De logistieke opleidingen zijn ‘kapot’

De instroom in logistieke hbo-opleidingen is met meer dan 50% gedaald sinds de piek in 2019-2020. Is er reden voor zorg? Onderzoekers van Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) verwachten (anders dan voor bijvoorbeeld de technische beroepen) er geen knelpunten in de toekomstige personeelsvoorziening voor beroepen in logistiek en transport. Vraag, aanbod en scholing zijn in balans, stelt ROA. Toch is er wel wat aan de hand...

Wat is er aan de hand dat jonge mensen hun weg niet meer weten te vinden naar de opleidingen? Zijn de opleidingen nog wel relevant? Het College van Rijksadviseurs stelde vorig jaar in een kritisch rapport misstanden in de logistieke sector aan de kaak. De logistieke sector is ‘kapot’. De tijd van schijnbaar onbegrensde groei is voorbij, staat te lezen in de gitzwarte analyse van de sector van het College van Rijksadviseurs (CRa).

Terecht of niet, de vraag die blijft hangen is: hoe maken we de sector relevanter voor de samenleving? ‘Never waste a good midlife crisis’.Wat op dit moment mist, is een verhaal over de logistiek die we wél willen in Nederland en hoe we hiervoor op een goede manier ruimte kunnen maken.

Het lukt alleen met logistiek

Tegen zo’n rapport werkt geen publiekscampagne, zoals ‘Het lukt alleen met logistiek’. Maar dat betekent niet dat we het rapport zo snel mogelijk moeten vergeten CRa vraagt zich onder meer af: ‘Hoe kunnen we nu werken aan een gezonde bloedsom­loop voor de circulaire economie?’

Het CRa rapport is een opvallend ‘politiek’ en ‘ideologisch’ advies zonder serieuze onderbouwing. Het rapport gaat over het globale ecosysteem, waarin het koloniale Nederland een schakel is. Er is sprake van onvoldoende toegevoegde waarde van de logistiek, het ruimtebeslag, de waardeloze transitostromen en andere misstanden. De Topsector Logistiek krijgt een dikke onvoldoende.

Logistiek van groot belang voor de exportpositie

Ik snap de boze reacties uit de sector. CRa schets een eenzijdig beeld. De logistiek heeft vooral een binnenlandse rol en is daarnaast van groot belang voor de exportpositie van Nederland (en Europa). Bovendien is Nederland een onmisbare gateway voor de doorvoer van grondstoffen en brandstoffen over water en spoor naar partner Duitsland. De Topsector Logistiek is veel diverser en innovatiever dan het CRa ons wil doen geloven. Wat moeten we nu met het CRa-advies?

Sector moet zelf speelveld voor straks bepalen

In mijn eigen stadje Amsterdam is veel te doen over de bouw van domme distributiecentra in de Lutkemeerpolder. Vastgoedontwikkelaars lijken hier een ‘carte blanche’ te hebben gekregen om voor hun eigen financiële gewin te gaan, ten koste van Amsterdam, de natuur en bewoners. In de Lutkemeerpolder wordt iets ontwikkeld dat twintig jaar geleden nodig was, heel klassieke op- en overslag dc met weinig toegevoegde waarde. Ik schaam me daarvoor toch wel een beetje.

De logistieke sector gaat nog veel meer ruimte nodig hebben. Het Planbureau voor de Leefomgeving rekende uit dat we veertig procent meer ruimte nodig hebben voor de circulaire afhandeling van afval- rest- en retourstromen. Ook is er ruimte tekort voor duurzame stadslogistiek. Minder logistiek? Vergeet het maar.

CRa wil overheidsingrijpen. Laten we ervoor oppassen dat de overheid niet ‘populistisch’ ingrijpt. België nam onlangs een ‘pakjeswet’ aan om de thuisbezorging te beteugelen. Niet gehinderd door enige kennis en inzicht van het logistieke proces achter consumentenleveringen. De logistieke sector moet zelf het toekomstige speelveld bepalen in samenwerking met verladers, de overheid, kennisinstellingen en de Topsector Logistiek. Niks doen is geen optie.

Zelfreflectie is wat de samenleving van ons vraagt

Waar CRa een terecht punt heeft is dat de logistieke sector moet werken aan een eerlijke arbeidsmarkt (ook voor arbeidsmigranten en Oost-Europese chauffeurs), meer arbeidsproductiviteit, snellere verduurzaming, vollere vrachtwagens en minder ruimtebeslag. Maar, dat er geen innovatie plaats vindt in de logistieke sector is onzin. Distributiecentra zijn super-BREEAM, we gaan snel naar elektrische voertuigen, realiseren modal shift, gaan slimmer naar de bouwplaats, zetten robots in om het werk beter te maken en de Topsector Logistiek doet aansprekend onderzoek.

Maar misschien moeten we breder kijken naar de 17 UN Sustainable Development Goals. Armoede, honger, ongelijkheid, klimaatadaptatie en de biodiversiteitscrisis zijn slechts enkele van de problemen die we dringend moeten aanpakken. De maatschappij vraagt steeds meer van ons en roept ons op het matje. Wat is ons verhaal dan?

Andere kijk op ketensamenwerking is nodig

Zijn we nog relevant? Logistiek is meer dan ooit nodig om de vele maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. Maar de huidige ‘logistieke’ concepten voldoen niet meer. Er is een andere kijk nodig op samenwerking in ketens, de rol van planners, de weerbaarheid van de logistieke sector en de beheersing van wereldwijde goederenstromen. We moeten ons vakgebied opnieuw relevant maken; ‘never waste a good midlife crisis’.

Dat de instroom in logistieke hbo-opleidingen is gedaald is niet erg. In de praktijk zie ik veel instromers uit andere opleiding en dat andere opleidingen ook veel meer doen aan logistiek. En in alle eerlijkheid. Wie werkt nog in een baan die bij zijn eerste opleiding past? Ik niet! Het is een leven lang ontwikkelen waarbij generieke vaardigheden belangrijk zijn en je bereidheid om je verder als logistiek talent te ontwikkelen cruciaal is. 

Logistiek.nl