De instroom in logistieke hbo-opleidingen is met meer dan 50% gedaald sinds de piek in 2019-2020. Is er reden voor zorg? Onderzoekers van Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) verwachten (anders dan voor bijvoorbeeld de technische beroepen) dat er geen knelpunten zijn voor beroepen in logistiek en transport. Vraag, aanbod en scholing zijn in balans, stelt ROA. 

Wat is er aan de hand dat jonge mensen hun weg niet meer weten te vinden naar de logistieke opleidingen? Zijn de opleidingen nog wel relevant? Leren we het jonge talent nog echt een vak met alle 'vernieuwingen' van het onderwijs? 

Ook in het MBO is 'achterstand'. Na het behalen van een mbo-diploma staan de meeste studenten voor de keuze om de arbeidsmarkt op te gaan of verder te studeren. MBO-ers in transport, scheepvaart en logistiek studeren minder vaak door naar hoger MBO-niveau dan andere MBO-ers. 

Logistiek is van belang voor het verdienvermogen

Het College van Rijksadviseurs (CRa) stelde in een kritisch rapport misstanden in de logistieke sector aan de kaak. De tijd van schijnbaar onbegrensde groei is voorbij, staat in de gitzwarte analyse. Tegen zo’n rapport werkt geen enkele imago- of publiekscampagne. Het CRa rapport is een opvallend ‘politiek’ en ‘ideologisch’ advies zonder serieuze onderbouwing. Het rapport gaat over het globale ecosysteem, waarin het 'koloniale' Nederland een schakel is. Er is sprake van onvoldoende toegevoegde waarde van de logistiek, het ruimtebeslag, de waardeloze transitostromen en andere misstanden.

CRa wil zelfs overheidsingrijpen. Laten we ervoor oppassen dat de overheid niet ‘populistisch’ ingrijpt. België nam onlangs een ‘pakjeswet’ aan om de thuisbezorging te beteugelen. Niet gehinderd door enige kennis en inzicht van de logistiek achter thuisbezorging.De maatschappij snapt ons niet meer?

De Topsector Logistiek is veel diverser en innovatiever dan het CRa ons wil doen geloven. Logistiek houdt de Nederlandse economie en samenleving draaiende en speelt een onmisbare rol in de transitie naar een duurzame, leefbare, circulaire, veilige en veerkrachtige samenleving. In een wereld die verbonden is door complexe logistieke ketens, is het essentieel dat goederen op tijd, betrouwbaar en onder de juiste omstandigheden worden geleverd. Van consumentenproducten tot medicijnen en van bouwmaterialen tot de aanvoer van grondstoffen voor de industrie; een betrouwbare, veerkrachtige en efficiënte goederenstroom vormt de basis voor het functioneren van veel sectoren. Logistiek levert een bijdrage van 14% aan het BNP.

Maar de logistiek staat onder druk. Verstoringen komen vaker voor, er is een gebrek aan ruimte, een grote verduurzamingsopgave en een tekort aan magazijnpersoneel en chauffeurs. Innovatieve logistieke oplossingen zijn meer dan ooit nodig. Hoe maken we de sector relevanter voor de samenleving?

Wat mist, is een verhaal over de logistiek die we wél willen in Nederland en hoe we hiervoor op een goede manier ruimte kunnen maken en talent voor de sector kunnen ontwikkelen.

Zelfreflectie 

De logistieke sector moet zelf het toekomstige speelveld bepalen in samenwerking met verladers, de overheid en kennisinstellingen in de Topsector Logistiek. De logistieke sector moet werken aan een eerlijke arbeidsmarkt (ook voor arbeidsmigranten en Oost-Europese chauffeurs), meer arbeidsproductiviteit, snellere verduurzaming, vollere vrachtwagens en minder ruimtebeslag. Dat er geen innovatie plaats vindt in de logistieke sector is onzin. Distributiecentra zijn super-BREEAM, we gaan snel naar elektrische voertuigen, realiseren modal shift, verslimmen de planning met AI, gaan duurzamer naar de bouwplaats, zamelen netjes in en zetten robots in om het werk beter te maken. 

Misschien moeten we breder kijken naar de 17 UN Sustainable Development Goals. Armoede, honger, ongelijkheid, klimaatadaptatie en de biodiversiteitscrisis zijn slechts enkele van de problemen die we dringend moeten aanpakken. De maatschappij vraagt steeds meer van ons en roept ons op het matje. Wat is ons verhaal?

Andere kijk op ketensamenwerking is nodig

Logistiek is meer dan ooit nodig om de grote maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. Maar de huidige ‘logistieke’ concepten voldoen niet meer. Er is een andere kijk nodig op samenwerking in circulaire ketens, de rol van planners, de weerbaarheid en duurzaamheid van de logistieke sector en de beheersing van wereldwijde goederenstromen.

Dat de instroom in logistieke hbo-opleidingen is gedaald is niet erg. In de praktijk zie ik veel instromers uit andere opleidingen en dat die opleidingen steeds meer doen aan logistiek. Waar ik mee worstel is wat ons onderscheid van ‘operations management’ opleidingen (de basis voor technische bedrijfskunde). Is er eigenlijk nog een toekomst voor de klassieke logistieke opleidingen? Vraagt de markt niet om data-gedreven plannerstalent, leidinggevenden in de logistieke sector en technische geschoolde ingenieurs die magazijnen ontwerpen en laadpleinen bouwen? Dat zijn echt verschillende profielen.

En in alle eerlijkheid... Wie werkt nog in een baan die bij zijn eerste opleiding past? Ik niet! Ik ben ook benieuwd welke hbo opleiding recent en gedegen alumni-onderzoek heeft gedaan. We roepen nogal snel dat er grote tekorten zijn. Ja, bij magazijnmedewerkers en chauffeurs. Maar, ook bij HBO-banen? Ik ken geen recent onderzoek.

Ons vak vraagt meer dan ooit een 'leven lang ontwikkelen' waarbij generieke vaardigheden belangrijk zijn en je bereidheid om je verder als logistiek talent te ontwikkelen cruciaal is. Dalende studentenaantallen na 50 jaar logistieke opleidingen; ‘never waste a good midlife crisis’.

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Student kommt von Studieren