De werkvloer wordt veiliger, de samenleving ruwer

Ongewenst of zogenoemd grensoverschrijdend gedrag wordt steeds minder getolereerd binnen organisaties. Bedrijven en publieke instellingen zetten actief in op het creëren van veilige werkomgevingen. Waar gedrag dat nu onacceptabel is, eerder vaak werd weggelachen, zijn er inmiddels heldere protocollen, trainingen en beleid voor respectvol gedrag. Veel organisaties nemen hun verantwoordelijkheid voor een veilige en prettige omgeving, waarin werknemers zich beschermd en gewaardeerd voelen.

Tegelijkertijd verharden de toon en omgangsvormen in de politiek en samenleving. Sommige politieke partijen kiezen bewust voor harde taal, en de normen voor respect en fatsoen verschuiven hiermee steeds verder. Dit sijpelt door naar de samenleving, waar burgers zich vaak agressiever opstellen tegen medeburgers, zorgverleners en gezaghebbende instanties als politie en rechtspraak. Hoe komt het dat organisaties steeds meer inzetten op veiligheid en respect, terwijl politiek en maatschappij juist verhitten?

Veiligheid en controle in organisaties

De opkomst van bewegingen zoals MeToo en gebeurtenissen bij De Wereld Draait Door en The voice of Holland hebben pijnlijk duidelijk gemaakt hoe schadelijk grensoverschrijdend gedrag kan zijn voor individuen en voor organisaties als geheel. Het welzijn van medewerkers is belangrijk, en organisaties kunnen zich geen schandalen veroorloven die hun reputatie beschadigen. Voor bedrijven en publieke instellingen draait het om een werkomgeving waarin iedereen zich veilig voelt.

Daarom zien we inmiddels strenge regels, vertrouwenspersonen en verplichte trainingen over respect, inclusiviteit en integriteit. Het is een noodzakelijke stap om medewerkers te behouden en de organisatie aantrekkelijk te maken voor nieuw talent, vooral in tijden van een krappe arbeidsmarkt. Door bewust te kiezen voor veiligheid en respect willen organisaties de negatieve gevolgen van grensoverschrijdend gedrag voorkomen, zoals conflicten, productiviteitsverlies en imagoschade.

Verruwing in de politiek en samenleving

Politiek en samenleving laten een tegenovergestelde trend zien. Sommige politieke partijen spelen in op de boosheid en ontevredenheid die leeft bij een aantal mensen in de samenleving. Ze spreken met harde woorden en nemen afstand van de 'politiek correcte' benadering die bij traditionele partijen en organisaties vaak gebruikelijk is. Door middel van scherpe uitspraken en confrontaties laten zij hun volgers zien dat zij de zogenoemde stem zijn van de 'gewone burger' die zich niet gehoord voelt.

De verruwing in de politiek geeft sommigen een gevoel van vrijheid om hun boosheid en frustratie te uiten, maar leidt er ook toe dat de samenleving steeds harder en vijandiger aanvoelt. Sommige politici doen dit bewust en profiteren van de aandacht die harde taal en verontwaardiging opleveren. Dit versterkt het wij-tegen-zij-gevoel, waardoor mensen tegenover elkaar komen te staan en minder tolerant worden voor andere meningen en achtergronden. De vrijheid van meningsuiting, bedoeld als een recht om je uit te drukken, dreigt steeds vaker over te slaan in een excuus voor haat en vijandigheid, niet zelden gericht op minderheden.

Hoe valt deze tegenstelling te verklaren?

Het verschil in benadering tussen organisaties en de politiek heeft veel te maken met hun doelen en verantwoordelijkheden. Voor organisaties is het belangrijk om duidelijke gedragsregels te handhaven en een prettige werkomgeving te bieden. Grenzen stellen en respect eisen zijn noodzakelijk om stabiliteit en veiligheid te waarborgen. Iedere vorm van grensoverschrijdend gedrag betekent een risico dat kan leiden tot conflicten, lagere werkprestaties en schade aan de reputatie.

In de politiek ligt de nadruk juist minder op regels en meer op vrijheid en autonomie. Politici willen laten zien dat ze onafhankelijk zijn en durven te zeggen wat zij en hun achterban vinden, zonder dat zij zich laten beperken door conventies. Sommige politici presenteren zich als de 'beschermers' van vrijheid van meningsuiting en richten zich op groepen die zich niet thuis voelen bij de zogenoemde 'elite'. Deze aanpak levert stemmen en aandacht op, maar voedt tegelijkertijd een klimaat waarin minderheden de schuld krijgen van problemen en er steeds minder ruimte is voor wederzijds respect.

Wat kunnen we hiervan leren?

Deze tegenstrijdigheid laat zien dat we als samenleving voor een uitdaging staan. Enerzijds is het belangrijk dat organisaties veilige en respectvolle werkplekken blijven creëren. Anderzijds moeten we nadenken over hoe we met elkaar omgaan in het publieke debat. Beide zijn onmisbaar voor een gezonde en stabiele maatschappij.

Het zou goed zijn als we ook in de politiek meer aandacht krijgen voor respect en fatsoen. Dit hoeft niet ten koste te gaan van vrijheid van meningsuiting. Veel organisaties geven een goed voorbeeld door veiligheid en respect te waarborgen en aan hun omgeving te laten zien dat bepaalde gedragsnormen noodzakelijk zijn voor een prettige samenwerking. In de politiek zou eenzelfde houding wellicht de ruimte scheppen voor een samenleving waarin verschillen juist kunnen bijdragen aan een beter begrip en meer saamhorigheid.