Humor rules maar had wel een linkje verwacht bij het laatst genoemde onderzoek. 'Pseudo wetenschap' roep ik hierbij.

Beste Richard,
In eerste instantie ben ik geneigd jou gelijk te geven. En van de voorbeelden van saamhorigheid die je aanhaalt, word ook ik helemaal blij. Ze doen me denken aan het prachtige boek van Gabriël van den Brink over 'Het hogere in de lage landen'.
Echter, je hanteert een andere definitie van 'individualisme' dan ik zou doen. Je zet individualiteit tegenover gezamenlijkheid en saamhorigheid. In mijn visie is dat niet helemaal correct. Individualisme heeft veel meer te maken met het ervaren van 'locus of control'. 'Als er iets gebeurt, waar leg IK dan de verantwoordelijkheid?' In dat kader is het nog steeds dat IK 'een partner, kinderen en een leuke baan' wil, ga IK naar 'concerten, sportwedstrijden en festivals', fiets IK tegen die berg omhoog voor het goede doel en wil IK graag een minder bedeelde medemens een baan geven, omdat IK me daar socialer bij voel. Dat bedoelt Paul Verhaeghe met een individualistische samenleving.

Een uitstekende analyse! Individualisme en collectivisme wordt te pas en te onpas gebruikt als het (o.a. politiek en economisch) goed uitkomt. Individualisering zie ik daardoor meer als excuusterm uit de jaren tachtig voor de verdere economisering van de samenleving (marktdenken, neoliberalisme, homo economicus). Natuurlijk, de tijd dat de welvaart is opgebouwd heeft bij economisering voordeel gehad. Maar nu zie je steeds meer de keerzijde hiervan: te grote menselijke footprint, de natuur afbreken voor nog meer (individuele) rijkdom, overproductie voor het creëren van voldoende werkgelegenheid etc. Het economisch model lijkt onafbreekbaar door de ingewikkelde systematiek. Hierdoor ontstaat een zorgelijk soort individualisme en elitair collectivisme waardoor we sociaal-maatschappelijk ontsporen. Pareto-efficiënt wordt hierbij verdrongen door het Pareto-principe (80/20 regel).
Als voorbeeld zie ik dat een tweetal nieuwe elites is ontstaan door steeds meer doorgeschoten individuele rijkdom uit productie, slimme beleggingen en exorbitante beloningen enerzijds. Rijkdom uit criminaliteit anderzijds. De eerste groep zoekt de juridische mazen in de wet om hun rijkdom nog verder uit te breiden. De tweede groep ziet de oneerlijke legitieme activiteiten van de eerste groep veelal als excuus en zoekt praktisch rijkdom buiten de mazen van de wet. Terecht of onterecht? Dat zou m.i. mooie aanleiding zijn voor een gedegen onderzoek. Immers waar zit het verschil in vergiftiging door drugs en illegale handel of vervuiling en vergiftiging door bijvoorbeeld fossiele brandstoffen en hun afleidingen? De PFOA-productie (GenX) en hierdoor wereldwijde vergiftiging die willens en wetens doorgezet kan blijven worden door de maximaal toegestane hoeveelheid als grens voor gezondheidsrisico's op te schroeven om de economie maar te blijven stimuleren? De belastingparadijzen voor grote bedrijven waarvoor de (psychisch vergiftigde) belastingbetaler opdraait?
In die zin komt mij individualisering over als het toch maakbaar maken van delen van de samenleving, maar in engere zin eigenlijk het in stand houden van grote verschillen tussen mensen, zowel legitiem als niet legitiem. Tijdens de bankencrisis werd duidelijk dat (egoïstisch) individualisme goed samengaat met collectivistisch handelen: "maar als ik meedoe behoud ik mijn baan en wordt ik er financieel ook beter van..."
Dan hebben we het nog niet over de mondialisering en de internationale (machts)politiek. Ieder gaat daar grotendeels of geheel toch voor het eigen landsbelang. Blijkbaar zit er in de term individualisering iets opgesloten van eigen lijfsbehoud, dat ge-/misbruikt wordt en meegroeit met vasthouden aan succes en overmatige rijkdom.
Mede door het artikel kom ik tot de conclusie dat de term individualisering een containerbegrip is geworden, samenvalt met collectivisme en waar we wat betreft definities nog lang over kunnen napraten.

@Ronald: pun intended ;-)

@Jack: dat frame mag Verhaeghe dan wel gebruiken, maar waaruit blijkt nu dat die IK er tegenwoordig zoveel meer zou zijn dan vroeger? Waarom besloot een IK in pak 'm beet 1824 ook niet gewoon om te doen wat hij wilde doen? Die IK uit 1824 was waarschijnlijk een stuk armer en ongezonder dan de IK uit 2020, maar we hebben geen bewijs (louter dan wat anecdotische bewijsvoering) dat de IK van nu individualistischer is dan die uit 1824. Met hetzelfde gemak kan ik die IK uit 1824 een stuk asocialer noemen: de kans is groot dat hij zijn kinderen sloeg, geen respect had voor zijn vrouw en zich niet inzette voor zieke medemensen of behoeftigen. En hoe het nu precies zit met zijn 'locus of control' kunnen we daarmee ook lastig vaststellen: dat lukt ons alleen met analyses achteraf. Het enige gedegen en door de jaren heen herhaalde onderzoek dat ik ken (het in mijn stuk genoemde EVS) laat zien dat er door de jaren heen eigenlijk niet zoveel is veranderd op het gebied van individualisme of die locus of control.

@Gerard: dank voor je analyse!

Bedankt.
Met de juiste puntjes op de i.

Groetjes