Integriteitsonderzoek als bedenkelijk verdienmodel

Integriteitsonderzoek: er wordt veel geld mee verdiend. Dit leidt tot een onwerkbare en onveilige werksituatie voor de beschuldigde. Zo worden mensen kapot gemaakt.

De adviesbranche heeft het hard te verduren, Het boek 'De consultancy industrie' is de aanleiding voor veel kritiek  over louche verdienmodellen, foute adviezen en falend onderzoek. Recente berichten over bedrog bij de accountants versterken dit beeld. Met name KPMG krijgt er van langs.
De kleinere zakelijke dienstverleners bleven tot dusverre in de luwte. Het interview van hoogleraar Michiel de Vries naar aanleiding van zijn boek KAPOT, Hoe vilein is de deugindustrie,  laat niets heel van deze luwte. De Vries beschrijft het bedenkelijke verdienmodel van de talrijke bureaus die integriteits-onderzoek doen over grensoverschrijdend gedrag. 
Lees het Interview door Ariejan Korteweg  in de Volkskrant van 04-08-2023 ‘Onderzoeken naar grensoverschrijdend gedrag zijn nóg slechter geworden’.
Onder het mom van onafhankelijkheid gedragen de ingeschakelde bureaus zich als onderzoeker, aanklager en rechter tegelijk. Zij bepalen wat goed en fout is, maar behagen ondertussen vooral hun opdrachtgevers.

Integriteitsonderzoek als grensoverschrijdend gedrag

Michiel de Vries (65), sinds 2005 hoogleraar bestuurskunde windt er geen doekjes om. “Integriteitsonderzoek rammelt aan alle kanten, altijd.” Uit onderzoek dat hij deed bleek zelfs ruim driekwart zeer ondeugdelijk. Vandaar de titel van zijn boek: KAPOT. Want dat is volgens hem het lot van mensen die worden beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. “Vriendschappen gaan stuk, familie verbreekt het contact, arbeidscontracten worden beëindigd, een bankroet komt dichtbij – ze worden gesloopt, of ze nu schuldig worden bevonden of niet.”

‘Sinds de uitzending van Boos over The Voice is dat onderzoek geëxplodeerd. Per onderzoeksbureau gaat het om vele zaken. Het is big business geworden.'

Mensen worden kapot gemaakt

De opdrachtgevers die op basis van anonieme berichten zo’n onderzoek willen treft veel blaam. De bureaus die het onderzoek uitvoeren ook. Ze dansen naar de pijpen van de opdrachtgevers en het onderzoek zelf deugt van geen kant. Kortom, er wordt veel geld verdiend met een louche businessmodel. Ondertussen worden mensen kapot gemaakt.

Enkele citaten

- De beschuldigde krijgt de resultaten vaak niet te zien. Vindt u dat goed?

‘Hoor en wederhoor is een basisprincipe in een rechtsstaat. Ze zeggen dat die vertrouwelijkheid ter bescherming van de melders is. Maar als een beschuldigde niet weet waarvan hij of zij beschuldigd wordt, is dat vreselijk. Tegen anonieme klachten kun je je niet verweren. Gündogan heeft lang moeten wachten voordat ze wist wat de klachten waren. De klager was een medewerker wiens arbeidscontract beëindigd werd. Zoiets moet je meenemen.’ Arib weet het nog steeds niet precies'.

‘Er loopt nu een zaak van een klinisch psycholoog in Amsterdam. Die mocht driekwart jaar niet werken, zonder te weten waarom. Ze ging eraan onderdoor. Wat blijkt: een junior medewerkster had fantastische ideeën over hoe de praktijk te verbeteren. Die werden niet meteen overgenomen. Dan voel ik mij heel onveilig, zei die medewerkster en diende een klacht in. Ik zie u al met een juniorjournalist. Die zegt: meneer Ariejan, ik weet precies hoe u het beter kan doen. En als dat niet gebeurt, wordt u beschuldigd van een onveilige cultuur.'

- Advocaten, accountants, hoogleraren, detectives en integriteitsbureaus doen allemaal integriteitsonderzoek. Ziet u kwaliteitsverschil?
 
‘Over individuele bureaus wil ik niet praten. Ze maken allemaal ernstige fouten. En ze schrijven allemaal toe naar het belang van de opdrachtgevers. De een maakt zich schuldig aan het verkeerd gebruiken van statistieken, de ander zoekt het in een vaag feitenrelaas.’ 

- Hoe kijkt u naar de zaak-Dennis Wiersma, de minister die moest vertrekken wegens grensoverschrijdend gedrag? 

‘Er is geen zaak, want er komt geen onderzoek. Maar ik denk wel: heb ik bazen meegemaakt die met deuren sloegen? Ja. Heb ik bazen gehad die met stemverheffing praatten en was dat intimiderend? Ja, misschien wel. Was dat zo ernstig dat ik daar een melding van wilde doen? Nee.’ 

Integriteitsonderzoek als louche verdienmodel

Anonieme beschuldigingen met nader onderzoek zijn vaak zelf duidelijke uitingen van grensoverschrijdend en malafide gedrag.

Dit geldt voor het gedrag van de anonieme beschuldigers, de opdrachtgevers en de onderzoekers! Met elkaar vormen ze een destructief interactiepatroon en dragen ze krachtig bij aan het kapotmaken van de beschuldigde. Tot dusverre gaan ze vrijuit.

Vooral de rol van de opdrachtgevers vind ik beneden elk peil. Is het lafheid, achteloosheid of denken ze met zo'n onderzoek te scoren? Als zij zich zouden bedenken zou de narigheid beperkt blijven. Schandalig dat dit maar door kan gaan. De ellende alleen al waarin men Arib heeft gestort. Dat hou je toch niet voor mogelijk. Dat de Tweede Kamer dit pikt!

Willem Mastenbroek, hoofdredactie ManagementSite.nl