Managementwereld betrapt zichzelf niet op achterhaalde ideeën...

Veel managementideeën wortelen in achterhaald psychologisch gedachtengoed, dat nog steeds met waarheidsdrift wordt rondgepraat. In dit verband brengt de Amerikaanse neuropsycholoog Goldberg interessante novelties. Goldbergs vernieuwing zit hem in een paar dingen: mentale representaties, perceptie en taal. Wie zijn ogen sluit en denkt aan Amsterdam heeft onmiddellijk een beeld. Dit is natuurlijk niet de werkelijke stad, maar dit is een door de hersenen gevormd beeld van de stad, een mentale representatie van de stad. En dat geldt niet alleen voor een stad, maar voor alles in het leven. Je brein zit vol met onvolmaakte mentale represtentaties, en die zijn bepalend voor je perceptie. Perceptie laat je woorden geven aan die representaties. En die woorden beïnvloeden onze perceptie op hun beurt.

Net als dieren hebben wij mensen oplossingen nodig voor de problemen waar we dagelijks mee worden geconfronteerd. Oplossingen zijn soms praktisch. Door iets te doen los je het op. Maar soms gaat het verder. Dan hebben we behoefte aan planningen, duurzame en lange termijn-oplossingen, ervaringen en dergelijke zaken. Daar komen verhalen en citaten in beeld. Wij mensen zijn gevoelig voor verhalen die veiligheid bieden, dingen zo deugdelijk mogelijk verklaren en liefst ook voorspellen. Als de verhalenvertellers amusant zijn, zelfvertrouwen uitstralen en als het verhaal een (eventueel tijdelijke) oplossing voor een dagelijks probleem lijkt te zijn, willen we ze graag geloven. Hoog- of laagopgeleid, we laten ons erdoor verleiden. Het gaat immers om 'beleving'.

Veel managementdenkbeelden hebben een spirituele oorsprong, ook al zijn ze vaak in een nieuw, niet-spiritueel jasje gegoten. Feedback, disruption, zelfreflectie en veel leiderschapstheorieen zijn via een spirituele zijweg in de managementwereld terechtgekomen. Spiritualiteit op de werkplek bestaat, net als elders, bij de gratie van woorden; ook als ze stilte predikt en beweert niet veel met woorden te hebben. Mensen worden bijvoorbeeld niet als yogi’s of gelovigen geboren. Ze leren het zich aan. Vaak gaat het om theorieën die allerlei onbewijsbare zaken aannemen, en dit met veel stelligheid overbrengen.

Als taal perceptie ergens beïnvloedt, is het wel bij spirituele en religieuze kaders. Achter die taal zitten denkbeelden, mentale representaties van de werkelijkheid, maar dan creatief verbonden. De kosmos en godheden zijn voorbeelden van dergelijke mentale representaties. Zonder de menselijke prefrontale cortex zouden wij ze niet begrijpen. Wat je in elk geval kan concluderen, is dat spiritualiteit, maar dus ook veel managementtheorieen, kunnen bestaan bij de overdracht van memen (‘memes’), en afhankelijk zijn het drietal dat we zojuist noemde: taal, perceptie en mentale representaties. In die zin zijn managementtheorieen altijd een menselijk construct, en hoezeer ze ook als waarheid worden verkondigd, waar hoeven ze zelden te zijn.

Ook al omdat sociale managementwetenschappen slordiger zijn dan bijvoorbeeld natuurwetenschappen met zelfkritiek. En daarbij halen de verkondigers van managementtheorieen vaak hun schouders op. 'Het werkt toch?' zeggen ze. Maar zelfs dat zegt niet veel. Placebo's doen dat (tijdelijk) ook. Ons brein is er gevoelig voor.

Nee, voordat we af zijn van alle circulerende achterhaalde managementideeen, moet er nog wel wat gebeuren. We zijn simpelweg niet in staat om echt scherp te analyseren wat we missen in onze perceptie. Geeft niet. Het maakt het leven ook weer leuk. Als we maar niet te snel achter van alles aan gaan lopen.

Bert Overbeek is trainer en coach, schreef vier top 10-boeken waaronder zijn laatste 'Goden en goeroes'. bert_overbeek@hotmail.com

( Voor zijn boeken: https://futurouitgevers.nl/auteurs/bert-overbeek/)