Kan ons brein de digitale revolutie aan?

Kan ons brein de digitale revolutie aan, waarin we ons momenteel bevinden? Dat is een vraag die veel gesteld wordt. Mede vanwege burnouts en ziekteverzuim. Het idee is als volgt: we worden de hele dag met informatie bestookt. Door whatsapp, mail, facebook en linkedin bijvoorbeeld. En vaak worden we geacht op korte termijn een reactie te geven.

De druk om en de snelheid van reageren jagen ons cortisol omhoog. Dit stresshormoon zorgt voor chronische gevoelens van onbehagen, die uiteindelijk in burn out kunnen uitmonden. Mensen benen het niet bij.

En dan is er dus ook nog de digitale revolutie. De ontwikkelingen daar gaan razendsnel. En deskundigen stellen openlijk de vraag of we later nog wel werk zullen hebben. Op het internet circuleren lijsten met banen die verdwijnen. Het is voor velen onduidelijk welke technologische ontwikkelingen ons nu boven het hoofd hangen. En het is onzeker hoe de toekomst er uit zal zien. Hoe gaat ons brein daar mee om? (Schrijversportret: Ita Joosten)

Op breinniveau zijn er twee reacties. Een ‘prefrontale cortex’ (pfc)-reactie en een ‘limbische’. Laten we beginnen met de pfc-reactie, die erop neerkomt dat we bewust een toekomstprognose willen hebben, zodat we iets kunnen organiseren, plaatsen en plannen. Die toekomstprognose is echter onduidelijk. Hoewel er verschillende dingen over de toekomst worden geroepen, weten we nog niet goed of de technologische ontwikkelingen wel zo snel zullen gaan als Sillicon Valley en de Singularity University zouden willen.

Als niet voorzien wordt in de behoefte aan een helder en realistisch toekomstverhaal, zullen mensen het proces willen remmen. Met argumenten van ethische aard bijvoorbeeld. En met juridische en politieke middelen.

Hoe groot de weerstand is, en wanneer die de digitale revolutie gaat dwarsbomen, is niet duidelijk. En zelfs weten we niet of dit uberhaupt zal gaan gebeuren. Maar wanneer we goed willen omgaan met de pfc-reactie, zullen we dat heel helder moeten schetsen. En mensen duidelijk moeten maken dat er nog niet zoveel te organiseren en te plannen valt. We zullen de toekomstscenario’s moeten inventariseren in begrijpelijke taal; geen overbodige luxe in een wereld waarin IT-specialisten elkaar in jargon uitleggen waar het heen zou kunnen gaan met de wereld.

Het limbische systeem in ons brein plant niet en organiseert niet, maar geeft onbewuste signalen van veiligheid of onveiligheid. Dit systeem is verantwoordelijk voor Die zijn gevormd in honderdduizenden jaren in ons jungle brein, en reageren betrouwbaar op bedreigingen uit de natuur, zoals op spinnen en slangen. Maar ze signaleren slecht wat de bedreigingen van de gecultiveerde omgeving zijn. Er gaan niet altijd bellen rinkelen bij bedreigingen uit de moderne tijd. De komst van een nieuwe CEO kan het einde van je job betekenen. Maar zo kijk je daar in eerste instantie niet naar.

Ook andere technologische bedreigingen zijn niet altijd duidelijk. De digitale revolutie zelf bijvoorbeeld zou mensen moeten laten beseffen dat hun job overmorgen weg is. Maar heel wat mensen denken dat het zo’n vaart niet zal lopen. Dat betekent dat ons jungle brein een moderne dreiging niet herkent.

Kan ons brein de toekomst aan? Jawel. Lees de volgende tips.

1. Een modern populair gezegde is: volg je gevoel. Maar de tip is nu juist: reflecteer op wat je voelt. Klopt het? Doordenk of je inderdaad de juiste analyse maakt voordat je je gevoel volgt.
2. Ontvang de toekomst met open armen, in plaats van je te verzetten, maar blijf goed kijken naar de ethische bezwaren. Een van de zorgen is arm-rijk.
3. Plan wat je wilt maar weet dat je die planningen waarschijnlijk moet bijstellen.
4. Een van de kenmerken van het jungle brein is dat het kan categoriseren. Het plakt labels op verschijnselen, geeft namen aan dingen, en vangt dingen onder een noemer. Heel lang geleden moesten we categorieen als eetbare zaken en voedzame gebieden onderscheiden om te kunnen overleven. De digitale revolte staat stijf van de categorieen, en daar weten we dus wel raad mee. Ons jungle brein kan ook prioriteiten stellen en focussen, en al die zaken zijn te gebruiken.

De conclusie moet dus zijn: ja, ons jungle brein kan de digitale revolutie aan, mits kritisch blijft op zijn eigen aannames. We moeten goed gaan begrijpen waar ons brein ons ‘fopt’. Niet uit kwaadaardigheid, maar omdat het gewoon niet gevormd is in een digitale, of zelfs maar onze moderne wereld. Als we dat niet doorhebben, worden we geleefd door de technologie, en vallen we ten prooi aan burn out en overspannenheid.

Bert Overbeek, management trainer en executive coach, schreef een aantal managementboek top 10 boeken, waaronder het in 2017 verschenen 'Diversiteit'. Hij houdt zich al enige tijd bezig met lezingen over het brein en de toekomst. pitchersupport.jimdo.com