Niet Competentie maar Incompetentie wordt Beloond, zeker als het gaat om Mannen....

"Hoe kunnen rationele mensen die hun persoonlijk belang voorop stellen, vallen voor charismatische oplichters die hen het onmogelijke beloven terwijl deze 'leiders' schadelijke agenda's en corrupte egoïstische belangen nastreven?" Dat is de vraag die psycholoog Tomas Chamorro-Premuzic stelt in zijn zojuist verschenen boek “Why Do So Many Incompetent Men Become Leaders (And How To Fix It)” Hoe kiezen we onze leiders? En zijn degenen die de top halen het beste voor hun werk? Als je de voorbeelden ziet die Chamorro-Premuzic aanhaalt, dan kun je daarover op z'n zachtst gezegd je twijfel uitspreken. Wat te denken van Rodrigo Duerte, Nicolás Maduro, Donald Trump, maar ook: David Cameron, Bernie Madoff, Dominique Strauss Kahn, Harvey Weinstein..... Wellicht dat wij er in ons land ook nog een paar hebben, zowel in het bedrijfsleven als in de politiek.

De definitie die Thomas Chamorro-Premuzic (hierna te noemen 'Dr. Thomas', analoog aan de extensie van zijn website) hanteert voor het begrip 'competentie' is: "Een competent leider is iemand die een positief effect heeft op zijn of haar team, ondergeschikten, volgers en de organisatie. In organisaties kijk je daarvoor dan naar wat het niveau van engagement is bij het team, wat het moraal en de productiviteit zijn van het team, wat de opbrengsten, winst en innovatiemaatstaven zijn van de organisatie. Hoe beter c.q. hoe meer competent de leiders, hoe hoger al deze statistieken zijn. Wanneer leiders incompetent zijn, krijg je het tegenovergestelde: lage moraal, lage productiviteit, lage betrokkenheid, hoge burn-out, stress en angst. Dus we meten of een leider bekwaam is of niet op basis van hoe hij of zij het team beïnvloedt."

Zoals FNLondon.com's Becky Pritchard in een eerste review van het boek stelt lijkt Dr. Thomas zich meer te richten op leiderschap in het algemeen dan op het slachtofferen van mannen en is het boek wellicht beter te omschrijven als 'Waarom wij de verkeerde dingen waarderen in onze leiders'. Pritchard: "He (Chamarro-Premuzic) argues that humans are generally pretty bad at picking leaders. We tend to think people who are certain of their own brilliance and are good at charming others should be our chief executives. For cultural reasons, those qualities also tend to be more associated with men than women. Yet confidence and charisma do not a good boss make."

Dr. Thomas: "Ironisch genoeg, wanneer mensen erg zelfverzekerd lijken, zelfs als zij zelf misleid worden zoals in het geval van narcisten, zullen zij in staat zijn om andere mensen voor de gek te houden door persoonlijk te denken dat ze slim, bekwaam of zelfs leiderschap-waardig zijn. Dus dat is hoe waarschijnlijk overmoed en narcisme evolueerden als eigenschappen, want hoewel ze deze staat van interne waan of misleiding creëren, zijn ze uiteindelijk nuttig om mensen te helpen beter over te komen dan zij in werkelijkheid zijn of door anderen voor de gek te houden." Voor zover charisma en narcisme (zie voor meer hierover entries m.b.t. M. Kets de Vries).

Dan blijft de vraag: "Hoe kunnen rationele mensen die hun persoonlijk belang voorop stellen, vallen voor charismatische oplichters die hen het onmogelijke beloven terwijl deze 'leiders' schadelijke agenda's en corrupte egoïstische belangen nastreven?" Dr. Thomas heeft daarvoor 3 verklaringen:

• De eerste is dat overmoed eenvoudig kan worden gemaskeerd als competentie, vooral als deze overmoed door mannen wordt getoond.
• De tweede en derde reden zijn dat narcisten en psychopaten vaak naar de top stijgen, omdat de eigenschappen die uit deze profielen voortkomen - grote risico's durven nemen, geen empathie tonen bij het nemen van die risico's en grootse ideeën nalopen - dezelfde eigenschappen zijn die worden gewaardeerd in een kapitalistische cultuur.

Het idee is dus niet dat alle mannen incompetent zijn, maar dat incompetente mannen vaak door de samenleving worden beloond. "The more I have studied leaders and leadership, the more I believe that the much bigger problem is the lack of career obstacles for incompetent men.” stelt Dr. Thomas in een recent interview wat op z'n minst suggereert dat wij onze verwachtingen naar boven dienen bij te stellen zodra wij onze leiders voor het kiezen hebben c.q. zodra wij hen aanstellen in een leidinggevende positie: competentie boven incompetentie! Wat hij daarbij als selectiecriteria voorstelt om e.e.a. te kunnen voorkomen, is niet hemelschokkend zoals m.b.v. persoonlijkheidstests en 360o interviews. Zijn advies is 'slechts' om de, bij voorkeur evidence based, uitkomsten daarvan nu ook eens écht te gaan hanteren bij je werving en selectie.

In het interview gaat Dr. Thomas tot slot nog in op Jacinda Ardern, Nieuw Zeeland's premier. In de nasleep van de aanslag op de bezoekers van een moskee in Christchurch, een schietpartij die aan 50 mensen het leven kostte, toonde Ardern compassie, empathie en altruïsme: Leiderschap. Feitelijk is haar gedrag tegenovergesteld aan dat wat haar mannelijke collegae lieten zien bij vergelijkbare aanslagen in hun land. Zeer zeker interessant, toch is het voorlopig nog de vraag of op je CV vermelde competenties als 'compassie, empathie, altruïsme', je momenteel sneller, of zelfs überhaupt, in een leidinggevende positie zullen plaatsen; helaas.

Willem E.A.J. Scheepers

Dit artikel in MD Magazine Winter 2019.