'Beter voor jezelf opkomen? Jij?' (Assertiviteit)

Ik moet echt beter voor mezelf gaan opkomen, zei Lotte onze mededorpsgenote toen wij elkaar toevallig troffen bij de locale koffiekoningin. Op dat locaal vermaarde ontmoetingspunt worden zowel de wereldpolitiek, als eigenaardige initiatieven in ons dorp besproken, zoals de alzheimerbar, de rollatorrace en het parkinsoncafé. Er dromt een gezelschap samen van zelfstandigen zonder personeel, welgestelde pensionarissen en moeders met van die Baboo-bakfietsen, die soms zo groot zijn, dat je de indruk hebt dat er kinderen mee naar het asiel worden gereden.

Lotte was een zelfstandige zonder personeel, wier belangrijkste tijdverdrijf het was, om mensen een probleem aan te praten. Ook deinsde ze niet terug voor het stellen van vragen, die de ander volledig in verwarring brachten. Dat deed ze altijd met een rechtgesneden pinnigheid, die ze compenseerde met een glimlachje.

‘Ja, ik hoor wat je zegt, maar de vraag is waaromje het zegt zoals je het zegt’

‘Als ik het zo hoor, is er meer aan de hand. Weet je zelf ook waarom je het zo oppervlakkig formuleert?’

Als iemand dan eindelijk het antwoord gevonden had, zei ze: ‘Je hoeft je niet te verdedigen hoor, ik val je niet aan.’

En als iemand wat geschrokken keek, zei ze: ‘Geeft niet hoor. Je hoeft niet altijd direct het antwoord te weten. Soms moet je er even de stilte overheen laten komen.’

Lotte had het vaak over stilte, maar als ze in de buurt was, was het daarmee gedaan.

En toen vond Lotte ineens dat ze beter voor zichzelf moest opkomen. Het zou hoogstonbeleefd zijn geweest als de twee andere aanwezigen en ik op dat moment blikken uit gingen wisselen. Lotte zou dat onmiddellijk hebben opgemerkt, want zoiets registreerde ze met de scherpte van een roofvogel. Ze beschikte niet alleen over sociale skills, waar zelfs de prefrontale cortex van een psychiater volledig ontregeld door raakte, maar tevens over de achterdocht van een medewerker van de binnenlandse veiligheidsdienst.

Lotte ging dus meer voor zichzelf opkomen? Hoe kwam ze op het idee? Zou je het haar netwerk vragen, dan zouden de wenkbrauwen zo hoog worden opgetrokken, dat ze bij elkaar opgeteld de hoogte van de Domtoren in Utrecht zouden overstijgen. Werkelijk niemand zou vinden, dat Lotte meer voor zichzelf moest opkomen.

‘Ik ben te zorgzaam’ lichtte ze toe.

Een van ons kon niet vermijden, dat zijn in de plooi gehouden gezicht toch iets van verbazing uitstraalde.

‘Ja, ik snap dat je verbaasd bent’ zei ze met een lachje dat pijn leek te doen aan haar mondhoeken ‘Je denkt misschien: die Lotte is juist heel assertief.’

Per ongeluk knikten we alle drie tegelijk, maar ingehouden alsof er een vreselijke straf opstond.

‘Maar ik sprak er over met mijn vriendinnen van de tennis, en die herkenden het onmiddellijk. Ook bij zichzelf.’

Haar vriendinnen van de tennis! Die hadden wij wel eens gezien. Als die meer voor zichzelf gingen opkomen, dan brandde het dorp af. Dan week de Schelfzee. Dan verplaatste de zon zich.

Lotte keek rond.

‘Jullie zien niet wat die meiden wel zien, he?’

We keken elkaar aan. Wie zou het antwoord geven, waar deze situatie zo hartstochtelijk om vroeg?

‘Och…’ mompelde ik.

‘Ja?’ zei ze.

Ik wilde iets zeggen over iets wat ik steeds vaker waarnam. En dat was, dat allerlei mensen die mondiger waren dan onze premier plotseling vonden dat ze assertiever moesten worden. Maar ik zei het niet.

‘Ik geloof dat het wel waar is wat je zegt’

De andere twee knikten zwak en afwezig. Op dit soort momenten begreep je waarom maar 5% van de mensen in de oorlog in het verzet had gezeten.

‘Wil je een koffie?’ vroeg een van hen haar.

‘Nee’ zei ze duidelijk ‘Ik ben gestopt met koffie. Ik wil mijn natuurlijke rust niet verstoren door een verslavende oppepper.’

We keken alle drie naar onze koffie. Een beetje beschaamd. Natuurlijke rust. Wat verlangde ik opeens naar natuurlijke rust.

Assertiviteit is ook een thema in organisaties. De beschreven situatie komt ook op kantoren voor.