Dienstplicht weer invoeren? Een kerstreflectie voor 2020

Jammer dat ik geen populist bent, denk ik vaak. Dan zou ik met simpele oneliners in kunnen spelen op primaire emoties van mijn landgenoten. Ik zou niet hoeven nadenken of mijn beweringen feiten waren of niet. Ik hoefde alleen maar een paar voorbeelden te zoeken die mijn beweringen ondersteunden, en dan was het waarheid. En vooral ook mensen uitschelden voor leugenaar en negeren, die mijn beweringen tegenspraken.

Ik ben me er soms te weinig bewust van dat mensen meer waarde hechten aan ‘beleving’ dan aan feiten, zoals Bas Heijne dat in een van de kranten zei. Feiten zijn vaak saaier dan gevoelens, zoals statistieken minder leuk zijn dan een emotioneel verhaal. Je wilt eens lekker iets roepen, bijvoorbeeld dat jouw intuïtie altijd klopt, en dan komt er iemand je vertellen dat dat niet klopt. Dat je die paar keer dat je intuïtie klopte wel meerekent, en de keren dat je er naast zat niet, dat wil je gewoon niet weten, omdat dat je een minder leuke beleving geeft.

Onze hersenen willen het liefst niet te veel te doen hebben. Daarom liever oneliners, primaire emoties en beleving, dan feiten en nadenken. Ik merkte het afgelopen week een paar keer in gesprekken. Ik bevind mij als trainer veel in gesprekken over de menselijke geest, dus ben ik er gewend aan dat het daar 90% van de tijd over gevoel, gedrag en gedachten gaat. Maar een groot deel van de mensen die ik ken zijn zó intensief met ontwikkeling en verdieping van hun geest bezig, dat ze andere zaken niet meer interessant vinden. Alleen hun eigen geschiedenis, hun eigen reflexen, hun eigen mechanismes lijken nog belangrijk. De diepgang is de eigen emotionele ontwikkeling en die van anderen. Anders verliezen ze hun interesse.

Ze staan er te weinig bij stil, dat ze hun persoonlijke ontwikkelingstrainingen, hun yogaretraites, etcetera, doen in ruimtes die beveiligd zijn. Niet per sé lokaal, maar beveiligd doordat aan de grenzen van onze vrije wereld legers staan om politieke ‘vijanden’ op een afstand te houden. De natuur van retraite-highlight Ibiza is bijvoorbeeld een vrije wereld, en dat geldt voor veel yogaplaatsen. Maar het eiland was niet altijd vrij. En het is mede dankzij de NATO dat de westerse wereld, en dus ook Ibiza, ‘in vrijheid’ leeft. En of je dat nou leuk vindt of niet, zo is het.

Zo’n zin wekt vaak veel weerstanden, maar het is zo. Hetzelfde geldt voor de politie. Al sinds de hippies hebben we in anti-autoritair Nederland een ‘die pet past ons allemaal’-mentaliteit. Politie moet een beetje losjes zijn in ons land, dingen door de vingers zien. Maar ook ingrijpen als het onveilig is. Boeven pakken. Daarin ondersteund door een rechtssysteem, waarin rechters, aanklagers en advocaten op rechtvaardige wijze oordelen over begane misdaden.

Maar lees de krant. Om dat effectief te doen, moet je voldoende politiemensen hebben. Als criminelen een advocaat doden, en dit is recent gebeurd, en we willen het meesterbrein aanpakken, dan blijken overal, binnen en buiten de gevangenis, handlangers te zitten van dat meesterbrein, die geen moeite hebben om vertegenwoordigers van de rechtsstaat van het leven te beroven. Als je dat niet bestrijdt, kan je yoga doen wat je wil, maar dan word je wereld bijzonder onveilig. Dan krijg je chaos en een ‘wild westen’. Het ageren tegen ‘een politiestaat’ of tegen de landelijke politiek speelt criminelen in de kaart, en wie wil in een stad leven waarin steeds vaker mensen worden neergeschoten of neergestoken? Zo ver is het nog niet, maar er zijn wel wat ingewikkelde ontwikkelingen.

Steeds vaker gaan we actie voeren op het Haagse Malieveld, of voor de deur van overheden. En waarom? Omdat we alleen ons eigen verhaal horen. En dan ook nog ongenuanceerd. Onze politieke tegenstanders zien we als gevaarlijke gekkies, en het liefst ontnemen we ze hun democratische recht, maar gelukkig: we geloven nog net voldoende in democratische waarden om dat niet te doen. Wat we wel doen is hun standpunten negeren. En daar zit meestal toch ook wel wat in. We willen immers alleen maar bevestiging van onze eigen denkbeelden. Dat zijn we via internet gewend geraakt, waar we alleen nog maar de dingen willen lezen die ons bevestigen.

Niet alleen voeren we actie, we richten onze pijlen sinds een maand of drie ook weer steeds vaker op de politiek. Daar zitten, als je het zo moet horen, allemaal corrupte mannen en vrouwen, die alleen maar denken aan hun eigen beurzen. Vooral die eeuwig grijnzende Rutte irriteert ineens weer iedereen. Het moet allemaal anders, heftiger rechts of heftiger links, maar niet zo sloom en zoetsappig als nu. Mensen zijn boos op de volksvertegenwoordigers die ze zelf gekozen hebben.

Als ik populist was, riep ik nu dat we er een zootje van maken. Dat we niet moeten denken dat we de waarheid in pacht hebben. Dat we veranderen in een stel eigenwijze anti-autoritaire chaoten. En dat we in een wereld leven waarin criminelen advocaten en rechters doodschieten, alsof het hier Sicilië is geworden. Dat we militaire vijanden versterken en onszelf verzwakken, en dat we daarom, als we niet oppassen, onze mindfulness- en yoga-retraites wel kunnen vergeten.

Maar dat zeg ik niet. Wat ik wel zeg is dat we iets meer respect mogen hebben voor de instituten waar we altijd zo tegenaan trappen, zoals politici, politiemensen en militairen. Ik ben zeker geen liefhebber van Big Brother Is Watching You of van Brave New World. Maar ik zie een paar tendensen die me zorgen geven.

In dit kader zou ik willen pleiten voor invoering van de dienstplicht. Iedereen krijgt na afsluiting van zijn studie of middelbare school een jaar dienstplicht. De een doet dat in de zorg, de ander ondersteunt leerkrachten in het onderwijs, een derde gaat een jaar in het leger en een vierde versterkt de politie. In meerdere opzichten lijkt me dit een geweldige actie. Het versterkt het maatschappelijk bewustzijn, en helpt ons onze rechtsstaat in stand te houden. En verder: wees kritisch op de politiek, maar bedenk dat het alternatief in een samenleving van polderaars vaak niet veel beter is. Waak samen voor chaos, laten we de ruimtes waarin we onze persoonlijke ontwikkeling plaats laten vinden in stand houden, en verder op mondiale schaal werken aan een veel beter klimaat en vrede met anderen. En zolang die dingen er nog niet zijn, eraan blijven werken, maar ook waardering hebben voor instituties en organen die ‘saai’ ogen, maar onze vrijheid waarborgen. Om ons te kunnen blijven ontwikkelen!