7 tips om niet wanhopig te worden van de Corona-berichtgeving in de media

Realistisch denken en vertrouwen hebben in een goede afloop is belangrijk in crisisomstandigheden. En vertrouwen hebben is iets anders dan ‘naïef als een bakvis’ of een president die denkt dat zo’n coronavirus na een maandje of twee wel uit de economie is verdwenen. Dat is geen vertrouwen op een goede afloop, dat is wishful thinking van iemand, die denkt dat hij de schepper van hemel en aarde is.

Realistisch zijn is belangrijk, al is dat wat anders dan denken dat virussen agenten zijn van overheden die ons het leven zuur willen maken. En doen wat je kan om de crisis collectief de crisis om zeep te helpen lijkt ook een mooi streven. In ons geval betekent dat, zolang dat virus niet als a rat in the kitchen ons lichaam is binnengeslopen, dat we ons aan de afspraken houden, die we intussen beter van buiten kennen dan de tekst van You never  walk alone.

Positief denken maakt de geest  weerbaar en gezond, en helpt mensen beter door moeilijke omstandigheden heen dan doemdenken. Tenzij doemdenken een bezigheid is, waar je gelukkig van wordt, natuurlijk. Sommige mensen smullen er namelijk van om het ene rampscenario na het andere in je geest te smeren.

Positief denken wordt in crisisomstandigheden voortdurend bedreigd of bekritiseerd. Als je een relativerend feit naar voren brengt, bijvoorbeeld dat er erg veel mensen genezen van het virus, dan is er altijd wel een sikkeneurige  die je met een naargeestig voorbeeld om de oren mept, dat je zou moeten overtuigen om in zak en as te gaan zitten, omdat het leven nu eenmaal geen pretje is, en als jij daarbij gaat zitten chillen ben je een moraal-loos roofdier in zijn ogen, die zwarter zijn dan het water van een gracht in de nacht.

Maar positief denken is zo belangrijk, juist in tijden van crisis, dat we het echt moeten ontwikkelen. We weten dat het ons kan helpen bij genezingsprocessen en bij het gezond houden van onze geest. Niet in alle gevallen, maar onze menselijke geest vermag meer dan het eten van honden en vleerhuizen op shabby markten.

Wie sombert over nare omstandigheden, heeft dubbele ellende: niet alleen de crisis van een virus, maar bovendien de crisis van zijn beleving. Daarom hier 7 tips voor je om positief te blijven te midden van het corona-gedruis in de media en in je  directe omgeving. Ik schreef de tips op na het lezen van 4 kranten op zaterdag 28 maart, middenin de coronacrisis. De kranten stonden vol van zorgwekkende verhalen over de situatie en vooral ook vol speculatie over de toekomst. Daarom deze 7 tips om positief te blijven. Ik zet ze eerst op een rij, en wil je dan ook nog wat uitleg en voorbeelden, dan kan je verder lezen.

-1. Scheid beleving van de werkelijkheid, zowel bij jezelf als bij anderen.

-2. Scheid feiten van speculaties en voorspellingen over de toekomst.

-3. Scheid de presentatie en ‘framing’ van de feiten van de feiten zelf, en wees op je hoede voor fake news.

-4. Besef dat er door media gefocust wordt op de emotionele verhalen, en op de zorgwekkende omstandigheden.

-5. Selecteer op zaken die je kan beïnvloeden

-6. Ga omdenken. In je angst voorzie je allerlei ellende voor de toekomst; probeer dat om te draaien.

-7. Pas op met alleen op je hart en intuïtie te vertrouwn. Gebruik ook je verstand.

-1. Scheid beleving van de werkelijkheid, zowel bij jezelf als bij anderen. De werkelijkheid is dat er een virus is, dat door 4-5% van de mensen niet wordt overleefd, en dat veel mensen in ziekenhuizen doet belanden. De zorg heeft daardoor zijn handen vol, en er is nog geen vaccin. Regeringen beperken burgers daardoor in hun bewegingsvrijheid, om de schade die het virus aanricht enigszins te kunnen beperken.

Deze dingen doen iets met ons gevoel, en dus ook met onze beleving. We worden er angstig van, of gefrustreerd. En wat angst doet, is er van alles bij bedenken. Als de werkelijkheid zich onvoorspelbaar gedraagt, gaan we onbewust die werkelijkheid inkleuren: ‘De hele economie stort in’, ‘Mijn geliefden of ik gaat dood door dit virus’, ‘De ziekenhuizen kunnen het nooit aan straks’, ‘Mijn bedrijf zal zeker failliet gaan’, etcetera. Kenmerk van dit soort gedachten, is dat ze stress teweegbrengen, maar geen van allen in het hier en nu blijven: ze doen toekomstvoorspellingen oftewel aannames, die nog geen werkelijkheid zijn. Probeer dus uit elkaar te houden wat werkelijkheid is en wat je beleving er mee doet.

-2. Scheid feiten van speculaties en voorspellingen over de toekomst. Toen ik de kranten gisteren doorlas, heb ik daar eens kritisch naar gekeken. Zelfs de beste en slimste columnisten konden speculaties over de toekomst niet bedwingen. Zo zei een van hen dat je met dit beleid pas in 2025 je vrienden weer kon kussen en omhelzen. En verder waren er veel voorspellingen over de economie en over de politieke verhoudingen in de wereld. Vooral over de eenheid van Europa en de relatie tussen de VS en China worden daar benoemd.

Natuurlijk mag je nadenken over de effecten van deze tijd op de toekomst, maar daar is nog zo weinig over te zeggen. Mensen zijn daarbij geneigd om meer somber dan optimistisch naar de risico’s te kijken. Bovendien kijken we eerder naar de negatieve dan naar de positieve berichten. Een zeer belangrijke man is Klaas Knot, die het een realistisch scenario vindt dat onze economie een opdonder zal krijgen, maar dat die opdonder niet zo lang zal duren, en dat de economie zich snel kan herstellen. Knot klinkt sowieso niet zo somber. Blijf dus vooral ook naar dit soort goed geïnformeerde deskundigen luisteren.

-3. Scheid de presentatie en ‘framing’ van de feiten van de feiten zelf, en wees op je hoede voor fake news. De manier waarop feiten worden verbonden en gepresenteerd doet veel met je interpretatie van de feiten. Als je zegt ‘95% van de mensen overleeft het corona-virus’, dan klinkt dat heel anders dan ‘1 op de 20 mensen sterft aan het virus. Kijk ik naar de WHO-cijfers van 28 maart, dan kan ik zeggen: ’Er zijn wereldwijd 26 494 mensen aan het virus overleden’. Dat lijkt dan heel veel, al vind ik dat iedere dode er 1 teveel is. Maar als ik zeg: ‘Van de 571 678 besmettingen die gemeld zijn, zijn 26 494 mensen overleden’, dan wordt dat al een heel ander bericht. Dan gaat het om 4,63% van de mensen. Vergeleken met een ‘normale griep’ liggen de getallen nu iets hoger. Het AD meldde op 28 maart dat er normaliter tegen deze tijd tussen de 2700 en 3000 sterfgevallen zijn door griep; nu ongeveer 3230. Tussen de 7 en 17% meer. Fors hoor, daar gaat niets vanaf, maar dit soort dingen hoor je eigenlijk te weinig.

Een interessant voorbeeld van framing vind je ook op 18 maart op de internetsite gfcnieuws.nl. De kop van een artikel luidde: ‘Ellende in ziekenhuizen Italië: Patiënten die verplicht op hun buik liggen en diefstal van geld en telefoontoestellen.’

Dit is een mooi voorbeeld van framing. Het artikel legt de nadruk op een incident. Natuurlijk zal het wel een enkele keer voorkomen dat er een telefoontoestel gestolen wordt. Dat gebeurt altijd en overal. Maar hier wordt de suggestie gewekt dat het tot de dagelijkse ellende van de ziekenhuizen in Italië behoort. Wat niet zo is. Je kunt dan niet zeggen dat het niet waar is, omdat het gebeurt, maar een incident is niet iets dat aan de orde van de dag is.

Fake news hoeft niet altijd te liegen: het kan soms feiten benoemen, maar ze opblazen. Hierbij kan je allerlei vragen stellen. Hoe vaak komt het voor? Komt dit overal voor? Hoeveel procent van de mensen doet dit? Hoe vaak komt het voor in het dagelijks leven? Komt het in de coronatijd vaker voor dan normaal in een ziekenhuis of op een voetbalveld? Kortom: reageer niet gelijk met paniek als je een artikel leest, maar probeer het beeld breed te houden.

-4. Besef dat er door media gefocust wordt op de emotionerende verhalen, en op zorgwekkende omstandigheden. Aan mensen die genezen wordt minder aandacht besteed dan aan alles wat niet goed gaat. Nieuws doet dit altijd. Het is een soort samenvatting van de nare dingen die gebeuren. Als je een krant openslaat lees je over oorlogen, vluchtelingen, aardbevingen, tsunami’s en bosbranden.

Die dingen bestaan en er moet over geschreven worden. Ik ontken niets. Maar ik blijf breed kijken. Zorg dat je getallen in een breder geheel plaatst. Niet alleen ‘Er zijn 93 doden door corona’ of ‘Er zijn wereldwijd inmiddels 400 000 besmettingen’, maar ook hoeveel mensen zijn er genezen en hoeveel mensen zijn er uit het ziekenhuis gekomen?

-5. Selecteer op zaken die je kan beïnvloeden. Dingen die buiten je invloedsfeer liggen kunnen heel akelig zijn, en je empathie en medeleven kan ertoe leiden dat je er verdrietig van wordt, maar er zijn genoeg dingen die je wel kunt beïnvloeden. Mensen die in deze tijd gezellig blijven knuffelen en de afstand van anderhalve meter niet respecteren, die pakken hun verantwoordelijkheid niet, terwijl ze misschien wel de hele dag praten over de narigheid van het virus.

-6. Ga omdenken of gebruik uit mijn boek ‘Het Flitsbrein’.  (https://www.managementboek.nl/boek/9789492221001/het-flitsbrein-bert-overbeek) de DIMO-checklist. In je angst voorzie je allerlei ellende voor de toekomst. De economie stort in, je zaak gaat failliet, als je het virus krijgt zal je zeker in het ziekenhuis belanden en ga zo maar door. Probeer het tegenovergestelde te denken, en te kijken of dat ook waar kan zijn. Stort de economie in? Mogelijk, maar misschien valt het mee, of duurt het kort, en biedt dat ook weer nieuwe kansen. Gaat je zaak failliet? Staat dat onomstotelijk vast, of zou het ook weer beter kunnen gaan? En tenslotte: misschien krijg je het virus niet, of behoor je tot dat leeuwendeel van de mensen, die er zonder moeilijkheden doorheen zeilt.

-7. Pas op met alleen op je gevoel te leven. Gebruik ook je verstand. In welvaartstijden is dat blinde vertrouwen op je gevoel wel lekker, omdat er weinig dreiging is en het je een goed gevoel geeft. In coronatijden is het anders. Dan zal je je intuïtie niet helemaal kunnen vertrouwen, omdat het gemengd is met angsten en onervarenheid met de situatie.

In ‘Het Flitsbrein’ behandel ik dit onderwerp uitgebreid. Hoe hard we ook roepen dat onze intuïtie betrouwbaar is, uit allerlei onderzoek blijkt dat dit simpelweg niet zo is; alleen wanneer we heel deskundig zijn op een bepaald gebied kan het lukken, en zelfs dan niet. We toetsen onze gedachten en gevoelens te weinig kritisch. Daardoor schatten we de beoordeling van onze intuïtie en gevoelens te hoog in.

Deze 7 tips zullen je zeker helpen om mentaal gezond te blijven. En let ook hier goed op. Doe niet aan wishful thinking, zoals Donald Trump: ‘Dit virus verdwijnt vanzelf’. Of zoals ik nog steeds hoor: ‘Corona is gewoon een griepje’. Maar heb vertrouwen in een goede afloop. Dat laatste zorgt ervoor dat je het heden niet ontkent, maar voorkomt dat je over de toekomst negatiever gaat denken dan nodig is.

Bert Overbeek is trainer, coach en interim-manager; dit kan in het Coronatijdperk ook online. Momenteel voltooit hij zijn boek over modern leiderschap. In de zomer en het najaar komen daar trainingen over. Vier van zijn managementboeken haalde de top 5. Vrijblijvend informatie via mail bert_overbeek@hotmail.com