Integriteit, privacy en acties; de krant van zaterdag

Het is me weer wat in Nederland. Omdat het grijzig en lijzig weer is, blijf ik in het weekend lekker lang in mijn bed liggen met een koffietje en de krant; dit weekend het NRC. Ik lig dan tussen hemels beddengoed met een pennetje zaken te onderstrepen, die eruit springen. En het was me weer wat, dit weekend. Luister maar.

In het Haagse Duinoord is de vlam letterlijk in de pan geslagen, omdat het traditionele vreugdevuur van rond Oud en Nieuw niet doorgaat. Wie deze week met sinterklaascadeautjes op visite ging, moest oppassen dat hij geen vuurwerk naar zich toe geworpen kreeg, zoals de politie, of dat hij geen 9-jarig jochie  met een molotov cocktail tegen het lijf liep. De Duinoorders vinden het vreugdevuur zo belangrijk, dat ze een snackbar en een kerk in de fik staken. De boel sloeg over naar Scheveningen  en het Laakkwartier waar ook brand werd gesticht en naar geweld werd gegrepen.

We zijn dus zomaar bereid om keiharde actie te voeren. Maar waarom in hemelsnaam voor vreugdevuren, en niet voor schending van onze privacy? Wie denkt dat zijn gegevens niet voortdurend worden doorgespeeld naar bedrijven en instanties, moet echt de slaap uit zijn oog wrijven. Op iedere websitepagina kom je minstens 25 trackers tegen, die je informatie doorverkopen aan derden, laat de opgewekte Princeton-directeur Robbert Dijkgraaf weten. Er zijn zelfs speciale bedrijven voor.

Is dat erg dan? Erger dan je denkt. Vooral nu we via het internet DNA-testen laten doen want, zegt Dijkgraaf, een verre achterneef kan over 100 jaar veroordeeld worden op grond van jouw genetisch profiel. Kijk, daartegen actie ondernemen heeft enige allure, maar vreugdevuren? Er wordt in Nederland gedemonstreerd om overlast te bevorderen. Want die vreugdevuren zijn natuurlijk niet voor niets verboden. Die zorgen voor overlast.

De vraag is alleen: verboden door wie? Door de Haagse gemeenteraad? Is dat die gemeenteraad die verdachte wethouders laat terugkeren, zoals Richard de Mos, waarvan gedacht wordt dat zij enige weken eerder het totale stadsbestuur hebben laten vallen? Ja. Maar een kniesoor die daarom lijkt te malen. In een land waar wij, de familie Fatsoen, van de daken bralt dat integriteit zo belangrijk is, worden volop zaakjes rechtgetrokken die op zijn zachtst gezegd ‘niet helemaal zuiver’ zijn.

En het NRC noemt er wel een paar. Zo heeft de AIVD, onze nationale veiligheidsdienst, een aantal opmerkingen gemaakt over het Amsterdamse Cornelius Haga Lyceum die simpelweg onvoldoende onderbouwd zijn. Wel vier opmerkingen kloppen niet helemaal. Waaronder de krasse mededeling dat de Haga-leiding iets heeft met financiering van een terroristische groepering. Nogal niet een verwijt! Normaliter verstuurt de AIVD zulke berichten pas na toetsing door een pakhuis vol juristen. Waarom dat nu niet gebeurde is onduidelijk.

Onduidelijk? Weet de AIVD werkelijk niet hoe deze mededelingen zonder toetsing de wereld in zijn geblazen? Ik weiger het te geloven. Komop zeg, je bent een veiligheidsdienst of niet. Dan weet je toch precies waar je goed zit, en waar fout. Net als onze premier, die tussen 2006 en 2010 ongeveer 20 000 euro als reiskostenvergoeding ontving plus een auto van de VVD-fractie. Gelukkig maar, dat hij niet net als zijn partijgenoot Dijkhoff, naast de reiskostenvergoeding ook nog wachtgeld ontving. Anders had hij weer een beroep moeten doen op zijn slechte geheugen. Nu kwam de premier weg met de opmerking, dat hij niet had nagedacht over de vergoeding, omdat die automatisch werd uitbetaald.

Nou ja, dat begrijpen we dan wel weer. We moeten als rechtgeaarde integriteitsmoralisten niet al te muggezifterig zijn, anders gaan we misschien rare dingen doen. Dan vergaat het ons net als de Belastingdienst, die ten onrechte bij 300 mensen een kinderopvangtoeslag stopzette, waardoor de ouders ‘simpelweg niet rond kwamen’, zoals een van hen met zorgelijke ogen meldt. Het geld wordt weliswaar terugbetaald, maar dat loopt nog niet zo soepel. Hoe kan dat toch in een wereld waarin de technologie zo ver ontwikkeld is, dat zij uit zichzelf gezichten herkent van wildvreemde demonstranten, die in Hongkong dan wel niet voor vreugdevuren demonstreerden, maar tegen het veel indrukwekkender verlies van vrijheid? Hoe kan het dat we zulke geavanceerde technologie hebben, maar dat de belastingdienst kinderopvangtoeslagen ten onrechte stopzet, en ze niet op tijd kan terugbetalen? Kafka in de 21^eeeuw?

En terwijl de AEX boven de 600 punten schoot, en het economisch dus lekker liep, moeten advocaten van een kroongetuige anoniem blijven om niet vermoord te worden. Want niet alleen de politie wordt bekogeld met vuurwerk, er worden ook advocaten vermoord. Wat een wereld, wat een wereld, ben je geneigd te denken. En juist op het moment dat je denkt dat het einde der tijden is aangebroken, blijkt er toch nog gerechtigheid. Een Italiaanse psychologe, Lorenza Colzato, heeft na een geweldige carrière allerlei wetenschappelijke normen geschonden en moet daar gelukkig waarschijnlijk een paar jaar voor brommen. Ze heeft bloedmonsters van proefpersonen genomen, zonder de vereiste toestemming, ze heeft twee keer onderzoekgegevens gemanipuleerd, om de resultaten wat op te poetsen (iets wat vaker voorkomt in psychologische kringen), ze heeft haar naam als eerste auteur bij stukken geplaatst, die door haar studenten waren geschreven, en zo zijn er nog wat 'dingetjes'.

Onbehoorlijk wetenschappelijk gedrag dus. Mooi dat er sancties op volgen. Maar wie pakt de belastingdienst aan als ze fouten maakt? En wie de AIVD als haar informatie niet goed toetst? En wie legt de Duindorpers uit dat ze zich beter druk kunnen maken over privacy op internet of het smelten van de ijskap bij Antartica? Begrijp me goed, ik ben zeker geen hater van belastingen en veiligheidsdiensten, en evenmin een opruier van Duindorpers, maar als in besturen, bedrijven en overheidsorganisaties voortdurend de woorden ethiek en integriteit in de mond worden genomen, dan moeten we ook scherp blijven. Toch?

Bert Overbeek geeft trainingen over modern leiderschap, is executive coach en teamontwikkelaar en -trainer.  Hij is te bereiken via bert_overbeek@hotmail.com, ook voor interactieve bijeenkomsten en lezingen. Zijn boeken over diversiteit behaalden stuk voor stuk top 10-noteringen bij Managementboek. (https://futurouitgevers.nl/auteurs/bert-overbeek/)