Change? Baas in eigen brein!

Kunnen wij mensen wel veranderen? Deze vraag wordt des te belangrijker nu we het tijdperk van robots en verregaande digitalisering ingaan. Wie het laatste boek van André Aleman leest (‘Je brein de baas’), kan hoop hebben dat het goed gaat komen.

Daar waar andere neurowetenschappers en ‘mind’experts de mens neerzetten als een hoofdzakelijk onbewust handelende prooi van zijn brein, laat Aleman zien dat we wel degelijk in staat zijn onszelf bewust aan te sturen. Voorwaarde is dan wel dat we een gezond brein hebben.

Tientallen jaren geleden was de schrijver Heere Heeresma erg populair in progressief Nederland. Van hem is de uitspraak dat we ons als mensen moeten ontwikkelen van ‘natuurdriftige tot geestdriftige’ wezens. In de taal van de moderne tijd zou je het zo kunnen zeggen: ‘ we kunnen ons ontwikkelen van mensen, die door onbewuste mechanismes worden gedreven, tot mensen die zichzelf bewust aansturen’.

Dat laatste was in het moderne neuro-onderzoek een beetje naar de achtergrond gedrongen. De mens is een volledig door genen en breingrillen gedreven automaat, in die beeldvorming. Natuurlijk hebben wij die kant ook, maar we kunnen in tegenstelling tot andere dieren redeneren, reflecteren en onszelf bijsturen.

Bij Aleman en ook bij anderen komt dat door de grootte van onze prefrontale cortex; een hersendeel dat relatief laat in onze ontwikkeling is ontstaan. Hier zetelt ons bewustzijn, ons vermogen om plannen te maken en ook om ze vervolgens uit te voeren. Voor organisaties is dat goed nieuws. Het betekent dat mensen zeker in staat zijn om zich een geplande verandering eigen te maken. En het angstbeeld dat we door robots geregeerd zullen gaan worden, kan naar mijn mening weg. We hebben het zelf in de hand.

Aleman is een heldere geest in het wilde landschap van de ‘mind’experts. In eenvoudige taal focust hij op de relevante breinthema’s en geeft een eenvoudige landkaart van hoe het in de bovenkamer werkt, zonder verloren te gaan in details van technische of filosofische aard. Wat grappig is, is het deel over boeddhisme, westerse meditatiemogelijkheden en mindfullness.

Meestal vind je dergelijke thema’s in spirituele boeken, maar Aleman verwerkt in zijn betoog, en loopt het nodige onderzoek langs op dit gebied. Conclusie: mindfullness kan een hele goede aanvulling zijn op je dagelijkse routines. Het maakt je geest rustig en geeft het vermogen om impulsen te beteugelen, en bovendien neemt het vermogen toe om je wil op te leggen aan je gedrag. In zijn boek is dat geen losse flodder, maar een goed onderbouwd advies.

De verdienste van dit boek is, dat het een geweldige bijdrage is aan de discussies die met name in Amerika nogal wild zijn. Daar verschenen boeken van Levitin, Daniel Dennett en Elkhonon Goldberg, die veel breedsprakiger zijn. Niet per sé minder waardevol, maar wel minder goed leesbaar. En de grondtoon is meestal dat we vrij machteloos staan tegenover de driften van onze hersenpan.

In organisaties hebben we vooral behoefte aan theorie die gedegen is, maar begrijpelijk en praktisch toepasbaar. We leven toch al in een wereld waarin het predikaat ‘wetenschap’ te vaak een keurmerk is dat voor mensen voldoende zegt. Niet ieder goed boek hoeft door een wetenschapper geschreven te zijn. Schrijvers hebben zoveel wetenschappelijke literatuur tot hun beschikking, dat ze voldoende kritisch kunnen zijn bij het schrijven.

Aleman helpt (al dan niet bewust) de groep mensen, die het brein graag willen begrijpen, zodat ze mensen in organisaties kunnen helpen ontwikkelen van een ‘natuurdriftig tot een geestdriftig’ wezen. In zijn eerdere boek ‘Het seniorenbrein’ liet hij al zien dat leeftijd geen excuus mag zijn om het niet te doen.

De gedachte dat we voor altijd willoze wezens zijn die niet in staat zouden zijn om te veranderen, kunnen we daarmee loslaten. Zeker, veel doen we onbewust, maar het mooie is: daarvan kunnen we ons bewust worden. En zo kunnen we het ook beïnvloeden en veranderen. Leren en veranderen behoren werkelijk tot het potentieel van mensen. En mindfullness kan een mooi opstapje zijn.

Succes! En: lezen die Aleman!

Bert Overbeek is trainer/coach, interim manager en top 10 schrijver van managementboeken. Hij is vertrouwd met modern brein onderzoek en verwerkt dat in zijn aanpak. Organisaties kunnen hem boeken of benaderen via: pitcher.support@hetnet.nl