Is 'lokaal' aanbesteden echt beter?

‘Overheden moeten gedwongen worden duurzaam aan te besteden’ zegt Willem Janssen, bijzonder hoogleraar aanbestedingsrecht in Groningen in NRC. Zoals het aanbestedingsrecht nu is ingericht, vormt het een obstakel voor de groene transitie, zegt Janssen. Terecht maakt hij zich zorgen over hoe het aanbestedingsrecht de verduurzaming kan aanjagen, maar dat nu nog niet doet. In de wet staat wel dat er ruimte is voor duurzaamheidsoverwegingen, maar die zijn nog steeds ondergeschikt aan marktwerking en de rechten van bedrijven, stelt Janssen.

Duurzaam aanbesteden: dat gebeurt toch al lang?

Er zijn kansen bij verduurzaming van biobased en zero emissie bouwprojecten, bundeling van facilitaire inkoop, sociaal en openbaar vervoer, circulaire meubels en de catering. Inkoop is een effectief instrument om impact te maken. En er is gelukkig al veel ervaring. PIANOo, Expertisecentrum Aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken heeft als taak het inkopen en aanbesteden bij overheden te professionaliseren. Een waardevol netwerk. Duurzaam aanbesteden stimuleert leveranciers om duurzaam te werken.

Lokaal is niet altijd duurzamer

Opvallend is dat Janssen pleit voor positieve discriminatie op afstand. Hij zegt: "Als de gemeente Rotterdam een nieuwe school wil bouwen, zou het bijvoorbeeld duurzamer kunnen zijn om een aannemer uit de buurt te kiezen, zodat er minder transport nodig is en dus minder CO₂-uitstoot ontstaat". Is het wetenschap of vermoedenschap? Transportuitstoot is in nagenoeg geen enkele keten de dominante uitstoot. Ook niet in de bouw. Die sector gaat juist snel vooruit met zero-emissie vervoer en materieel.

Duurzaam, maar ook sociaal

Maatschappelijk verantwoord inkopen is overigens een lastig begrip; wat is duurzaam of sociaal? Met maar liefst 17 uiteenlopende Sustainable Development Goals zijn de 'maatschappelijke kosten en baten' voor korte een lange termijn voor de inkopers (en hun leveranciers) niet meer in kaart te brengen. En de kleine duurzame en sociale ondernemers stranden vervolgens vaak bij een volgende aanbesteding of zelfs al eerder.

Pick-your-battles bij verduurzaming? CO2-doelstellingen kunnen dat zijn. Maar, weet je dan als inkoper genoeg over waar die CO2 in scope 1, 2 en 3 zit? Duurzaam aanbesteden begint met inzicht in de keten. Klakkeloos 'lokaal aanbesteden' is niet verstandig.

Walther Ploos van Amstel.