Hoe pak je als kleinere gemeente de stadslogistiek aan?

Regelmatig spreek ik beleidsmakers van kleinere gemeenten. Ook die gemeenten hebben zorgen over de groeiende stadslogistiek. En ook daar zijn ambities voor autoluwe woonwijken en centra. In die gemeenten is het vaak een van de vele dossiers voor de kleine ploeg verkeersambtenaren. Anders dan bij de grote gemeenten waar een team van experts over mobiliteit, openbare ruimte, stadslogistiek en zero-emissie zones klaar staat.

Uit onderzoek van TNO voor de Topsector Logistiek blijkt het aantal stadslogistieke kilometers tot 2035 zal toenemen met 19%, terwijl de CO₂-reductieopgave 20% is. De ruimte in de gemeenten wordt schaarser en we streven naar een duurzame, leefbare en verkeersveilige stad. Hoe pak je als kleinere gemeente dan toch de stadslogistiek op termijn van 1 tot 4 jaar aan?

Lees je goed in

De nieuwe Outlook Stadslogistiek kijkt niet enkel naar de reductie van CO₂-uitstoot, maar heeft een breder perspectief. De Outlook kijkt naar de stadslogistieke uitdagingen in vijf verschillende typen wijken. Elk van die wijken kent een eigen karakteristiek bevoorradingsprofiel en heeft specifieke stadslogistieke uitdagingen. Daarom hoort bij elk van die wijken een andere aanpak om deze met een minimale impact blijvend te bevoorraden. De Handreiking duurzame gebiedsontwikkeling en logistiek biedt vervolgens inspiratie om logistiek en gebiedsontwikkeling samen te brengen.

Verdiep je in de lokale situatie en stel prioriteiten vast

Om de discussie over het inrichten van het centrum of de woonwijken goed geïnformeerd te kunnen voeren, is objectieve data nodig over het huidige gebruik van het centrum en de woonwijken. Dat vergt een data-analyse (met CBS- en TNO-data aangevuld met onderzoek op straat door bijvoorbeeld studenten). De recente analyse in Zwolle is een mooi voorbeeld. Vraag eventueel advies over de aanpak bij de Topsector Logistiek 'Steden en ruimte'.

Bepaal vervolgens met belanghebbenden in de gemeente wat je eerst wilt aanpakken; hoe zien jullie de toekomstige situatie? Vraag (nog) niet naar verbeteringen. Met een dagdeel brainstormen kom je echt niet verder. Dan leidt inspraak zonder inzicht tot uitspraak zonder uitzicht. Start vanuit wensbeelden. Start klein en gebiedsgericht.

Pak doorgaand vrachtverkeer aan

Sommige gemeenten hebben last van doorgaand vrachtverkeer door het centrum en woonwijken. Mogelijke oplossingen zijn: gedwongen voorkeurroutes of maak de binnenstad alleen nog toegankelijk voor bestemmingsverkeer (met ontheffing voor bijvoorbeeld maximaal gewicht). Als die straten in het NDW staan, dan komen ze vanzelf in de routeplanners van de transporteurs. Reken wel goed aan de eventuele waterbedeffecten.

Veiligere stadslogistiek

Zorg erover dat wat er de gemeente in rijdt minder belastend is. Zorg voor voldoende (en goed gehandhaafde) laad- en losmogelijkheden of parkeerplekken die 's ochtends laad- en losplek zijn; flexibel ruimtegebruik kan helpen. Denk ook na over het lokale ontheffingenbeleid (waarom zou je iedere ondernemer gratis laten parkeren?) en privileges. Soms werkt opvoeding (met folders of bekeuringen) om het stoepparkeren te voorkomen. Ook hier geldt: start klein en gebiedsgericht.

Zorg voor veilige kruisingen met verkeerslichten die goed zijn ingeregeld. Denk vervolgens na over venstertijden om op drukke momenten met veel verkeersconflicten de druk eraf te halen. Eventueel kun je voorrang (of ontheffing) geven voor licht elektrische voertuigen. Maar, dat is voor de meeste ondernemers geen haalbare oplossing. Vervoer over water vergt ook een lange adem. Intelligent toegangsbeheer is helaas nog ver weg in Nederland; zowel in beleid als in techniek.

Minder en schoon

Bij minder en schone stadslogistiek komen de lastige vraagstukken waar zeker kleinere gemeenten weinig aan kunnen doen. Je wilt dat ondernemers 'bundelen'. Dat vergt samenwerking op straatniveau (horeca, winkels en servicelogistiek) en samenwerking tussen groothandels en transporteurs. Denk na hoe je de lokale ondernemers bij elkaar kunt brengen.

Ondernemers gaan die bundeling eerst doen bij de grote gemeenten; dat levert snel resultaat op. Waarom niet wachten op de geleerde lessen hier? Als gemeente zelf een stadshub ontwikkelen? Niet aan beginnen! Dat is een zaak voor ondernemers.

Als je wel met de lokale ondernemers aan de slag gaat richt je dan op kansrijke stromen voor bundeling, zoals bouwlogistiek (waarbij de gemeente vaak opdrachtgever en vergunningverlener is), facilitaire leveringen en 'general cargo' (pallets en rolcontainers). Pakketkluizen zijn zeker nog geen aantoonbaar duurzame oplossing. Duurzame stadslogistiek begint ook bij de eigen gemeentelijke inkoop.

Bij circulaire stromen staan de logistieke oplossingen nog in de kinderschoenen. Wel zijn er bij afvalinzameling succesvolle voorbeelden van samenwerking zoals met Open Waste.

Zero-emissie zones

Zero-emissie zones? In 29 gemeenten komen ze er vooralsnog aan. Dat is vooral een klimaatmaatregel die niet leidt tot minder verkeer. Het invoeren ervan vergt zo'n vier jaar en veel onderzoek. De zero-emissie zones bij andere gemeenten in de regio, en de verduurzaming van transport die er sowieso aankomt, gaan vanzelf leiden tot schonere voertuigen ook in gemeenten zonder zero-emissie zone. Mocht je toch een zero-emissie zone overwegen. Lees dan de flankerende maatregelen die nodig zijn op de website Op Weg Naar Zes. 

De lokale laadinfrastructuur voor busjes en vrachtwagens kan wel een uitdaging zijn vanwege netcongestie op bedrijventerreinen en gebruik van de openbare ruimte voor elektrische bestelauto's die in de openbare ruimte (publiek) laden. Oplossingen hiervoor zijn te vinden bij de Nationale Agenda Laadinfrastructuur.

Onder meer hogescholen, universiteiten, CROW, adviesbureaus, collega-gemeenten en de Topsector Logistiek ondersteunen graag. Er is veel kennis, heel veel zelfs. Maak daar gebruik van; sharing is caring.

Walther Ploos van Amstel.