GrIT of: is het ethisch verantwoord een miljoenenclaim te leggen op gemeenschapsgeld?

Schokkend kwam de Bugatti Chiron Super Sport 300 in beweging. Nog voordat de sportauto goed en wel het terrein van het Molsheim Experience Center, Home of Bugatti, had verlaten, miste de onervaren bestuurder enkele platanen naast de oprijlaan op een haar na. De Bugatti brand manager vroeg zich af of deze Super Sport 300 wel de juiste keuze was voor de cliënt. Even later adviseerde hij dan ook om eens kijkje te gaan nemen bij Porsche resp. bij Lamborghini, beiden leveren (ook) prima sportauto's én behoren beiden ook tot VW Group; voor de brand manager ook niet onbelangrijk.

De Chiron SS 300 is hier de metafoor voor het Grensverleggende IT (GrIT) project, de cliënt is onze Overheid. De cliënt vroeg om een project met als doel een 'Efficiënte Overheid', meer specifiek: een efficiënt opererend Ministerie van Defensie. De begroting voor het ingrijpende project, getiteld 'Project Prometheus', bedraagt naar schatting € 1,3 miljard. Medio 2016 zijn IBM en ATOS onder de naam 'Athena' begonnen met de voorbereidende werkzaamheden zonder dat er al sprake was van een formele aanbesteding. Nu dreigt Athena de aanbesteding mis te lopen, men is niet de enige die daarvoor wordt uitgenodigd, en lopen daarmee, naar eigen zeggen, 'honderden miljoenen euro's mis!'. In handelsjargon leg je vervolgens een dito claim neer.

Terwijl de Ferrari 488 Pista Spider het Bugatti Experience Center verliet, vroeg de brand manager zich af 'Stel nu dat cliënt de platanen uit de grond had gereden, hadden we hem dan een rekening gestuurd?'.

Bugatti hult zich daarover in stilzwijgen, toch sijpelen berichten door dat, ondanks een intensieve rijderstraining, -begeleiding, enkele Veyron's en Chiron's de proefrit nauwelijks hebben overleefd. Om de goede naam te beschermen én omdat nagenoeg iedere gefortuneerde cliënt herhalingsaankopen doet, blijkt Bugatti de kosten van zo'n ongeluk 'voor lief te nemen'. Mits: men een Bugatti afneemt (NB: de brutowinst marge is daarvoor dan ook hoog genoeg), mag ook 'tweedehands' zijn.

Ondanks dat het 'Project Prometheus' IBM en ATOS c.q. 'Athena' nog steeds minimaal € 1,3 miljard (NB; 'minimaal': ongetwijfeld volgt er 'meerwerk') kan opleveren, is men toch van mening een miljoenen claim te moeten indienen juist omdat zij nu te maken kunnen krijgen met 'aanzienlijke opofferingskosten van gemiste orders en reputatieschade'. 'Reputatieschade', als ik als potentiële cliënt het idee krijg dat ik vervolgens van de leverancier mogelijk met een claim te maken kan krijgen, dan is het sowieso de vraag of ik zaken met je wil doen.....

De brief die het 'Athena' consortium op 29 oktober 2019 verzond aan het Ministerie van Defensie, is naar boven gehaald door o.m. de onderzoeksjournalisten van INVESTICO: 'Krijgsmacht kan nog jaren wachten op ‘Wapensysteem van de Toekomst’. IBM dreigt Defensie Miljoenenclaim over mislopen van IT-Project'. Aanvullende info vind je ook in kritische rapportages van het Bureau ICT Toetsing zoals uit 2016 Samen met de markt realiseren van een nieuwe ICT-infrastructuur voor Defensie resp. uit 2019 Definitief BIT-advies project Grensverleggende IT (GrIT). Maar ook in de verschillende vormen van overleg die de Tweede Kamer aan deze problematiek tot nu besteedde.

Ook het FD meldt vanochtend Nog lang geen oplossing voor vastgelopen IT-project Defensie. In dat artikel lezen we 'Experts verwachten dat de automatiseerders een grote kans maken met een claim.' Daaraan twijfel ik niet. Waarmee ik echter moeite heb d.i. dat het hier een claim betreft die een aanspraak doet op gemeenschapsgeld, geld dat ook kan worden besteed aan o.m. zorg, onderwijs, ontwikkeling, e.d. Is dit voor 'Athena' niet een normaal ondernemersrisico? Wat ik begrijp is dat de tijd die men toe nu in 'Prometheus' stopte met een krediet van € 12 miljoen is voldaan. Dat je vervolgens een aanbesteding, let wel misschien, misloopt: had je dat vooraf niet kunnen incalculeren? Ik denk het.

Onze Overheid heeft zeker geen gelukkige hand zodra het IT projecten betreft, ook niet in het beheren van ons gemeenschapsgeld. Fouten lijk je vooraf al te kunnen voorspellen. Dat maakt o.m. de nasleep van de Commissie Elias duidelijk. Overigens, een onderzoek (2014) waarbij één van de ondervraagde IT toeleveranciers opmerkte: 'We doen graag zaken met de Overheid.'. Ik begrijp het.

De Overheid is als die 'potentiële bestuurder van de Bugatti': veel te onervaren voor een veel te groot project. Is het als toeleverancier niet verstandiger de cliënt in bescherming te nemen: 'Is dit niet te ambitieus voor u?'. Deze waarschuwing vooraf heb ik 2 decennia terug geleerd van de Britten, toen en nu een waardevol advies.

Willem E.A.J. Scheepers, organisatie ontwikkelaar en universitair docent; auteur van o.m. ‘De Visie van de Organisatie, een Arbeidsmarkt met Mens en Robot, Leiderschap binnen een Uitdagende Toekomst‘.