Het belang van een moreel kompas (2)

Het is eenzaam aan de top wordt weleens gezegd. Bestuurders en (top)managers bevinden zich niet altijd in een gezonde omgeving. Een gezonde omgeving definieer ik als een omgeving waarin er ruimte is voor dwarsliggers en andersdenkenden. Een omgeving waarin er mensen zijn die kritiek kunnen en durven uiten. Een omgeving waarin vragen gesteld kunnen en mogen worden. Maar helaas is dat niet altijd het geval. Bestuurders en (top)managers verkeren vaak in een omgeving waarin belangen moeilijk te overzien zijn. Waarbij er slechts een selecte groep is die tot de top weet door te dringen om daar invloed uit te oefenen. Een omgeving waar door aandeelhouders grote druk wordt uitgeoefend. En in deze omgeving verwachten wij dat een bestuurder of manager zorgvuldige, integere en moreel juiste beslissingen neemt.

Maar ook jouw omgeving kan ongezond zijn. Wanneer "iedereen" het gewoon vindt dat je printerpapier voor thuis meeneemt van de zaak, wanneer "iedereen" het gewoon vindt creatief met declaraties om te gaan, wanneer "iedereen" het gewoon vindt bedenkelijke producten te verkopen aan de klant. En zo zijn er legio voorbeelden te bedenken en wellicht denk je "ach, dat pak printerpapier". Realiseer je dan dat dat pak printerpapier het begin van de glijdende schaal is.

Waar baseer jij je beslissingen op? Wanneer zeg jij, "dit is niet oké, dat kunnen we niet maken". Juist om die lijn te trekken, om dat statement te maken is het persoonlijk statuut van onschatbare waarde. Het is je persoonlijke morele meetlat waarlangs jij je besluiten legt en het zorgt er voor dat je jezelf in de spiegel kunt aankijken.

Volgens Manfred Kets de Vries¹ hebben de meest effectieve leiders clusters van vaardigheden op drie terreinen:
• Persoonlijke vaardigheden, zoals de motivatie om dingen te bereiken, zelfvertrouwen, energie en persoonlijke effectiviteit.
• Sociale vaardigheden, zoals invloed, politiek bewustzijn en empathie.
• Cognitieve vaardigheden, zoals conceptueel denken en een helikopterperspectief.

Persoonlijk statuut als kompas

Bovenstaande vaardigheden zijn voor een deel aangeboren en voor een deel geleerd en krijgen richting vanuit een persoonlijke visie die je bij voorkeur hebt vastgelegd in je persoonlijk statuut. Het vormt op die manier een bron voor persoonlijk leiderschap.

En er is nog een groot voordeel aan het bezit van een persoonlijk statuut. Het maakt je namelijk pro-actief. Onze omgeving verandert steeds sneller, het is amper bij te houden. Het hanteren van al die veranderingen wordt des te moeilijker wanneer je niet beschikt over een duidelijke kompasstand. Je hebt in al die hectiek een kompasstand nodig, je moet weten wat voor jou belangrijk is. Je kompas creëert een enorme stimulans voor handelingsgerichtheid en pro-activiteit. Je bent niet langer de speelbal van je omgeving. Het geeft richting en dat helpt je bij het maken van keuzes. Je krijgt duidelijker zicht op je leven en de voor jou belangrijkste waarden. Die geven richting op zowel de korte als de langere termijn. Elke beslissing die je neemt kun je toetsen aan je persoonlijk statuut.

Je toont leiderschap wanneer je verantwoordelijkheid neemt voor verandering in je omgeving vanuit de overtuiging dat het anders kan of moet. Je hebt een persoonlijk verhaal. Over de uitdagingen die zich aandienen in de realiteit. Over je streven naar een hoger belang, een andere toekomst. Je houdt anderen en jezelf een spiegel voor, zet zelf de eerste stap en ontwikkeld jezelf als voorbeeld en instrument van verandering vanuit een sterke persoonlijke visie, moed en durf. Je hebt op die manier impact, niet vanuit gezag, maar vanuit authenticiteit, betrokkenheid en persoonlijk leiderschap.

En dan kun je ook niet bij een bedrijf werken waarvan de missie niet congruent is met jouw persoonlijk statuut. En het is niet eens zozeer een kwestie van kunnen, maar meer van of je het zou moeten willen. Wanneer visie / missie van een bedrijf in conflict zijn met de persoonlijke belangrijke waarden uit je statuut dan gaat dat vroeg of laat wringen. Het kost energie, en geeft onnodig veel spanning en stress. Een missie / visie van een bedrijf welke in lijn ligt met jouw persoonlijke waarden geeft een heel andere en positievere uitkomst.

Congruentie in denken en doen genereert vertrouwen.

Stephen M.R. Covey² schreef er het volgende over. "Er is één ding gemeenschappelijk in alle individuen, relaties, teams, families, organisaties, naties, economieën en beschavingen op de hele wereld - één ding dat, indien weggenomen, de sterkste regeringen, de meest succesvolle bedrijven, de meest welvarendste economieën, het meest invloedrijke leiderschap, de beste vriendschap, het sterkste karakter en de diepste liefde vernietigt. Het is het meest genegeerde en de meest onderschatte kans van de huidige tijd: vertrouwen." Juist vertrouwen is de meest kritische succesfactor van de nieuwe economie. Voor bestuurders, (top)managers, maar ook voor jou geldt dat leiderschap begint bij je zelf, bij het schrijven van een persoonlijk statuut.

Een vak als ethiek verdient meer aandacht op HBO en Universiteit. Want zou het niet waardevol zijn studenten al in een vroeg stadium aan te zetten tot het schrijven van een persoonlijk statuut?

¹ Leiderschap ontraadseld, Manfred Kets de Vries
² De snelheid van vertrouwen, Stephen M.R. Covey