Hou het simpel: scheld in het debat!

Er is één ding dat in ons moderne beschaafde westen ontbreekt, en dat is genuanceerdheid. Nadenken over dingen is eng. Sociale betrokkenheid verdacht. En iemand die probeert dingen in hun complex perspectief te plaatsen, moet je ten diepste wantrouwen. Keep it simple, roeptoetert men, we hebben geen tijd.
Dat laatste is waar. In de 19eeeuw duurde een debat tussen twee presidentskandidaten zeven uur, tegenwoordig kan je niet meer naar de wc, want in de tijd dat je weg bent, is het debat voorbij. De spanningsboog van de moderne wereldburger heeft de levensduur van een vuurpijl. En dat heeft gevolgen voor hoe we discussiëren.
Een leuk voorbeeld vond ik in de krant. Daar was een rechtszaak. Vorig jaar wilden een aantal mensen in Friesland tegen zwarte piet demonstreren. Niet tegen misstanden in de wereld, zoals oorlog, honger of klimaatverslechtering. Die problemen vallen immers in het niet bij ons als een zilvervloot gekoesterde zwarte pieten probleem. Nee, een demonstratie tegen zwarte piet.
Demonstreren mag. Zeker als zo’n demonstratie vreedzaam verloopt, valt er weinig tegen in te brengen. Maar een aantal Friezen dacht daar anders over. Zij blokkeerden de weg voor de demonstranten, speelden voor politie en ontnamen hun politieke tegenstanders hun democratische recht. Ik weet niet hoe belangrijk de lezer dit vindt, maar ik vind het vrij fundamenteel. Het kan niet zo zijn, dat een kleine groep recalcitrante stijfkoppen de democratie even buiten spel gaat zetten. Of willen we in dit land soms af van de vrije meningsuiting? En daarover ging de rechtszaak, en over niets anders.
Dat vonden de Friezen niet. Die hoefden zich niet aan onze democratische wetgeving te houden, vonden ze. Die was toch maar beïnvloed door linkse ratten, zoals één van hen het uitdrukte. Linkse ratten. Alsof ‘links’ niet gewoon een opvatting is, maar een soort sluimerend fascisme, een crimineel gevaar voor de samenleving. Ga je mond spoelen, zou mijn Friese grootmoeder zeggen als je zoiets zei. Ze had een duidelijke opvatting, maar snapte ook wel dat ze de waarheid niet in pacht had. Maar anno 2018 hebben sommige mensen die wel. En dat komt omdat ze de dingen ‘lekker simpel’ willen houden. Niet teveel nadenken, dat is voor de elite, ook zo’n onwelriekend Wilders-etiket dat gemakkelijk uit de kast kan worden gegrepen, om mensen met een andere mening dan jij weg te zetten als een hautain en arrogant duiveltje.
Nu is dat ordinaire gescheld niet voorbehouden aan ‘rechts’, hoor. De weldenkende Francaise Nathalie Heinich, socioloog en alleen daarom al verdacht in bepaalde kringen, zegt het mooi: ‘Debat is nagenoeg onmogelijk, omdat alles in termen van links en rechts wordt gezien. Onwelgevallige opinies wil men simpelweg niet horen, en je wordt onmiddellijk als rechts weggezet- of erger’.
Links en rechts zijn dus niet alleen termen in het verkeer, waar we elkaar ook graag voor rotte vis uitmaken, als een bewijs van onze beschaving. In het debat zijn het dankbare scheldwoorden geworden. Links, dat zijn de gekkies die de wereld naar de ratsmonnee helpen, omdat ze opkomen voor migranten, milieubewust zeuren over plastic en auto’s en iedereen een hart onder riem steken, omdat ze zich om het minste of geringste gediscrimineerd voelen. En rechts, dat is ook eng, dat zijn kaalgeschoren koppen, hooligans, die alleen maar aan zichzelf denken en bovendien ingezeept zijn met fascistoïde badschuim.
Als iemand tegenwoordig een andere mening heeft, is hij verdacht. Een normale discussie, waarin je de ander respecteert, is veel te ingewikkeld. Dat die ander misschien ook een punt heeft, dat is een gotspe van jewelste. Wie niet even radicaal op de romtomtom tamtamt als jij, is een landverrader, of een gevaar voor de samenleving.
De manier waarop geargumenteerd wordt heeft het niveau van een verstopte gootsteen. Men verzamelt een paar feitjes, negeert er een heleboel, gooit er een framing tegenaan die andere meningen tot criminele bedenksels omvormt en -wat het ergst is- gelooft er zelf in! En wanneer de ander je met feiten confronteert die je mening tegenspreken, maak je hem verdacht en ga je ineens normen brallen, om het zicht op de feiten te ontnemen.
‘Maar u weet toch zelf dat u een betoging niet mag blokkeren?’
‘Daar gaat het niet om. Het gaat erom dat we onze kinderen een leuk leven willen geven, en zwarte piet hoort daar bij, Maar dat interesseert u niet, he, rechter? U zit daar maar een beetje de regeltjes te bewaken van een systeem, dat de Nederlander discrimineert’.
Ziet de lezer wat ik zie? Het feit is dat er een strafbaar feit wordt gepleegd, de betoging blokkeren, daar gaat men aan voorbij, en men trekt de kinderen uit de kast, altijd een dankbaar onderwerp om de emoties van het publiek aan te spreken, men trekt de kinderen uit de kast, om vervolgens de schijn te wekken dat de rechter geen gevoel heeft. Men leidt de aandacht af van het feit, dat men een fundamentele democratische waarde overtreedt en gaat het hebben over de kilheid van de rechter, die aldus de Friezen, een straf opleggen ‘om die linkse ratten in Den Haag tevreden te stellen’.
Ha, daar wordt de complottheorie uit de hoge hoed getoverd. Als er iets met verve wordt verdedigd, als er ergens een paar feitjes worden gespaard en een heleboel andere feiten worden genegeerd, dan is het wel in complottheorieën. Spreek iemand tegen die ze verdedigt, en het is alsof je een brandende lucifer in een olievat gooit.
En wat altijd ontbreekt, is de nuance. Nadenken en analyseren is voor de elite. Wie dat precies is? Het antwoord is net als de complottheorie simpel en platgeslagen als een pannekoek. Dat is namelijk altijd de politieke tegenstander. Die feiten komt aandragen die niet in onze ideeën passen. Er komt een dag, dat ook het woord ‘democratie’ een scheldwoord gaat worden. Maakt niet uit of je dat dan toedicht aan een rechtse of linkse elite. Gewoon lekker schelden als iemand het niet met je eens. Wegblazen, die hap, net als een vuurpijl.