Nepotisme en tijdsdruk

Vorige week stak er een storm op in politiek Den Haag over het akkoord van Schokland. Minister Koenders (PvdA) werd door de meerderheid van de Tweede Kamer beticht van nepotisme (een vorm van corruptie). Het adviesbureau BKB van bevriende partijgenoten Lennart Booij en Erik van Bruggen, was op advies van de ambtelijke top direct ingehuurd. Dat is natuurlijk is strijd met het Europese aanbestedingsrecht. Niet alleen minister Koenders moest tekst en uitleg komen geven, ook vice-premier Rouvoet (de Kindertop) en premier Balkende (Slotbijeenkomst 100 dagen tour van het kabinet) moeten zich deze week nog komen verantwoorden. Zowel Koenders als Rouvoet beriepen zich op tijdsdruk. Gaat er dan eindelijk eens iets gebeuren aan het aanbestedingscircus?  Of is er een nieuw precedent geschapen?

Helaas, net zo snel als de aandacht voor dit onderwerp opkwam lijkt het weer te verdwijnen. Minister Koenders erkende ruiterlijk schuld en ontkende ten stelligste vriendjespolitiek. De SP is weer gerustgesteld en de Pvda en het CDA namen genoegen met de toezegging dat maatregelen worden genomen om herhaling in de toekomst te voorkomen.... Dat is jammer, want dit onderwerp verdient meer aandacht. De regels worden namelijk al jaren met voeten getreden en de markt ziet dit met lede ogen aan. Ook MKB Nederland ergert zich al langer aan deze slappe houding van de overheid ten aanzien van naleving. Naar de rechter gaan doe je niet zo snel als leverancier, omdat je dan wellicht de volgende keer buiten de boot valt. De oplossing die MKB Nederland ziet is de instelling van een toezichthouder.

Tijdsdruk

Alleen als er sprake is van 'dwingende spoed' mag er worden afgeweken van de regels. Natuurrampen (overstromingen, dijkdoorbraken, etc.) zijn daarvoor de enige legitieme grond. De Europese Commissie kijkt zeer streng naar dit 'veelvuldig voorkomende excuus van haastklus' zegt Suzanne Brackman in het FD artikel 'MKB wil proefproces om aanbesteding' van 3 augustus 2007. Het aangevoerde argument van de beide ministers is dus dubieus te noemen. Als de Europese Commissie hier niet een punt van gaat maken, dan is de weg voor elke overheidsinkoper helemaal vrij om de Europese aanbestedingsregels te negeren.

De rapportcijfers  

Nu is de overtreding van de regels natuurlijk niet een incident. Als we even de cijfers erbij pakken, dan stemt dat niet vrolijk. Daarbij heeft Nederland toch al de reputatie van lantaarndrager in Europa op het gebied van aanbesteden. Volgens de nalevingsmonitor 2004 (onderzoek van de Universiteit Twente) is het nalevingspercentage van het totale inkoopvolume 30%. De topscoorders in Nederland zijn de Nederlandse Bank (80%) en de ministeries (70%). De volgende zijn de veroorzakers van de slechte cijfers. Gemeentes (25%), waterschappen (25%), hogescholen (15%), rijksmusea (15%). Maar ook de toezichthouders scoren matig tot slecht; Algemene Rekenkamer (40%), AFM (35%), Opta (12%) en NMa (3%). De SER en de zorgautoriteit hebben helemaal niet aanbesteed. Het negeren van de regels is dus regel en geen uitzondering!

Proefprocessen in het najaar door MKB Nederland 

In hetzelfde artikel zegt MKB aanbestedingsspecialist Ireen Hardenbol verder dat dit najaar een aantal proefprocessen over aanbestedingen gevoerd gaan worden. Volgens haar gaan 70% van de aanbestedingen mis. Daarbij heeft ze grote vragen bij het begrip 'eerlijke concurrentie', omdat aanbestedingen vaak zo worden geschreven dat er maar 1 bedrijf kan kwalificeren. Er is geen goede machtsbalans en prikkel voor de overheid om het wel goed te doen ontbreekt. Naast de instelling van een MKB servicedesk aanbestedingen, worden er al informele gesprekken gevoerd met de NMa om straks op te treden als toezichthouder. Momenteel valt dit nog niet onder het taakgebied van de NMa. De toezichthouder moet dan ook flinke boetes kunnen uitdelen, anders heeft deze maatregel ook geen zin. Maar ja, een toezichthouder aanwijzen die zelf ook maar 3% aanbesteed geeft wel te denken. Wellicht wordt het tijd om iets innovatiefs te bedenken.