Verdraagzaamheid gewoon belangrijk op werkvloer en in maatschappij...

In een training over mijn boek over diversiteit vroegen een paar (hoogopgeleide) deelnemers, of Nederlanders met een migrantenachtergrond zich af en toe niet ‘te snel’ gediscrimineerd voelden. Deze vraag hoor je wel vaker. Ik vraag er tegenwoordig eerst maar eens op door wat mensen bedoelen als ze zoiets zeggen.

En dan komt er een voorbeeld. Iemand vertelde dat een paar Surinamers in een volle trein in de eerste klas waren gaan zitten. Toen de conducteur hen verzocht weg te gaan, zeiden ze tegen hem dat hij zoiets tegen ‘witten’ nooit zou zeggen.

Ik vroeg wanneer dit voorval had plaatsgevonden.

-Een jaar of vijf geleden, antwoordde de deelnemer.

-En? Daarna nog iets soortgelijks meegemaakt?

-Eigenlijk niet, nee.

Dit gebeurt vaker. Dat mensen zeggen dat ‘allochtonen’ zich ‘te’ snel gediscrimineerd voelen, maar dat ze nogal eens stokoude voorbeelden hebben, of vaker nog: helemaal geen.

In mijn trainingen en ook in mijn boek raak ik aan deze kwestie. Kort gezegd komt dat hier op neer:

1. Witte Nederlanders weten eigenlijk niet wat het is om zelf op straat gediscrimineerd te worden om wie ze zijn. Zij maken het simpelweg niet mee in Nederland.
2. Mensen met een migrantenachtergrond maken het wel mee, en soms heel subtiel. Een voorbeeld. Een Turks-Nederlandse acteur maakte mee, dat hij ging eten bij een grote hamburgerketen. Daar zat een familie. Het ging om een lange tafel waaraan meerdere gezinnen konden plaatsnemen. Hij ging op ongeveer anderhalve meter van de moeder van het gezin zitten. Die keek hem argwanend aan, pakte haar tas die aan de kant van de acteur stond en zette hem aan de andere kant. Het gaat hier trouwens om een acteur die zich over dit soort zaken ‘allang niet meer opwind’. Hij negeert ze.
3. Een ander voorbeeld is de woede die Sylvana oproept, wanneer zij de voorbeelden van subtiele Nederlandse discriminatie voor het voetlicht brengt. In augustus zette zij de focus op speelgoed, zoals babypoppen en barbiepoppen. (http://www.dagelijksestandaard.nl/2017/08/sylvana-simons-opent-de-strijd-tegen-blanke-babypoppen-wat-doet-het-pijn/) Dan regent het, zoals altijd als ze wat zegt, reacties. Iemand noemt haar ‘ziek, doodziek’ en ‘gevaarlijk’. Sylvana moet volgens deze reactie gewoon eens ‘keihard werken zoals zovele witte mensen het doen’. En zich realiseren dat dit land ‘tot de witte mensen behoort’ en ‘altijd tolerant is geweest’.

Wie deze reactie op Sylvana tegen het licht houdt van ons koloniale verleden met Suriname, schaamt zich diep. Nederlandse plantagehouders en hun ordetroepen hebben zich in Suriname generaties lang achter elkaar geen haar beter gedragen dan nazi’s. Ze maakten van vrije mensen slaven, ze martelden ze, lieten ze in onmenselijke omstandigheden dwangarbeid verrichten, verkrachtten ze en pleegden moorden.

Nederlanders tolerant? ‘Keiharde werkers’? Die ervaring hebben veel Surinamers niet. Hun voorvaderen waren degenen die keihard moesten werken, voor witte mensen die in weelde aan de Amsterdamse grachten leefden. De ongenuanceerdheid waarmee we op Sylvana reageren, geeft aan dat veel witte Nederlanders echt niet weten waar het om gaat. Zij verzet zich tegen vormen van discriminatie. En wij vinden dat vervelend, vooral als ze dit streng doet, en niet teveel begrip toont.

Waar het me om gaat is dat we leren begrijpen dat ook in onze cultuur veel subtiele en minder subtiele discriminatie voorkomt. In het geval van de Turkse acteur zie je wantrouwen. In het geval van Sylvana zie je dat we gewoon niet begrijpen waar ze het over heeft. Wij witte Nederlanders kennen hun ervaringen niet!

Komt het nu voor dat ‘die mensen’ zich ‘te’ snel gediscrimineerd voelen? Dat ze zich gediscrimeerd voelen terwijl ze niet gediscrimineerd worden? Natuurlijk komt dat voor. Als je vaak met subtiele discriminatie geconfronteerd wordt, zal je het echt ook wel eens voelen wanneer het niet gebeurt.

Het lijkt me eenvoudig. Als mensen zich ‘te’ snel gediscrimineerd voelen, is het zaak dat we begrijpen waarom. Sowieso is het in de toekomst van belang om elkaar op te zoeken, en elkaar te leren begrijpen. Daarvoor is een belangrijke reden, die de mooie kant van Nederland versterkt.

In Nederland leven mensen met verschillende opvattingen bij elkaar. Samen moeten we dit land mooi houden, en een klimaat scheppen waarin we ons allemaal kunnen ontwikkelen. Dit betekent dat we elkaar in het publieke domein moeten leren verdragen, ondanks de verschillen. Sterker: we zullen die verschillen moeten leren benutten.

Maar dan zullen we onze empathie moeten aanwenden. En niet alleen voor onze eigen families en vrienden. We zullen moeten snappen dat een groot deel van ons volk dagelijks discriminatie ondervindt. En daar wat aan doen. Aan de andere kant is het ook weer schuldig om je verantwoordelijk te voelen voor de daden van criminele landgenoten en voorouders. Mijn voorouders, arbeiders en boeren, zijn ook uitgebuit door de superieuren van hun tijd. Niet te vergelijken met de uitbuiting van Surinaamse tot-slaaf-gemaakten, maar ik hoef me niet schuldig te voelen over de daden van Nederlandse despoten uit het verleden.

Wel moeten we in onze geschiedenisboeken eerlijk worden over de geschiedenis. Te vaak zijn wrede heersers in onze boekjes als helden geeerd.

Trainer, spreker en executive coach Bert Overbeek schreef onlangs het boek ‘Diversiteit’. Het boek eindigde op nummer 3 in de Managementboek top 100. Overbeek is een expert op het gebied van diversiteit bij management en klantencontact, maar doet ook veel teambuildingstrainingen. Zijn website: pitchersupport.jimdo.com. Zijn mailadres: pitcher.support@hetnet.nl.