De AD haringtest is onbetrouwbaar (link naar Tilburgs onderzoek)

1. Hij is er weer. De haringtest van het Algemeen Dagblad. De 37^e alweer. Aad Taal en John Oosterhuis gaan Nederland door om cijfers te geven voor de haring van onze visboeren. AD-journalist Paul Hovius schrijft de resultaten op. Volgens hem is de test eerlijk en onpartijdig. Dat vindt het grootste gedeelte van de haringverkopers echter niet. Er is dan ook veel kritiek op de haringtest. We schreven er vorig jaar al een artikel over dat we nog een keer publiceren. Want ook in 2017 schijnt de top 10 haring vooral uit de regio van het AD te komen. En te worden verkocht door de vrienden van Aad Taal, de AD keurmeester.

Drie jaar geleden verweerde Hovius zich tegen die kritiek in een column met de titel ‘Het serpent van het AD spreekt’. Hij pareert die door te zeggen dat hij zich ‘tegen dergelijke vuilspuiterij’ niet hoeft te verdedigen. Hij presenteert zich tussen de regels door als iemand  die niet geliefd is omdat de haringtest in zijn krant ‘de waarheid’ vertelt en die is nu eenmaal voor een aantal visboeren ‘ongemakkelijk’.

Met andere woorden: wie kritiek heeft op de haringtest is iemand die vuil spuit, omdat hij de waarheid niet wil horen. Maar is die kritiek nu wel zo onrechtvaardig als Hovius ons wil doen geloven? Zou het echt alleen maar gaan om de kinnesinne en verongelijktheid van visboeren die niet meedraaien in de top van de haringtest? Of is er meer aan de hand?

Er is wel degelijk reden om kritiek te leveren op de haringtest van het Algemeen Dagblad. Niet alleen omdat de krant met zijn testen heel wat ondernemers dupeert, maar ook omdat er nogal wat zaken zijn die een schaduw werpen op de objectiviteit van het onderzoek van Taal, Hovius en Oosterhuis. De universiteit van Tilburg heeft dat intussen ook onderzocht. Zie hier de link. https://www.tilburguniversity.edu/nl/actueel/nieuws/persbericht-haring-haringtest-Vollaard-vis/  Mensen geloven kranten nu eenmaal, omdat ze deze voor objectieve informatiebronnen houden. Dat die objectiviteit in het geding is mag blijken uit de volgende feiten:

-Het AD is een krant die sterk gerelateerd is aan Zuid-Holland. In de top 10 van de haringtest stonden in 2016 en 2017 maar liefst acht in Zuid Holland gevestigde bedrijven.  Alleen vishandels in Bergen Op Zoom, Almelo en Vleuten waren niet van Zuid-Hollandse origine, maar zelfs de beste Volendammer is gevestigd in de provincie van de krant. Dit betekent dat in alle noordelijke en oostelijke provincies, in de stad Amsterdam, in Limburg, Gelderland en Zeeland nergens dezelfde kwaliteit wordt gescoord als in Zuid-Holland. Zou dit werkelijk zo zijn?

Wie denkt dat dit een uitzondering is moet ik teleurstellen. In 2015 waren ook al zes van de tien topnoteringen uit Zuid-Holland afkomstig.  Zeven van de top 10-bedrijven uit 2015 stonden ook weer in de top 10 van 2016. Dit op zichzelf hoeft nog geen reden tot scepsis te zijn. Maar het feit dat de test zo Zuid-Holland-gericht is, wel.

-Een tweede punt dat twijfel oproept is de relatie tussen de winnaar van 2015 en 2016, de familie Simonis, en de Scheveningse haringtester Aad Taal. Ze zijn goed bekend met elkaar. En deze zelfde Aad Taal verzorgde cursussen haringsnijden voor detaillisten voor de nummer 2 van de lijst van 2016: Atlantic. (Atlantic zakte in 2017 trouwens omdat ze een steekje lieten vallen. De negen min is echter nog bijzonder hoog.) Dit is gewoon op internet te vinden. Zo’n cursus van Aad Taal legt de haringverkoper geen windeieren. Het NRC ging een dagje mee met Taal, Oosterhoud en Hovius en ontdekte dat Taal ook haringverkopers beoordeelt, die hem eerder hebben ingehuurd voor een cursus. Dit wekt tenminste de schijn van belangenverstrengeling.

-Haring is een kwestie van smaak. En smaak wordt medebepaald, en zelfs in belangrijke mate, door de temperatuur van de haring. Als grage eter van haring, die bovendien voor zijn werk in alle hoeken van het land komt, vraag ik regelmatig naar de temperatuur van de haring. Ik ben niet dol op te koude haring. Ik heb er graag een van zes graden. De vetten komen dan vrij, en dat smaakt mij beter.

Ieder heeft recht op zijn eigen smaak, maar mijn top 10 zou er dan volledig anders uitzien. Want kijken we naar de temperatuur van de haringen in de top 10 van de laatste 2 jaren, dan schommelt die tussen de -0,9 (bevroren) en 4,7 met een Brabantse uitschieter naar 5,9.  In 2015 was Simonis, de goede bekende van Taal, winnaar met vrijwel bevroren haring: 0,2 graden. Een jaar later was de winnende haring 2,6; ook van Simonis.

De heren Hovius, Taal en Oosterhuis zijn kennelijk dol op koude haring. Dit is hun goedrecht. We leven gelukkig in een land waar we over smaak niet hoeven twisten. We moeten alleen niet denken dat hun smaak ook per se onze smaak zou moeten zijn. Of dat de test een objectief beeld geeft van wat nu een lekkere haring is. Voor mij zijn de haringen die het AD aanprijst te koud. En ik ben niet de enige. Met deskundigheid of de wet heeft het allemaal niets te maken. Een haring mag rond de 7 graden zijn. Het is dus puur een kwestie van smaak.

Reden genoeg voor mij om als consument al voordat de haringtest verscheen op deze zaken te wijzen. En dat deed ik omdat ik zag dat hardwerkende ondernemers gedupeerd worden door dit soort ‘amusante’ testen. De vuilspuiterij zit niet bij de meeste mensen die kritiek hebben op de test. Die zijn vaak terecht boos. De vuilspuiterij zit bij de mensen achter de haringtest, die in hun commentaren soms ook nog eens buitengewoon denigrerend doen over de ondernemers. Ook in 2017 weer.

Als ze een haring verkopen die niet overeenkomt met de smaak van de heren, krijgen ze nullen, enen en tweeën en te horen ze beter toiletpapier kunnen verkopen. Let wel: het gaat hier zeker niet alleen om visboeren die een poepbacterie in hun vis hebben zitten. Daar is het volkomen terecht dat de test dit vermeldt (al kan het minder denigrerend, want de krant geeft zelf aan dat het om een momentopname gaat). Ook visboeren die voldoen aan de hygiene krijgen een tik op de vingers.

Mensen die zulke belangen hebben in de viswereld als Aad Taal zouden dit soort testen niet mogen afnemen. Voor het AD zal het verder niet veel uitmaken. Zij vinden dat journalistiek best een commercieel tintje mag hebben, gaf hun hoofdredacteur enige jaren terug te kennen. Objectief gepresenteerde berichtgeving terwijl je reclame maakt is echter zowel consumentenbedrog als concurrentievervalsing. Ik wacht op een krant of organisatie die hierover gaat schrijven, maar welke krant durft een concurrent op zijn vingers te tikken?

Staat de haringtest op zich? Nee. Het AD heeft meer van dit soort testen. Onder andere de koffietest. Het AD liet deze in 2014 winnen door een redacteur van de krant, volgens Geen Stijl. De belangenverstrengeling is een kenmerk van de testen van het AD, net als gedupeerde integere ondernemers. Want het is leuk als je lekker hoog scoort in zo’n test, maar het merendeel doet dat niet. En dat is niet leuk; dat kan je opmaken uit de berichten op het internet.

Ik ben benieuwd, schreef ik, hoeveel Zuidhollandse bedrijven dit jaar in de AD top 10 zullen belanden. En hoeveel bevriende relaties van de testers hoog gewaardeerd zouden worden. Welnu, het is niet anders dan de voorgaande jaren. Ik ben er dan ook definitief klaar mee. De cijfers van het AD zijn niet mijn cijfers. En ik ben benieuwd of er een alternatieve haringtest zal komen. Als tegenwicht tegen deze commerciele opzet. Begrijp me goed: ik heb niets tegen eerlijke commercie. Maar wel aan concurrentievervalsing. De Tilburgse universiteit heeft duidelijk gemaakt dat er iets rammelt. Zij is terughoudender dan ik in haar oordeel, maar legt pijnlijk bloot dat Rotterdamse bedrijven hoger scoren zonder dat hun kwaliteit verschilt van andere bedrijven. Rara hoe kan dat?

Bert Overbeek is haringliefhebber en klant en heeft geen belangen in de visbranche.