hopelijk gaat het gesprek over verkeersveiligheid niet over nog meer mobiliteit, nog meer verkeersstraten, nog meer maatregelen, nog meer handhaving, maar over veel fijne en gezonde mensenstraten. Zijn we niet een beetje overmobiel geworden?  

Het gesprek over mobiliteit in steden moet niet over vervoersmiddelen gaan, maar over mensen. We hebben mensenstraten nodig. Straten waarin slenteren, ontspannen, spelen, verblijven en ontmoeten centraal staan. Straten die aantrekkelijk, veilig en ­vooral ook in­clusief zijn. Laten we het dichter bij huis zoeken.

Walther Ploos van Amstel.

Zie de infographic hier.

Lees ook: Opinie ‘Amsterdam moet zich richten op de voetganger, niet op de haastmeute’

Lees ook: De fatbike is zo gek nog niet