Organiseren is een werkwoord

Managers en consultants kijken vaak verlekkerd naar de succesverhalen, zoals Semco en Buurtzorg. Maar omdat elke situatie anders en veranderlijk is, moeten ze zelf aan de bak. Organiseren is een werkwoord, leerde organisatiefilosoof Ben Kuiken.

Toen mijn boek De laatste manager net uit was, schreef Harold Janssen van Delimes een interessante recensie. Hij stelde daarin dat ik leek op de man die zijn sleutels kwijt was en die ging zoeken onder de straatlantaarn omdat daar toevallig het licht scheen. Met andere woorden: ik zocht op de verkeerde plek! Het gaat niet om de manager, schreef Harold, het gaat om organiseren. Organiseren is een werkwoord: het is iets dat je doet, en waarvoor je ook altijd moeite moet doen.

Vernieuwende initiatieven

Dit is me altijd bijgebleven. Ik vond het een interessante gedachte. Ik kende toen het werk van Karl Weick nog niet, maar het zette me wel aan het denken. Ik besloot om het platform nieuworganiseren.nu op te richten. Het idee was om daar voorbeelden van nieuw of anders organiseren te verzamelen. Zoals Buurtzorg natuurlijk, maar ook Semco, BSO en vele andere inspirerende verhalen. Toen we daar eenmaal mee bezig waren, ontdekten we dat er naast de organisatie-voorbeelden veel andere vernieuwende initiatieven en organisatievormen zijn, zoals in de wijk, op scholen, of op het wereldwijde web. Met andere woorden: nieuw organiseren beperkt zich niet tot organisaties, het is overal.

Fast forward: ik zit op een Amsterdams terras met een Britse consultant die ik heb leren kennen doordat hij geïnteresseerd was in mijn verhaal over Semco. Hij was bezig met een grote database waarin hij alle voorbeelden van nieuw organiseren wilde verzamelen en rubriceren. Waaronder dus het wereldberoemde voorbeeld van Semco.

Semco: desillusie

Ik was in 2009 naar Brazilië gevlogen om met eigen ogen te kijken wat er waar was van de mooie verhalen die Ricardo Semler al decennialang verkondigde over zijn revolutionaire organisatie. Dat viel een beetje tegen. Ten eerste trof ik een handelsbedrijfje aan van nog geen 150 werknemers. En ten tweede: hoewel de werknemers van Semco voor Braziliaanse begrippen naar mijn idee best veel vrijheid hadden om zelf te bepalen hoe ze hun werk deden, hebben wij in Nederland volgens mij toch een enorme voorsprong op dat gebied. 

>>> Lees hier het hele verslag van mijn reis (gepubliceerd in Slow Management)

De Britse consultant had mijn verhaal laten vertalen, en raakte daardoor zwaar gedesillusioneerd. Het was het zoveelste voorbeeld van een werkelijkheid die minder mooi bleek dan het succesverhaal. Andere voorbeelden daarvan waren:

• BSO, dat was overgenomen door Philips en inmiddels al lang niet meer werkte volgens de principes van Eckart Wintzen.
• Het bedrijf dat Holacracy groot had gemaakt, Zappos, dat toch ook vooral een mooi verhaal bleek te zijn met minder succesvolle kantjes.

“Als de principes van zelforganisatie zo goed werken, waarom bloeien en groeien deze organisaties dan niet?”, zo vroeg hij zich vertwijfelt af.

Op de fiets terug naar mijn kantoortje dacht ik na over de teleurstelling van de consultant. Hij had gelijk dat de voorbeelden misschien minder mooi en niet zo succesvol waren als we hadden gehoopt. Maar is dat echt een probleem? Als Buurtzorg morgen zou omvallen, wil dat dan zeggen dat het idee erachter niet goed is?, zo vroeg ik me af, terwijl ik nog net een tram wist te ontwijken. Volgens mij niet. Het idee, laat mensen zelf bepalen hoe ze hun werk doen, is nog steeds ijzersterk.  

Op dat moment herinnerde ik mij de woorden van Harold Jansen:

Organiseren is een werkwoord. Het is iets dat je doet, en waarvoor je ook moeite moet doen.  

En omdat elke situatie anders is en veranderlijk, moet je die moeite steeds weer doen, elke keer opnieuw. Net als een huis vergt ook een organisatie onderhoud, en je bent daarmee nooit klaar. Het heeft ook helemaal geen zin om het organisatiemodel van een succesvolle organisatie te kopiëren, zoals veel organisaties doen, want jouw situatie is per definitie anders.

Bijvoorbeeld: Buurtzorg heeft een relatief simpel businessmodel, waarbij verpleegkundigen zelfstandig naar een cliënt gaan en daar bepalen wat er nodig is. Daar is relatief weinig afstemming voor nodig tussen de verpleegkundigen onderling. Maar als je een Boeing 747 wilt bouwen, is het handig als je de vleugels afstemt op de maten van de romp. Het wordt toch een beetje tricky als het niet helemaal past.

Dus managers en consultants: stop met kopiëren, en ga aan het werk! Ga organiseren!

Wil je zelf leren filosoferen over organiseren? Binnenkort start de 3e editie van de Leergang Organisatiefilosofie. Er zijn nog een paar plaatsen. Meer informatie vind je hier.