Innovatie in logistiek vraagt om meer tucht van de markt?

Hoe dichten we de innovatiekloof die er is tussen koplopers en bedrijven die achterop raken? Want zonder die achterblijvers stagneert de innovatie in de keten. Anders dan nu moeten innovaties meer gericht zijn op de markt van morgen, niet op marginale verbeteringen vandaag.

In 2024 werd de innovatiekloof tussen de koplopers en het peloton opnieuw groter. Veel midden- en kleinbedrijven bevinden zich in dat peloton. Of het nu gaat om artificial intelligence, robotisering, ketendigitalisering, elektrisch vervoer, klimaatadaptatie of circulariteit, het is telkens weer een selecte groep van voorlopers die volop inzet op de toekomst. Voor deze echte ondernemers bestaat er kennelijk geen pauzeknop; zij blijven altijd in beweging.

Niet laten ontmoedigen door uitstel ZE-zones

Het is echter geen eenvoudige opgave. Klimaatmaatregelen zorgen bijvoorbeeld voor grote veranderingen in de transportmarkt. De vertrouwde gelijkheid van het speelveld op basis van dieseltechnologie verdwijnt. Er ontstaat een nieuw speelveld waarin ondernemers, groot en klein, te maken krijgen met selectieve toegang tot schaarse logistieke ruimte voor hubs, talent, data, energie en niet te vergeten financiering en subsidies.

Koplopers zoals Albert Heijn met hun transporteurs, TSN Groen, Bidfood, installateur Van Dorp en aannemer van H. Van Wijk zijn al voorbereid op uitstootvrij rijden in de binnensteden. Zij pakken het slimmer en kostenefficiënter aan en laten zich niet ontmoedigen door uitstel van zero-emissie zones, netcongestie of problemen met rijbewijzen. Ook op het gebied van multimodaal transport lopen koplopers zoals BBT en de samenwerkende Topcorridor terminals in Europa voorop.

Arbeidsproductiviteit groeit niet meer

Verduurzaming is onmisbaar, maar niet voldoende. De arbeidsproductiviteit in de logistieke sector stagneert al jaren. In de hoogconjunctuurperiode van 2004 tot 2008 droeg deze sector nog bovengemiddeld bij aan de macro-economische productiviteitsgroei. Maar sinds 2014 is deze groei tot stilstand gekomen, wat slecht nieuws is voor de concurrentiepositie van Europa. Logistiek is immers de hefboom voor export binnen en buiten Europa. Inmiddels loopt Europa achter op de Verenigde Staten.

Aandacht voor stuff, fluff en soul

Innovatie draait om drie pijlers: stuff, fluff en soul. Stuff omvat elektrische voertuigen, robots, laadinfrastructuur en duurzame distributiecentra en terminals. Fluff gaat over het benutten van ketendata en AI voor een efficiënte en veerkrachtige supply chain. De toepassing van robotisering, digitalisering en (generatieve) AI is cruciaal om de productiviteit in de logistiek te verhogen. Nieuwe banen vragen om hogere skillsets. 

Soul richt zich op de behoeften van mensen over tien jaar en de competenties die professionals tegen die tijd moeten hebben. Het gaat erom hoe we samen met al het talent inspirerende innovaties kunnen creëren die werkelijk waarde toevoegen voor onze klanten, nu en in de komende vijf tot tien jaar. Duurzaamheid heeft weinig zin als de klant niet tevreden is. Echte innovaties richten zich op de markt van morgen, niet op marginale verbeteringen vandaag.

Sector moet zelf onderzoek organiseren

Helaas heeft het nieuwe kabinet juist nu besloten om te bezuinigen op innovatie, onderzoek en onderwijs. Met minder middelen zullen brancheorganisaties, ondernemers, de Topsector Logistiek en TKI Dinalog moeten nadenken over welke breed toepasbare innovaties echt relevant zijn voor de logistieke sector en supply chains. Hoe kunnen we onze krachten bundelen op het gebied van onderzoek en onderwijs om innovaties snel op te schalen? Innovaties moeten uiteindelijk winstgevend zijn. We zullen het zelf en gezamenlijk moeten organiseren.

Vrachtwagenheffing zorgt voor nieuwe kansen

Kunnen we in 2025 de midden- en kleinbedrijven, het peloton, een steuntje in de rug geven? Innovatieve MKB’ers zijn essentieel voor het ontwikkelen van oplossingen die de sector kunnen helpen verduurzamen, innoveren en wereldwijd concurrerend blijven. Tussen 2026 en 2030 wordt er meer dan 1,6 miljard euro geïnvesteerd in de innovatie van de transportsector in Nederland dankzij de invoering van de vrachtwagenheffing. Dit zouden we niet alleen aan de grote bedrijven en platforms moeten overlaten, toch? Maar dit vraagt om ondernemers die zelf actief willen innoveren. De klagers? Dat zijn altijd de anderen. Waar de ene ondernemer een probleem ziet, ontdekt de ander juist kansen en oplossingen. Wie sluit zich aan?

Markt moet weer opnieuw zijn werk kunnen doen

Toch blijft er een lastig dilemma. Koplopers verduurzamen en innoveren sneller dan het peloton, met minder inspanning en meer impact; dat is 'no regret'. Ze hebben de middelen en slagkracht. Econoom Mathijs Bouman waarschuwde in het FD al voor een te grote kloof. Een reden voor de stagnerende productiviteit zou wel eens de afgenomen marktdiscipline kunnen zijn. Improductieve bedrijven kunnen zonder al te veel gevolgen blijven voortbestaan wanneer er weinig concurrentiedruk is.

In 2025 zal er ongetwijfeld een stevig debat losbarsten over wie voorrang krijgt bij innovatie en hoe we de markt zijn werk weer kunnen laten doen.

Walther Ploos van Amstel op Logistiek.nl

Lees ook: Waarom lukt het kleine innovatieve stadslogistieke bedrijven niet om te winnen?