Elon Musk die met een kettingzaag staat te zwaaien, waar deed me dat ook weer aan denken? Niet aan Nederlandse politici, die eerder een beschaafd kaasschaafje aan het volk laten zien en zeggen ‘We gaan 10% bezuinigen lieve mensen, zet een kaarsje voor je raam, komt goed.’ En ook niet aan de Argentijnse minister-president Javier Milei die naar eigen zeggen met veel succes de kettingzaagmethode hanteert bij de sanering van de landelijke overheidsuitgaven en Musk de zaag cadeau gaf.
Het doet me denken aan Al ‘Chainsaw’ Dunlap, een ‘crisismanager’ die met zijn wilde saneringsdrift in de jaren 90 meerdere bedrijven (Sunbeam; Scott Paper co.) ten gronde heeft gericht. Vanzelfsprekend hield hij er zelf miljoenen aan over, tegelijkertijd duizenden medewerkers in ellende achterlatend. Is hij hét voorbeeld voor Musk? Ik ben bang van wel, en dat voorspelt weinig goeds.
Massacre tours
Dunlap hield zogenaamde Chainsaw Massacre Tours (zonder twijfel geïnspireerd op de horrorfilm Texas Chainsaw Massacre uit 1974) langs faciliteiten om ze vaak zonder (enige of goede) economische rationale te sluiten, Hij liet zich ook á la Rambo met mitrailleurs in beide handen vereeuwigen in de media. Media die hem in eerste instantie ook op het zadel hezen. En dan heb ik het niet over het knetter-rechtse Fox News. Het verhaal van iemand die ergens werk van maakt en als een olifant door een porseleinkast dendert spreekt natuurlijk vele mensen aan. Want iedereen kent wel verhalen over enorme in-efficiency ’s binnen overheden en bedrijven. Natuurlijk zijn die er. Het gaat allemaal traag en de processen zijn natuurlijk altijd complex en ingewikkeld en stug en stroperig. Dan zijn mensen als Al Chainsaw Dunlap of Elon Musk voor velen een ‘verfrissende’ optie.
De vraag is natuurlijk, werkt dat kettingzaag management nou écht? Worden de prestaties van organisaties er beter van?
No Ethics
Al Dunlap is vergeten en helaas draag ik bij aan hernieuwde belangstelling. Zijn opvolger heet Elon Musk. Hoe verging het zijn voorganger? De bedrijven die Dunlap runde zijn net zo vergeten als hun ‘crisismanager. Zelf verdiende Dunlap 100 miljoen dollar met zijn ‘werkzaamheden’, de zelfverklaarde ‘meest geweldige turn-arounds in de geschiedenis’ gingen failliet of verdwenen in vergetelheid. Een CEO waarmee hij werkte beschreef Dunlap als volgt: ‘He is the logical extreme of an executive who has no values, no honor, no loyalty and no ethics.’ Ik denk dat deze omschrijving perfect past in het huidige tijdsgewricht.
Headcount
Dat ik mij deze Al nog goed kon herinneren is omdat ik in 1993 afstudeerde aan de Postdoctorale Opleiding Management Consultant aan de Vrije Universiteit. Mijn afstudeerscriptie was genaamd Management By Headcount. In essentie een onderzoek naar de effectiviteit van kettingzaag management, harde saneringsdrift en quick fixes, met zoveel mogelijk ontslagen. Geloof het of niet, dat was toen aan de orde van de dag, Als McKInsey binnenkwam wist je, ‘the shit hit the fan’. Ik gooide er een data-analyse op van bedrijfsresultaten, beurskoersen e.d. van zo’n 30 grote Amerikaanse bedrijven die wel en niet dergelijke saneringen hadden doorgemaakt. De eerlijkheid dient gezegd, ik heb die data nu niet paraat omdat ik aan nieuw werk schrijf buiten bereik van mijn toenmalige data. Ik zal er later zeker op terugkomen in een tweede artikel over dit fenomeen. Dat ik zelf een geheel andere richting in ben geslagen geeft al aan hoezeer ik deze praktijken verafschuwde en verafschuw. Niet alleen uit menselijk oogpunt, ze werken gewoon ook niet.
Want hoe goed werkt dat snoeiharde saneren nou écht? Of is het een hobby van nietsontziende en vooral teveel in zichzelf gelovende managers of miljardairs? De vraag stellen lijkt hem gezien het bovenstaande te beantwoorden, maar laten we eens terugkeren naar de geschiedenis van de botte bijl en de kettingzaag als kostenreductiemethode.
You build people
Wat was de conclusie van mijn scriptie, gebaseerd op de data-analyse? Het werkt niet. Wellicht in de eerste drie maanden, maar daarna slaat het dood. In een ver vorig leven, zo rond 1996, was ik een van de medeoprichters van Cost Reduction Consultancy, een adviesbureau vooral gericht op het verlagen van de inkoopkosten. Heel in het kort, als je dit werk doet, weet je dat kostenreductie veel meer is dan het hanteren van de botte bijl, die werkt averechts. Het ondermijnt het moraal van medewerkers, slaat initiatieven dood, draagt bij aan innovatieve stilstand en niemand gaat nog voor je rennen.
Wat we dan wel deden? Eerst maar eens goed kijken naar de inkoopkosten, want daar valt de meeste winst te halen. En die 50 miljard besparingen van Musk dan? Dat is een onzinnig irrelevant resultaat. De ontwikkelkosten van de F35 waren 1350 miljard, de redding van de banken in 2008 liefs 1800 miljard, de jaarlijkse subsidie voor Space Ex iets van 40 miljard. In de VS is 50 miljard zoiets als 1 miljard voor Nederland. Als we het middenveld van een Nederlandse topclub verkopen hebben we de helft al binnen.
De bekende Amerikaanse managementspreker Zig Ziglar zei ooit eens ‘You don’t build business, you build people, and the people build the business.’ Deze wijsheid, zoals vele andere wijsheden, gaat volledig aan de huidige Amerikaanse ‘saneerders’ voorbij.
Auteur: Gyuri Vergouw, hoofdredacteur van ManagementSite en auteur van o.m. Het dodo effect over (vreemd) gedrag in organisaties.
Bronnen: Er zijn vele bronnen over Al Dunlap, dit is er een: https://pressbooks.pub/professionalethicsforaccountants/chapter/chapter-8/
Gerelateerde artikelen

Een narcist maakt meer kapot dan de organisatie lief is
Lenette Schuijt

Power turns people with high testosterone into narcissists
Actueel MNGMNTST

Kapot reorganiseren van Continu Verbeteren
Freek Hermkens

Deel uw ervaringen op ManagementSite
Wij zijn altijd op zoek naar ervaringen uit de praktijk, wat werkt wel, wat niet.
SCHRIJF MEE, word een pro! >>
Ingrijpend saneren is de juiste veranderstrategie bij een urgente situatie: het is vijf voor twaalf en zonder actie gaat de organisatie mogelijk ten onder. Is ingrijpend saneren van toepassing op de situatie in Argentinië en in de VS? In Argentinië is Javier Milei met een campagne van draconische besparingen democratisch gekozen als president. De urgentie in Argentinië is extreem hoog met een wijdverspreide armoede, opeenvolgende recessies en financiële crises, een hoge overheidsschuld, een waardeloze munt en torenhoge inflatie. Hier zijn diepgaande economische hervormingen onontkoombaar. Ook in de VS is Donald Trump met ruime meerderheid democratisch gekozen tot president, waarbij hij in de verkiezingscampagne overduidelijk heeft gemaakt dat hij ingrijpend zal gaan snijden in de overheidsuitgaven. Is de situatie in de VS ten aanzien van overheidsfinanciën te kenschetsen als urgent? Ja, zeker! Op 1 oktober 2024, de eerste dag van het fiscale jaar 2025, nam de Amerikaanse staatsschuld fors toe tot een duizelingwekkende $35 biljoen. De sterke stijging van de staatsschuld wordt gevoed door het aanhoudende begrotingstekort. Het Amerikaanse beleid moet drastisch gewijzigd worden om een crisis te voorkomen, waarop het vertrouwen instort en financiële instabiliteit onvermijdelijk wordt met alle gevolgen voor de wereldeconomie. De VS kan failliet gaan vanwege de omvang van de overheidsschuld en de ongekende omvang van de rentebetalingen. Heel urgent dus en ingrijpend saneren is nodig.
Hoe werkt dat ‘kettingzaagmanagement’ van de tijdelijke organisatie DOGE o.l.v. Elon Musk in de praktijk? In de verklaring op 20 januari 2025 van het Witte Huis staat dat DOGE bedoeld is om overheidsefficiency en productiviteit te maximaliseren en technologie en software te moderniseren, binnen de regels van de geldende wetgeving. Op de website www.doge.gov wordt voortdurend verantwoording afgelegd van de data-analyses en voorgestelde correctieve acties. Donald Trump in zijn functie als president neemt het definitieve besluit omtrent de correctieve acties. Dat heeft ertoe geleid dat Musk in een aantal gevallen door Trump is bijgestuurd onder het mom van: een scalpel is soms effectiever dan een bijl. De besparingen op overheidsuitgaven - getallen lopen uiteen van $105 tot $50 miljard en het aantal geschrapte ambtenarenbanen is inmiddels 20.000 – lijken omvangrijk, maar zijn t.o.v. het begrotingstotaal van de VS nog relatief gering. Vergeten mag niet worden dat er geconstateerd is dat er uitgaven zijn voor bijvoorbeeld onzinnige projecten, niet bestaande of niet actieve ambtenaren en fraude in sociale uitkeringen. Het is goed dat er zicht komt op dit soort overbodige uitgaven, want het gaat immers om taxpayers’ money. Daarnaast geldt een oud gezegde: zachte heelmeesters maken stinkende wonden en bevorderen daarmee niet het genezingsproces.
Hoe is de situatie in Nederland? Eind 2023 telde het rijk ruim 145.000 ambtenaren. Het gros ervan, ruim 70 procent, bemoeit zich met de uitvoering. Iets meer dan 12 procent fungeert als beleidsmedewerker. Het aantal beleidsambtenaren is sinds 2012 met iets meer dan de helft toegenomen. Het is die categorie waarin volgens het kabinet-Schoof het mes moet. Eén op de vijf rijksambtenaren moet de overheid verlaten. Zo staat het althans in de budgettaire bijlage van het hoofdlijnenakkoord van PVV, NSC, VVD en BBB. De uitvoerende diensten zouden worden ontzien. De bezuiniging moet structureel jaarlijks 1 miljard opleveren. Op 13 maart ’25 lezen we in een persbericht dat ‘Den Haag’ worstelt met het flink snijden in het ambtenarenapparaat: ‘Niemand weet of het efficiënter kan’. Ministeries richten zich vooralsnog op het mes zetten in ‘laaghangend fruit’, zoals borrels, dienstreizen en geld vinden in reserves. Het mes radicaal zetten in het ambtenarenapparaat en de inhuur van externen, gebeurt vooralsnog niet. Dat is zeker geen ‘kettingzaagmanagement’, laat staan het hanteren van een bijl of zelfs een scalpel. Het is in dit geval een klein kaasschaafje. De voorgenomen jaarlijkse besparing van ruim 1 miljard euro wordt zeker niet gerealiseerd, met dank aan de belastingbetaler. Toch maar eens de ontwikkelingen in de VS in de gaten houden.
Opmerkelijk genoeg begin ik aan de inkomstenkant. Als de belastingen effectief zouden worden geïnd, zou Musk zelf ook belasting betalen. Dat lijkt nu niet het geval te zijn. Dit is in belastingparadijs Nederland ook het geval, denk aan bekende rijke Nederlandse familie die alleen al 30 miljoen per jaar aan dividendbelasting ontwijkt. Van de subsidies op Teslas lekt per uit Nederland uitgevoerde auto 10000 euro weg, stoppen daarmee dus.
Dan zou ik direct zijn Musks-missie naar Mars stopzetten, Besparing 40 miljard belastinggeld. Die missie is blijkbaar nodig voor de toekomst van de mensheid, al lijkt het me prettiger het geld hier te investeren in natuurbescherming dan te gaan reizen naar een planeet waar het gemiddeld min 50 graden is.
Dan zou ik enorm snijden in de militaire uitgaven van de VS. Die bedragen nu ergens tussen de 950 en 1.000 miljard, iets van 3,5% van het BNP. Er zijn 11 vliegdekschepen, evenveel als de rest van de wereld bij elkaar, beetje overdreven lijkt me. Ook zijn de uitgaven groter dan die van de 15 opvolgende landen (voor de oorlog Rusland - Oekraine was dit zelfs de top 25) bij elkaar opgeteld. Dit is inclusief China en Rusland en de hele EU! Overigens, bij de inkoop (aanbestedingen) van dit soort schepen (en andere zaken, zie F35) gaat enorm veel mis, beter inkoopbeleid dus. Terug naar 2,5 % (nog steeds hooguit het hoogste) en je pakt in een klap 300 miljard terug.
Belangrijkste punt, direct opnieuw opzetten van bureau voor bescherming consumenten, zeg maar de Amerikaanse versie van de AFM. Dat is nu weggesaneerd, zodat men vrij kan gaan ondernemen. De hele anti-trust wetgeving is ooit in de VS opgezet om machtsmisbruik door olie- en treinmaatschappijen tegen te gaan. Dat leidt op termijn tot enorme in-efficiencies, en we zijn weer hard op weg naar een terugkeer naar die tijden. De bankencrisis van 2008 heeft de Amerikaanse belastingbetaler 1.800 miljard gekost, Kostenreducties op dit soort plekken is dus penny wise, pound (of dollar) foolish.
Saneren is soms hard nodig in organisaties, maar het kan in de VS geen kwaad naar alternatieven te kijken die wat minder de belangen van de machtigste dienen en uiteindelijk juist minder die van de belastingbetaler.
Nogmaals dank voor jouw mooie reactie,
Gyuri