Personeelstekorten in de Zorg moeten in 2022 naar Nul! Realiteit of Utopie?

"In de Zorg werken zo’n 1,2 miljoen mensen. Maar als we nu niet iets anders doen dreigt in 2022 een tekort van 100 tot 125 duizend medewerkers." D.i. de uitdaging waarvoor Hugo de Jonge, Bruno Bruins en Paul Blokhuis, als bewindslieden verantwoordelijk voor het thema Volksgezondheid, de komende jaren staan.

"Bent u afrekenbaar op uw eigen doelstelling? Nul tekort in 2022?" een terechte vraag van journalisten van het AD aan Ministers De Jonge en Bruins. 'Afrekenbaar' als 'skin in the game': stel je je persoonlijke vermogens (NB; niet alleen financieel, maar ook je carrièreperspectief bijv.) in de waagschaal als je je doelstelling uiteindelijk niet realiseert?

De Jonge: ,,We zijn gewaarschuwd: ‘Kom niet met een getalsmatige doelstelling, want voor je het weet word je daar op afgerekend.’ We leggen de lat bewust hoog voor onszelf. Ik leg straks liever uit dat we onze ambitie net niet halen dan dat we onszelf geen doel meer zouden durven stellen.” Bruins: ,,Ik heb liever dat we maar 80 procent van onze ambitie realiseren, dan dat we plannen indienen zonder cijfers.’’

Mijn vraag, 'realiteit of utopie?' m.b.t. de '0-tekort doelstelling' in het vandaag verschenen 'Actieprogramma Werken in de Zorg' is daarmee feitelijk al beantwoord.....

Deze bewindslieden zijn niet de eersten die zich stukbijten op de personeelstekorten in de Zorg, zo kwam voorganger Jet Bussemaker in 2009 met het (mislukte) Plan ‘Het Kapitaal in de Zorg, dat zijn de Medewerkers!’, zij zullen ook niet de laatsten zijn. Nederland vergrijst in rap tempo en de houdbaarheid (sic.) van de ouderen wordt er idd niet beter op.

Bij alle plannen die verschenen, nu verschijnen en (dus) ongetwijfeld nog zullen verschijnen, vraag je jezelf (of ik mezelf) steeds af of de schrijvers en indieners van deze rapporten over realiteitszin beschikken. Bruno Bruins: "Het hoeft niet alleen te komen uit extra personeel. Als het ons zou lukken om de contracten van zorgpersoneel met één uur uit te breiden, dan betekent dat al een afname van het banentekort met 20.000 in 2022. Als we de administratieve lasten voor verpleegkundigen met één uur per week verminderen, dan neemt het banentekort over vijf jaar mogelijk af met nog eens 20.000. Kortom: het kan.’’

In reactie daarop stelt een ervaren verpleegkundige vanmiddag: "In de praktijk merk je hiervan als individueel zorgverlener niets. De diensten zijn wisselend en we komen nu al uren tekort c.q. werken nu al over. Iets dat ondanks of dankzij dat ene uur niet zal verminderen." Kortom: het kan niet.

Uit het persbericht van het Ministerie: "De komende jaren komt een bedrag van in totaal €320 miljoen via de scholingsimpuls Sectorplanplus voor regionale plannen beschikbaar. Voor het eerste tijdvak, dat loopt van augustus 2017 tot 1 mei 2018, is 80 miljoen vrijgemaakt. In het eerste tijdvak is voor 1059 organisaties, uiteenlopend van huisartsenpraktijken tot grote verpleeg- en thuiszorginstellingen, geld gereserveerd, waarmee naar verwachting zo’n 58.500 scholingstrajecten kunnen worden uitgevoerd. Met dit geld kunnen werkgevers extra leerwerkplekken voor de instroom van zorgmedewerkers (zowel MBO en HBO) bieden, boventallige medewerkers omscholen en extra doorstroomplekken creëren."

Mooi dat het beschikbaar komt, geld, maar geld als dé oplossing zodra het om werk, werkervaring, werkbeleving gaat, d.i. het zelden. Er is voor de (potentiële) medewerker ook nog zoiets als: sfeer, cultuur, teamspirit, leiderschap e.d. In 2010 constateerde Menzis ‘Meer dan de helft van het personeel in de Zorg denkt erover om een andere job te zoeken.' (NB; achteraf is het bij 'denken' gebleven; gelukkig....) Uit het Werkbeleving in Zorg & Welzijn onderzoek dat Integron in 2015 uitvoerde blijkt o.m. dat (slechts) 20% van de medewerkers in Zorg & Welzijn 'weer voor deze organisatie zou kiezen' en (slechts) 14% 'zou mijn organisatie aanbevelen als werkgever'.

Ik verwacht niet dat deze percentages in 2018 verbeterd zijn. Mogelijk dat dit dan ook een 1e aandachtpunt kan zijn: de motivatie van de huidige medewerkers in de Zorgsector. De huidige betrokken (d.i. men ondanks alles zeker) en tevreden (dan kan men worden) medewerker als 'uithangbord' voor nieuwe collegae!

Tussen al dat geschreeuw om meer personeel, zeker niet alleen binnen de Zorg(!), blijf ik steeds op zoek naar disruptieve oplossingen zoals robotica, kunstmatige intelligentie, internet of things. Er gebeurt van alles op dat gebied, mogelijk zelfs teveel, maar de mens ziet de robot toch nog niet zo snel aan zijn/haar bed staan. Prof. Astrid Weiss doet onderzoek naar Human-Robot Interaction (HRI). Weiss stelt: "Een robot houd je voor de gek als jij denkt dat de robot empathisch* is.  Maar dat kan je ook met een mens overkomen: hij/zij geeft de indruk betrokken te zijn, maar is dat (totaal) niet. Een robot is geprogrammeerd om naar een uitkomst toe te werken, efficiënte zorgverlening bijvoorbeeld, maar verwacht van een robot geen enkele intrinsieke motivatie om je vriend te worden." Zie bijgaande YT.

Human-Robot Interaction (HRI), zorgverlener i.s.m. robot, wat zegt het Actieprogramma daarover? Weinig, men lijkt nog in het pre-robot tijdwerk te  leven, over 'vriend-robot': geen woord. Men vergat blijkbaar Yuval Noah Harari's Homo Deus te lezen: "Waarom nog Artsen opleiden als Kunstmatige Intelligentie betere diagnoses stelt?"

Wat we wel lezen in de afsluitende paragraaf van het Actieprogramma:

"Er kan al heel veel. Bijvoorbeeld digitale zorg geven via beeldbellen of op basis van een foto gemaakt door de huisarts soms eenvoudige diagnoses door een specialist laten stellen. Dit bespaart tijd en geeft zorgverleners meer mogelijkheden om patiënten sneller te helpen. Andere toepassingen zijn gericht op de organisatie van het zorgproces, zoals met digitale zorgpaden. Hiermee worden zorgprotocollen geïntegreerd met het elektronische patiëntendossier. Dit vergemakkelijkt het maken en volgen van een behandelingsplan. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn. Eenvoudige toepassingen maken al het verschil, zoals de mogelijkheid om online een afspraak te maken, of vooraf al een eerste vragenlijst in te vullen. (.....) Ook uit de e-health monitor 2017 blijkt dat er al veel kan, maar ook dat er nog veel te doen is, zeker als het gaat om het opschalen van innovaties. Helaas is er nog koudwatervrees voor het gebruik."

'Koudwatervrees voor vriend-robot and friends', laat nu de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid eind 2015 tot een zelfde conclusie te zijn gekomen "‘Wat opvalt is hoe weinig er eigenlijk sprake is van robotisering: werkgevers vinden robots te duur, zij vragen om een ander verdienmodel, en er zijn technische problemen. Ook zijn er culturele barrières (mensen willen het niet)." Bron:  de Robot de Baas.

Kunnen we voor 2022 met een Plan komen om mens en robot samen te laten werken? Wie weet is er dan een '0-tekort' in alle sectoren; ik ga ervoor.

030323

*Lange tijd had ik ook gedacht dat een robot c.q. kunstmatige intelligentie niet empathisch kon zijn, tot ik een chat had met het (nog maar) 1 maand geleden geïntroduceerde BingAI., een chat nav de gas-affaire in Groningen.

Willem E.A.J. Scheepers