Kamp van Koningsbrugge beste voorbeeld voor operationeel leiderschap

Heb je het Kamp van Koningsbrugge al eens gezien? Dan zou ik het terugkijken, als je tenminste iets wil leren over leiderschap. In dit programma ondergaan een aantal mensen elementen uit de commando-opleiding, en zij worden ook getoetst aan de normen die daar gelden. Je zou kunnen zeggen dat de begeleiding van Ray Klaassens en Dai Carter, de instructeurs, streng en rechtvaardig is. Niet iedereen wordt er blij van, omdat mensen soms stevig worden aangesproken en ook zonder meer uit de groep worden gezet, als zij hun eigen belang laten prevaleren boven dat van de groep.

Na meer dan 25 jaar organisaties gezien te hebben is het een verademing om te kijken naar deze mannen en het team dat hen ondersteunt bij het begeleiden van de deelnemers. De stijl van de begeleiders is bijzonder consistent. Duidelijkheid en discipline zijn belangrijke waarden voor hen, maar ook empathie en respect. Dit zal niet op iedereen zo overkomen, maar naar mijn mening komt dit doordat we wat stereotiepe en wat te softe voorstellingen hebben bij deze woorden. Korte termijn beelden eigenlijk. Lange termijn empathie leidt nog wel eens tot een stijl die minder empathisch oogt, maar het ondertussen wel ís.

Alles heeft te maken met iets, dat voormalig commando-generaal Otto van Wiggen in zijn prachtige boek ‘Niemand is belangrijker dan het team’ uitwerkt, namelijk: dat alles wat je doet in teamverband het team moet dienen. Je doet het niet voor jezelf, je werkt samen aan een doel en daarbij heb je elkaar nodig. Wie dat niet begrijpt en dat laat zien door zijn daden (geen woorden maar daden is leading bij Ray en Dai) kan vertrekken.

Niet omdat hij een slecht mens is, maar omdat hij de normen en waarden van het team niet serieus neemt. En niemand weet beter dan mensen bij defensie welke gevolgen dat kan hebben. Je moet op elkaar kunnen vertrouwen en daarbij bovendien begrijpen dat je meer kan, dan je jezelf soms vertelt.

‘Mijn lichaam wil niet meer’ blijkt in de serie vaak een vlucht te zijn. De deelnemers worden getraind in het inzicht dat je veel meer kan dan je denkt. Vaak denk je dat je iets niet meer kan, en dan blijkt -als je op je tanden bijt- met de juiste mentale instelling nog van alles te kunnen. Keer op keer wordt dit bewezen in Jeroen Koningsbrugge’s programma.

De manier waarop leiding wordt gegeven door Ray en Dai, twee bekende Nederlanders uit de wereld van de commando’s, spreekt mij enorm aan. Het lijkt op de wijze waarop ik in mijn werk operationele omgevingen train, begeleid of aan stuur. Wat je vaak ziet is dat veranderingen stagneren zodra de overdracht naar de ‘werkvloer’ moet worden gemaakt. ‘Er is te weinig draagvlak’ heet het dan.

Vaak heeft dit te maken met onkunde en onmacht. Mensen weten gewoon niet hoe ze de top-down bedachte en ontwikkelde veranderingsplannen in de praktijk vorm moet gaan geven. Zolang een veranderplan duidelijk moet worden gemaakt aan managers gaat het prima, maar als de overdracht van managers naar uitvoering moet worden gemaakt, ontstaat er verwarring.

Draagvlak domineert tegenwoordig vaak het plichtgetrouwe en discipline. Met name dat laatste wordt vaak geassocieerd met willoos opvolgen van bevelen. Dat is echter niet wat Ray en Dai in het Kamp van Koningsbrugge stimuleren. Natuurlijk, afspraak is afspraak en daar wordt niet aan gerommeld, want dat kan je simpelweg letterlijk je kop kosten in gevechtssituaties. Maar steeds weer is het duidelijk dat het te maken heeft met het team. Samen sta je sterk, en de discipline los laten is het team verzwakken en daarmee het resultaat.

Daarbij laten Ray en Dai regelmatig hun menselijkheid zien, al zijn het geen mannen van aaiepoes en fluwelen handschoentjes. Maar de menselijkheid is er wel degelijk. Als iemand zelfstandig de keuze maken te stoppen, en heeft daar een goede reden voor, dan wordt hij hartelijk omarmd door de twee. Daar staat tegenover dat iemand de uitzending mag verlaten, als hij denkt slim te zijn, terwijl hij zijn team dupeert.

Het leiderschap van Ray, Dai en hun team is heerlijk om naar te kijken. Er is een moment dat Dai iemand aanspreekt en dat die persoon zich begint te verdedigen.

‘Nu even geen weerwoord’ zegt Dai dan en met zoveel overwicht dat de verdediging (die overigens geen hout sneed) onmiddellijk wordt stopgezet. Mensen zien vaak zelf wel in dat ze dan iets gedaan hebben wat het team gedupeerd heeft. Want dat is altijd weer het achterliggende motief: niets en niemand is belangrijker dan het team.

Ik heb het genoegen gehad een paar gesprekken met generaal van Wiggen te hebben. Organisaties hebben hun weg naar hem wel gevonden, sinds hij buiten dienst is. Otto’s benadering draagt dezelfde kenmerken als die van Ray en Dai: eerlijkheid, denken aan elkaar in plaats van alleen aan jezelf, duidelijk zijn over opdrachten en kaders, discipline, elkaar opvangen, maar bovenal als het nodig is leiderschap tonen, zowel richting je team als richting jezelf.

Want dat hebben ze bij het Kamp van Koningsbrugge enorm goed door: wie zichzelf niet in zijn kracht weet te zetten, zal het zeker niet bij anderen kunnen. En wie denkt dat dat alleen in het leger zo is, slaat in mijn ogen de plank mis. Mede daarom vind ik het programma zo interessant. Wat ik daar zie, is voor mij een voorbeeld voor veel operationele processen, en eigenlijk ook voor de managementlagen.

Natuurlijk is het zo, dat een leger andere taken heeft dan een bedrijf dat bier brouwt of koekjes verpakt. Het team loslaten heeft veel sneller consequenties bij defensie. Maar juist daarom weten ze daar hoe belangrijk het is om je te verbinden in oprechtheid, en je eigen belang ondergeschikt te maken aan dat van het team. Overigens is dit in topsport ook zo. En, laat ik het nog maar een keer zeggen, waarschijnlijk ook in jouw team.

Dus nog maar een keer terugkijken, dat programma.

Bert Overbeek is trainer en coach en schreef verschillende top 10 managementboeken, waaronder 'De schakelaar' dat zich bezig houdt met leiderschap in de 21e eeuw.