De Dood en Crisis Management

Binnen een tijdspanne van enkele maanden verliest een organisatie 2 van haar jonge medewerkers. De eerste verongelukt op 1 van de Europese snelwegen, op weg naar een klant. De ander is het slachtoffer van een recent 'Hit & Run' ongeval. De emoties onder hun collegae, medewerkers van een middelgrote organisatie, lopen hoog op en dat is natuurlijk te begrijpen. Laat de organisatie nu net midden in een veranderingsproces zitten. Heeft het één met het ander te maken? Neen, maar wat dan te denken van Crisis Management?
De dood is voor ieder van ons voorspelbaar maar komt vaak toch nog onverwacht. Het treft niet alleen de ouderen en zieken maar soms ook de jongeren, mensen nog in de bloei van hun leven en dan komt de klap voor hun omgeving vaak extra hard aan; ook voor hun collegae. Iedere organisatie krijgt 'vroeg of laat' te maken met het overlijden van (oud-)medewerkers. Er zijn zelfs voldoende voorbeelden te vinden van organisaties die in één klap meerdere medewerkers verloren. Enkele decennia terug stortte tijdens een personeelsuitstapje van een Zweeds bedrijf een Boeing neer met daarin de helft van het management en het personeel. Niet alleen een enorm verlies maar 'iets' dat vervolgens ook leidde tot het einde van de onderneming. Ook al is het risico misschien klein, toch adviseer ik nu nog vaak dat, zeker de voor een organisatie cruciale, medewerkers niet samen in één en hetzelfde vliegtuig e.d. reizen. Risico's kun je beter mijden dan uitdagen.

Als je een overlijden kunt zien aankomen (leeftijd, ziekte bijv.) dan zijn de emoties bij naaste collegae vaak vergelijkbaar met die bij een plotseling overljden. Een impact op de langere termijn, bij een te verwachten overlijden, is er nauwelijks. Dit in tegenstelling tot een overlijden dat plotseling gebeurt en dan ook nog eens o.i.v. omstandigheden buiten het slachtoffer om. De impact daarvan kan enorm zijn, op medewerkers en (dus ook) op de organisatie. Redelijk snel is dat te zien aan de collegae die bij elkaar steun en troost zoeken, die naar huis willen, die soms ook langere tijd thuis blijven. De dag dat het bericht, van zo'n ongeval met dodelijke afloop, bekend wordt is een dag waarop een organisatie, afdeling nagenoeg stil staat. Maar het is ook normaal gedrag dat sommigen binnen de organisatie zo snel mogelijk weer terug willen 'naar de orde van de dag'; het is ook een manier om je emoties te verwerken. Opmerkelijk is het, misschien, dat het in de ogen van veel medewerkers vooral de managers zijn die dan weer 'terug willen naar deze orde van de dag'. En nu is het oppassen.

Voor alle organisaties zijn veranderingen een vast onderdeel van het managen, misschien is 'managen' momenteel dan ook m.n. 'veranderen' (?). Een synoniem voor veranderen is reorganiseren. Dat een medewerker in de bovengenoemde situatie, dus in emoties, de uitroep slaakt: 'Moet je kijken: zijn we aan het reorganiseren, overlijdt NN ook nog eens!' Dat is geen uitzondering maar, zeker als het ongeval buiten de scope van de organisatie gebeurt: het één heeft niets met het ander te maken! Dat dit zo snel mogelijk dient te worden uitgelegd is één van de redenen dat ik het plotseling geconfronteerd worden met De Dood, voor een organisatie zie als een exponent van Crisis Management. Adequaat optreden en dan vooral gericht op informatie en (non-verbale) communicatie is van belang om de organisatie (toch) z.s.m. weer in rustiger vaarwater te krijgen. Daarom voor nu enkele tips: houd een gezamenlijke bijeenkomst, met 1-minuut stilte, gezamenlijke rouwverwerking is essentieel. Als u een bezoek brengt aan de nabestaanden, laat dat dan in ieder geval 'rondzingen' (nb: doe dat niet in een memo!!); 'er gebeurt tenminste iets'. Blijf  de eerste dagen 'op de zaak', als u tóch weg moet, laat dan weten waarom. Ga altijd naar de uitvaart; wat u die dag ook zou doen. Het feit dat u daar niet  bij bent wordt door meer mensen waargenomen dan het feit dat u er wél zou zijn. Het is wrang maar: uw aanwezigheid is voor uw medewerkers in feite nog belangrijker dan voor de nabestaanden. In meerdere opzichten kan een crisis als deze 'meer kapot maken dan je lief is'. 'Wrang', ik zeg het hiervoor ook, maar toch: als je Crisis Management goed oppakt dan biedt het een organisatie ook kansen, zelfs als het een overlijden betreft.