Wat is sociale innovatie?

Sociale innovatie. Slimmer Werken. Innovatief Organiseren. Allemaal termen die gebruikt worden om aan te geven dat concurrentievermogen, productiviteit en nieuwe producten niet vanzelf uit de lucht komen vallen, maar dat er een specifieke organisatorische context en stijl van leiding geven nodig is om vernieuwing en verbetering een kans te geven. Wat is voor mij sociale innovatie, ofwel innovatief organiseren?

Om op deze moeilijke vraag een antwoord te geven moet ik beginnen door te vertellen dat er voor mij in principe drie typen innovatie bestaan:

1. Het eerste type is de strategische innovatie. Hier gaat het er om dat je als bedrijf een totaal nieuwe manier van kijken en reageren op de externe omgeving ontwikkelt, waardoor de structuur en de wijze van concurreren in je bedrijfstak fundamenteel wijzigt. Een voorbeeld hiervan is Dell, die door zijn onconventionele businessmodel een totale bedrijfstak veranderde. Zonder visie geen innovatie.
2. Het tweede type innovatie is de technologische innovatie, dat op zich weer uiteenvalt in productinnovatie en procesinnovatie. Dit is het type vernieuwing dat door de meeste mensen als innovatie wordt herkend. Voorbeelden zijn de introductie van Senseo door Philips (productinnovatie) en de transitie van de chipsindustrie naar 12" wafers (procesinnovatie).
3. Het derde type innovatie is sociale innovatie. Dit is voor mij kleine en grote merkbare vernieuwing van de wijze waarop de organisatie wordt bestuurd (management) en de wijze waarop het werk en de samenwerking tussen werknemers wordt georganiseerd. Net zoals bij andere typen innovatie vindt ik dat je pas mag spreken van een echte innovatie als de vernieuwing leidt tot een doorbraak en verdedigbaar concurrentievoordeel en productiviteitswinst oplevert. Anders gezegd: veranderen om het veranderen is niet moeilijk. Organisaties effectiever en efficiënter daarentegen wel. Voorbeelden van innovatief organiseren uit het verleden zijn de invoering van (semi)autonome taakgroepen in de Japanse automobielindustrie en de sociotechnische principes van o.a. De Sitter. Een ander voorbeeld is innovatief omspringen met flexibilisering van werktijden. Het gaat er telkens om het potentieel binnen organisaties tegelijkertijd maximaal te ontwikkelen én te benutten. Met potentieel bedoel ik zaken als inzet, flexibiliteit, motivatie, kennis, kunde en creativiteit.

Mijn stelling is dat de drie typen innovatie niet los van elkaar staan. Voor elke doorbraak is een stukje strategische (anders kijken, leren, adaptief vermogen), technologische (ideeën omzetten in tastbare producten en processen) en organisatorische (mensen beter laten samenwerken, arbeidsproductiviteit) innovatie nodig. Schaken op drie borden tegelijk dus. Innoveren moet een vliegwiel zijn met deze drie motoren. Een goed voorbeeld in Nederland is vrachtwagenfabrikant DAF.

Er komt steeds meer besef dat de Nederlandse innovatieagenda zowel op het niveau van bedrijven en instellingen, maar ook bij de overheid te eenzijdig gericht was op technologische innovatie. Kijk bijvoorbeeld maar eens op het  innovatieplatform . We hebben ook sociale innovatie nodig om het te laten werken !!