Onderzoeksgegevens geven aan dat tussen 1% en 5% van de mensen in meer of mindere mate psychopathische trekjes vertoont. Mijn persoonlijke inschatting is dat deze percentages bij managers “als groep” belangrijk hoger kunnen liggen. Toeval?

Al redenerend kwam ik tot een paar argumenten waarom dit best wel eens waar zou kunnen zijn.
Bij de misdaadbestrijding werkt met het MOM-model (motif, opportunity and means). Kijk even mee:
a) versteviging van hun eigen, vaak niet al te stevige, positie (motief)
b) frequent contact met veel mensen (gelegenheid)
c) ze hebben een machtspositie als leidinggevende (middelen)

Even Googelen leverde een checklist die wel door gedragsdeskundigen wordt gebruikt: het “Hare Psychopathy Checklist-Revised (PCLR)”. Oorspronkelijk bestaat die uit 20 items. Ik heb hem voor deze gelegenheid wat verder uitgeplozen. Elk item krijgt een score 0 als het gedragskenmerk niet wordt waargenomen, danwel afwezig is. De score is 1 bij “in lichte mate” of “soms” aanwezig en een 2 als het kenmerk duidelijk danwel vaak van toepassing is. Theoretisch minimum is daardoor 0 punten en maximum 100. Daartussen liggen scores die variëren van “de ultiem zuiveren Mensch” (0 punten) tot “Potentieel pleger van een of meerdere moorden” (100 punten). Even testen op mezelf leverde een score van 40, terwijl er met een beetje flexibiliteit best te leven valt (zegt mijn vriendin). Een score van 60 wordt verdacht en daarboven toch wel linke soep. Hier het lijstje voor als je je baas eens “tegen het licht wil houden”.

01 [ ] altijd een excuus klaar
02 [ ] bagatelliseren
03 [ ] bedriegt vaak
04 [ ] beleeft veel "op erewoord"
05 [ ] doet zich vaak beter voor
06 [ ] frequent lenen
07 [ ] frequent liegen
08 [ ] geboren manipulator
09 [ ] geen berouw, spijt of schuldgevoel
10 [ ] geen eigen verantwoordelijkheidsgevoel
11 [ ] geen interesse voor de schade bij anderen
12 [ ] geen schaamte bij betrappen op een leugen
13 [ ] gericht op "kicks"
14 [ ] geven altijd anderen de schuld
15 [ ] gladde prater
16 [ ] grijpt snel naar machtsmiddel (dreigen)
17 [ ] grote vaardigheid in rationaliseren
18 [ ] heeft een hekel aan langetermijnplanning
19 [ ] houdt van hard rijden
20 [ ] jobhopper
21 [ ] kan slecht tegen verlies
22 [ ] komt koud over
23 [ ] lastposten, aandachtvrager
24 [ ] neemt ondoordachte beslissingen
25 [ ] niet toegeven van een leugen
26 [ ] niet vies van een pretsigaretje (wiet/hasjsh)
27 [ ] ontbreken van loyaliteit
28 [ ] ontrouw jegens partner
29 [ ] oppervlakkig in contacten
30 [ ] oppervlakkige charme
31 [ ] oppervlakkige muzieksmaak
32 [ ] opvallend gebrek aan invoelend vermogen
33 [ ] overal een excuus voor
34 [ ] overdrijft eigen vaardigheden
35 [ ] overdrijft talenten
36 [ ] rijdt ook met een slok op
37 [ ] snel aangebrand
38 [ ] sterke ego
39 [ ] vaak schulden
40 [ ] vaker getrouwd / samenwonen
41 [ ] valse emoties (quasi drama)
42 [ ] veel kleine vergrijpen (declaraties bijv)
43 [ ] veelvuldig problemen in de relatiesfeer
44 [ ] verdraagt kritiek slecht
45 [ ] vertelt sterke verhalen
46 [ ] vervelen zich snel
47 [ ] vinden zichzelf erg belangrijk
48 [ ] weinig emotionele diepgang
49 [ ] weinig respect jegens medemens
50 [ ] zelfoverschatting

Hoge score (70 of meer), wat nu?
Uit de literatuur is bekend dat therapie bij psychopaten slecht werkt en ALS het al werkt, dat vaak van korte duur is en meestal danwel wordt geregeerd door een of ander belang. Als die prikkel ophoudt verschijnt spontaan “den waaren booswicht” weer. Voor de duidelijkheid: dit testje is een best wel grove indicatie en allerminst bedoeld om iemand “aan de paal te nagelen”. Maar toch, een gewaarschuwd mens telt voor twee of meer. Zelf hanteer ik de WOW-strategie. Wippen Of Wegwezen.

Groet,
Jos Steynebrugh
Change Enhancement, Zoetermeer

Het pas verschenen boek van Wibe Veenbaas, Joke Goudswaard, Henne Arnolt Verschuren, genaamd de Maskermaker werkt 6 karakterstructuren uit die mensen vaak in hun vroegste jaren ontwikkeld hebben. De focus in het bovenstaande bericht ligt vooral op de Psychopaat. Maar er zijn nog 5 andere structuren waarmee we andere mensen, niet alleen managers, kunnen typeren.

Ik noem ze op: de schizoide karakterstructuur, de orale karakterstructuur, de symbiotische karakterstructuur, de psychopatische karakterstructuur, de masochistische karakterstructuur en als laatste bespreekt Wibe Veenbaas de rigide karakterstructuur. Hij geeft vooral aan wat de sterke kanten van de karakterstructuren zijn en welke ontwikkelpunten zij hebben. Daarna geeft hij aan hoe de begeleiding/coaching ingezet kan worden.

Iedereen - zonder uitzondering - heeft wel een bepaald dominant masker of karakterstructuur dat ervoor zorgt dat men op een bepaalde manier functioneert. Ik wil de specifieke aandacht voor het aantal managers met pschopatische trekjes niet bagatelliseren - ze zijn waarschijnlijk manager vanwege hun psychopatische karakterstructuur - maar bedenk dat er meer karakterstructuren zijn die waarschijnlijk in percentage 100% van de beroepsbevolking beslaan en die ons allemaal op een bepaalde manier effectief en ineffectief laten functioren. Ik zou willen eindigen met: "hou jezelf ook even tegen het licht."

Heb ik altijd al geweten!

Checklistjes kunnen heel tricky zijn, vooral als het over "zachte" aspecten van iemand gaat. De psychopaat die je in je baas ziet kan wel eens een projectie zijn van je eigen psychopathologie. Dan herkent de psychopaat zichzelf in zijn baas. De wereld is zoals jij zelf bent. Het trieste is dat hij dit niet door heeft.