Elon Musk die met een kettingzaag staat te zwaaien, waar deed me dat ook weer aan denken? Niet aan Nederlandse politici, die eerder een beschaafd kaasschaafje aan het volk laten zien en zeggen ‘We gaan 10% bezuinigen lieve mensen, zet een kaarsje voor je raam, komt goed.’ En ook niet aan de Argentijnse minister-president Javier Milei die naar eigen zeggen met veel succes de kettingzaagmethode hanteert bij de sanering van de landelijke overheidsuitgaven en Musk de zaag cadeau gaf. 

Het doet me denken aan Al ‘Chainsaw’ Dunlap, een ‘crisismanager’ die met zijn wilde saneringsdrift in de jaren 90 meerdere bedrijven (Sunbeam; Scott Paper co.) ten gronde heeft gericht. Vanzelfsprekend hield hij er zelf miljoenen aan over, tegelijkertijd duizenden medewerkers in ellende achterlatend. Is hij hét voorbeeld voor Musk? Ik ben bang van wel, en dat voorspelt weinig goeds. 

Massacre tours 

Dunlap hield zogenaamde Chainsaw Massacre Tours (zonder twijfel geïnspireerd op de horrorfilm Texas Chainsaw Massacre uit 1974) langs faciliteiten om ze vaak zonder (enige of goede)  economische rationale te sluiten, Hij liet zich ook á la Rambo met mitrailleurs in beide handen vereeuwigen in de media. Media die hem in eerste instantie ook op het zadel hezen. En dan heb ik het niet over het knetter-rechtse Fox News. Het verhaal van iemand die ergens werk van maakt en als een olifant door een porseleinkast dendert spreekt natuurlijk vele mensen aan. Want iedereen kent wel verhalen over enorme in-efficiency ’s binnen overheden en bedrijven. Natuurlijk zijn die er. Het gaat allemaal traag en de processen zijn natuurlijk altijd complex en ingewikkeld en stug en stroperig. Dan zijn mensen als Al Chainsaw Dunlap of Elon Musk voor velen een ‘verfrissende’ optie. 

De vraag is natuurlijk, werkt dat kettingzaag management nou écht? Worden de prestaties van organisaties er beter van? 

No Ethics

Al Dunlap is vergeten en helaas draag ik bij aan hernieuwde belangstelling. Zijn opvolger heet Elon Musk. Hoe verging het zijn voorganger? De bedrijven die Dunlap runde zijn net zo vergeten als hun ‘crisismanager. Zelf verdiende Dunlap 100 miljoen dollar met zijn ‘werkzaamheden’, de zelfverklaarde ‘meest geweldige turn-arounds in de geschiedenis’ gingen failliet of verdwenen in vergetelheid. Een CEO waarmee hij werkte beschreef Dunlap als volgt: ‘He is the logical extreme of an executive who has no values, no honor, no loyalty and no ethics.’ Ik denk dat deze omschrijving perfect past in het huidige tijdsgewricht. 

Headcount

Dat ik mij deze Al nog goed kon herinneren is omdat ik in 1993 afstudeerde aan de Postdoctorale Opleiding Management Consultant aan de Vrije Universiteit. Mijn afstudeerscriptie was genaamd Management By Headcount. In essentie een onderzoek naar de effectiviteit van kettingzaag management, harde saneringsdrift en quick fixes, met zoveel mogelijk ontslagen. Geloof het of niet, dat was toen aan de orde van de dag, Als McKInsey binnenkwam wist je, ‘the shit hit the fan’.  Ik gooide er een data-analyse op van bedrijfsresultaten, beurskoersen e.d. van zo’n 30 grote Amerikaanse bedrijven die wel en niet dergelijke saneringen hadden doorgemaakt. De eerlijkheid dient gezegd, ik heb die data nu niet paraat omdat ik aan nieuw werk schrijf buiten bereik van mijn toenmalige data. Ik zal er later zeker op terugkomen in een tweede artikel over dit fenomeen. Dat ik zelf een geheel andere richting in ben geslagen geeft al aan hoezeer ik deze praktijken verafschuwde en verafschuw. Niet alleen uit menselijk oogpunt, ze werken gewoon ook niet. 

Want hoe goed werkt dat snoeiharde saneren nou écht? Of is het een hobby van nietsontziende en vooral teveel in zichzelf gelovende managers of miljardairs? De vraag stellen lijkt hem gezien het bovenstaande te beantwoorden, maar laten we eens terugkeren naar de geschiedenis van de botte bijl en de kettingzaag als kostenreductiemethode.

You build people

Wat was de conclusie van mijn scriptie, gebaseerd op de data-analyse? Het werkt niet. Wellicht in de eerste drie maanden, maar daarna slaat het dood. In een ver vorig leven, zo rond 1996, was ik een van de medeoprichters van Cost Reduction Consultancy, een adviesbureau vooral gericht op het verlagen van de inkoopkosten. Heel in het kort, als je dit werk doet, weet je dat kostenreductie veel meer is dan het hanteren van de botte bijl, die werkt averechts. Het ondermijnt het moraal van medewerkers, slaat initiatieven dood, draagt bij aan innovatieve stilstand en niemand gaat nog voor je rennen. 

Wat we dan wel deden? Eerst maar eens goed kijken naar de inkoopkosten, want daar valt de meeste winst te halen. En die 50 miljard besparingen van Musk dan? Dat is een onzinnig irrelevant resultaat. De ontwikkelkosten van de F35 waren 1350 miljard, de redding van de banken in 2008 liefs 1800 miljard, de jaarlijkse subsidie voor Space Ex iets van 40 miljard. In de VS is 50 miljard zoiets als 1 miljard voor Nederland. Als we het middenveld van een Nederlandse topclub verkopen hebben we de helft al binnen. 

De bekende Amerikaanse managementspreker Zig Ziglar zei ooit eens ‘You don’t build business, you build people, and the people build the business.’ Deze wijsheid, zoals vele andere wijsheden, gaat volledig aan de huidige Amerikaanse ‘saneerders’ voorbij.

Auteur: Gyuri Vergouw, hoofdredacteur van ManagementSite en auteur van o.m. Het dodo effect over (vreemd) gedrag in organisaties. 

Bronnen: Er zijn vele bronnen over Al Dunlap, dit is er een: https://pressbooks.pub/professionalethicsforaccountants/chapter/chapter-8/