Het zomaar laten verdwijnen van de bedrijfsterreinen in de steden leidt tot grote problemen. Want hoe krijgen we straks onze internetpakjes thuis, hoe worden de restaurants, cafés en winkels waar we zo graag komen, nog beleverd? En waar laat de techniekinstallateur zijn spullen?

Steden groeien de komende decennia sterk, zowel qua inwoners als qua bedrijvigheid. Tussen beide zit een sterke relatie. De bevolkingsgroei hangt in sterke mate samen met de groei van de werkgelegenheid. De integratie van werken en wonen is belangrijk om economisch en sociaal divers te blijven en ook in de toekomst plaats te bieden voor werk van vakgeschoolden.

Nabijheidslogistiek

Nabijheidslogistiek ('proximity logistics') is de ontwikkeling van logistieke voorzieningen in gebieden met een hoge vraag, die stedelijk, dichtbevolkt en gemengd van aard zijn. Nabijheidslogistiek houdt in dat logistieke netwerken worden uitgebreid en verfijnd richting stedelijke kernen; terug naar de stad. Hierdoor kunnen ongewenste effecten van de historische neiging tot verplaatsing naar buitengebieden (logistieke spreiding) worden tegengegaan. 

Economische factoren en veranderende vraagpatronen zijn drijfveren voor nabijheidslogistiek. E-commerce is een versneller hierbij, maar zeker niet de enige. De COVID-19-pandemie verschoof niet alleen leveringen van kantoren naar woningen, maar stimuleerde ook diverse bedrijfstypen om zich (opnieuw) te vestigen in dichtbevolkte, gemengd gebruikte stedelijke gebieden. De verminderde stedelijke bereikbaarheid vraagt om stadslogistiek met kleinere elektrische voertuigen die bij de maat van de stad passen.

Onderzoek naar stadslogistiek in steden

Er is internationaal onderzoek gedaan naar logistieke voorzieningen in dichtbevolkte, gemengd gebruikte stedelijke gebieden. De onderzoekers presenteren in hun artikel een typologie van mogelijke voorzieningen, gevolgd door casestudy’s in vijf steden: New York (Verenigde Staten), Parijs (Frankrijk), Seoel (Zuid-Korea), Shanghai (China) en Tokio (Japan).

De onderzoekers onderscheiden fulfillmentcentra, bezorgstations en hubs voor snelle levering in stedelijke gebieden. De ontwikkeling van logistieke voorzieningen met meerdere verdiepingen, meerdere huurders en meerdere activiteiten kenmerkt de vijf casestudy’s. Hoewel gebouwen met meerdere verdiepingen vaker voorkomen in Aziatische steden, zoals in Seoel, Shanghai en Tokio, zijn er inmiddels ook voorbeelden elders, zoals in Amsterdam, New York en Parijs. Ook in Rotterdam zijn plannen.

Multifunctionele voorzieningen en binnenstedelijke verdichting

Veel steden zetten in op het weer dichter bij elkaar brengen van wonen en werken. Bij de (her)ontwikkeling van nieuwe wijken zijn multifunctionele voorzieningen opkomend. Ze combineren bijvoorbeeld stadslogistieke activiteiten met wonen, detailhandel of andere functies. Dit maakt het mogelijk om beter in te spelen op de diverse behoeften in dichtbevolkte, gemengde stedelijke gebieden. Gemeenten zoeken momenteel naar manieren om dit samen met ontwikkelaars te kunnen realiseren.

Er is een paradox. Logistieke voorzieningen zijn in stedelijke gebieden van nature niet welkom. Grote steden zijn duur, hun ontwikkeling is sterk gereguleerd, en er zijn veel mensen en bedrijven die al die vrachtauto's en bestelbusjes niet waarderen. Er worden inmiddels wel steeds hogere serviceniveaus van de stadslogistiek geëist, ondanks de hoge kosten voor het exploiteren van deze voorzieningen in dichtbevolkte omgevingen en het gebrek aan direct beschikbare ruimte voor ontwikkeling. 

Het is voor ontwikkelaars van vastgoed eenvoudiger en aantrekkelijker om zich enkel te focussen op woningbouw. Het realiseren van bedrijfsruimte vergt andere expertise en levert financieel minder op. Gemeenten zoeken naar manieren om nadrukkelijker te sturen, en om ontwikkelaars te verleiden of te verplichten om ruimte voor maatschappelijke en commerciële functies te integreren in hun project. Toch passen niet alle functies zonder meer naast elkaar vanwege mogelijk problemen met geluid, milieuregels en verkeersveiligheid. Hoe zit dat met stadslogistieke activiteiten?

De rol van gemeenten

Het perspectief van gemeenten op nabijheidslogistiek is belangrijk, vooral wanneer het bestaande regelgevend kader van steden voor de ontwikkeling van logistieke voorzieningen beperkend is. Steden hebben uiteenlopende motivaties om ondersteunend of juist beperkend beleid in te voeren; van het verminderen van de overlast van verkeer tot het stimuleren van lokale belastinginkomsten en werkgelegenheidsgroei. Beschikbaarheid van grond, bereikbaarheid of arbeidsaanbod zijn volgens de onderzoekers zelden drijfveren voor nabijheidslogistiek en worden eerder gezien als uitdagingen.

UItdagingen bij stadslogistiek in combinatie met wonen zijn er in onder meer:

• Ruimtelijk: ligging ten opzichte van woon- en handelsgebieden en een ligging die multimodaliteit bevordert.
• Operationeel: beheer om multimodaliteit, gedeeld gebruik en consolidatie te stimuleren.
• Architectonisch: ontwerp dat lokale acceptatie vergroot en de energietransitie ondersteunt.
• Economisch: financiële evaluatie van locaties die meerdere huurders en activiteiten huisvesten.

Walther Ploos van Amstel.

Foto: Frans Blok - Shutterstock

Lees ook: Goodman ontwikkelt eerste meerlaagse distributiecentrum in Rotterdam

Lees ook: Verkenning woon-werkbalans: steden en regio’s op zoek naar evenwicht