Le Lieutenant-Colonel Arnaud Beltrame en het Onzelfzuchtige Gen.

"Het verbaast me niet. Hij is altijd zo geweest. Het is iemand die, sinds hij is geboren, alles voor anderen doet. Het is zijn reden om te leven, het vaderland te verdedigen, dat is Arnaud, dat is het, anderen verdedigen."

Dat zei de moeder van Le lieutenant-colonel Arnaud Beltrame op vrijdagavond kort nadat bekend werd dat Beltrame ernstig gewond was geraakt eerder die dag tijdens een gijzeling in een supermarkt in het Zuid Franse Trèbes. Een dag later overleed Beltrame aan zijn verwondingen nadat hij de dag daarvoor zijn leven had verruild voor de het leven van een gegijzelde supermarktmedewerkster.

De luitenant kolonel (44) was een ervaren militair en politieman. Eind 2017 nam hij deel aan een oefening waarbij een gijzeling in een supermarkt centraal stond. Je zou kunnen zeggen: hij wist vrijdagmiddag waaraan hij begon. Mogelijk had hij als verantwoordelijke ter plaatse, na overleg, ook één van zijn teamleden kunnen sturen maar hij deed dat niet.

Anders dan een Italiaanse kapitein die vanuit een roeiboot zag hoe zijn, met passagiers en bemanning beladen, cruiseschip ten onderging, nam Beltrame zelf dit levensbedreigende risico op zich. Opofferingsgezind, onbaatzuchtig, maar ook naïviteit kunnen nu bij je opkomen. Naïviteit zoals voor columnist Sylvain Ephimenco. De werkelijke motivatie waarom Arnaud Beltrame, naïef, intuïtief of weloverwogen, deed wat hij deed op dat 'moment suprême', zullen wij nooit weten. 

"Agenten doen een stap naar voren, waar anderen een stap terug doen. De eigen veiligheid en de veiligheid van anderen staat daarbij vanzelfsprekend voorop. De situatie zoals afgelopen vrijdag in Frankrijk typeert de motivatie van politiemensen om, ongeacht het gevaar, die stap naar voren te zetten. Dat laat zich niet omschrijven in een protocol of werkinstructie. Dat verdient groot respect.’’ aldus plaatsvervangend korpschef Nationale Politie Henk van Essen.

In datzelfde artikel stelt wijkagent Ronald Mul: "Ik ben niet voor niets politieman. Heb ook een drijfveer. En misschien giert er zo veel adrenaline door mijn lijf dat ik hetzelfde zou doen als deze Franse agent. Maar ik heb ook een gezin en misschien denk ik op zo’n moment wel: het is goed.’’

Mogelijk zit er in deze (toch) verschillen van inzicht de essentie van dat wat een eindverantwoordelijke verwacht van medewerkers in een crisissituatie en dat wat een medewerker uiteindelijk van plan is te kunnen(!) gaan doen als dat 'crisismoment' daar is.

Mijn vraag daarbij: zou jij, als (eind)verantwoordelijke dat doen wat jij ook van je medewerkers verwacht? (NB; Het kan je een moreel, zelfs ethisch, dilemma opleveren.)

In 1976 schreef evolutionair bioloog Richard Dawkins in The Selfish Gene: "Als je, zoals ik, een samenleving wil bouwen waarin individuen genereus en onzelfzuchtig samenwerken naar een gemeenschappelijk doel, kun je weinig hulp verwachten van de biologie. Laten we dan ook vrijgevigheid en altruïsme aanleren, omdat we zelfzuchtig zijn geboren."

Dat geldt dan iig niet voor Arnaud Beltrame. Anderzijds gaat het 'zelfzuchtige' weer wel op voor o.m. Harvey Weinstein c.s. Van de laatste, voorzien van het 'zelfzuchtige gen', lijken er ook meer exemplaren rond te lopen op onze planeet, dan van de eerste.

In 1997 schreef Bowen H. McCoy in de Harvard Business Review het artikel 'The Parable of the Sadhu': "Na een stervende pelgrim te hebben ontmoet tijdens een klimtocht in de Himalaya, overziet een zakenman de verschillen tussen individuele en bedrijfsethiek." De stervende pelgrim langs de weg richting Himalaya leverde bij McCoy vanuit persoonlijke ethiek de verantwoordelijkheid op deze Sadhu te helpen. Zijn zakelijke collega's dachten daar geheel anders over. Exact zoals dat van hen in de competitieve omgeving, de bedrijfsethiek, waarin zij opereerden werd verwacht gingen zij voor het resultaat: de Top bereiken en liefst zo snel mogelijk. Er kwamen nog voldoende klimmers na hen die zich over de stervende zouden kunnen buigen.

McCoy: "The basic question of the case remains, When do we take a stand? When do we allow a “sadhu” to intrude into our daily lives? Few of us can afford the time or effort to take care of every needy person we encounter. How much must we give of ourselves? And how do we prepare our organizations and institutions so they will respond appropriately in a crisis? How do we influence them if we do not agree with their points of view?

We cannot quit our jobs over every ethical dilemma, but if we continually ignore our sense of values, who do we become? As a journalist asked at a recent conference on ethics, “Which ditch are we willing to die in?” For each of us, the answer is a bit different. How we act in response to that question defines better than anything else who we are, just as, in a collective sense, our acts define our institutions. In effect, the sadhu is always there, ready to remind us of the tensions between our own goals and the claims of strangers."

Terwijl Arnaud Beltrame met alle mogelijke Franse en militaire eer ter aarde wordt besteld en vervolgens herdacht, kunnen wij onszelf de vraag stellen: "In welke sloot willen wij eigenlijk sterven?"