Hoe scholen zichzelf kunnen bevrijden

Cover stories

Onderwijsvernieuwingen in het primair onderwijs van bovenaf voorprogrammeren en dicteren, gebeurt snel. Een lineaire manier van denken, die zeer wijdverbreid is, brengt dat onherroepelijk met zich mee. Maar de dagelijkse werkelijkheid van alledag laat zich nooit voegen. Laat dat nu juist de mogelijkheid bieden onderwijsvernieuwingen op een andere manier te realiseren.

Β 

De interim-manager in Amste...


Frank Ploegmakers
Prachtig geschreven, maar het geldt volgens mij niet alleen voor scholen. In menig bedrijf kan men hiermee ook aan de slag!
Nico Eigenhuis
De strekking van je artikel is me uit het hart gegrepen Marc.
Door leerkrachten over hun praktijk te laten praten en daarop vooral niet te reageren met jargon kan een gezonde situatie ontstaan. Dat voorkomt vervreemding tussen dat wat "ik als leerkracht tegenkom en dat wat mijn directreur, mijn bestuur, onze adviseur wil".

EΓ©n kanttekening bij je artikel: die persoonlijke ontwikkeling vind ik wel noodzakelijk. En dat kan wat mij betreft ook via een POP, zolang bovenstaande maar niet dreigt te gebeuren.
Berentsen
Goed stuk.

Past in het bottom up onderwijsinnovatie concept van:

DOEN, KIJKEN, PRATEN dan DENKEN.

Beginnen met DOEN (STRATEGISCHE Pilot), kijken (goede monitering) en praten (Interactie) en dan denken (conceptualisering /beleid)

Mee(r)DOEN is het motto

Ing. W.J.M. Berentsen MKM

Ver. FME-CWM
Joke van Galen
Beste Marc,
Goed stuk. Geldt voor meerdere organisaties, niet alleen onderwijs. Een paar jaar geleden ben ik in de MedezeggenschapsRaad gestapt en vandaaruit ook in de Gemeenschappelijke MR van de koepel. Het eerste jaar was verschrikkelijk moeilijk, juist vanwege dat jargon. Ik ben (enmet mij ook andere ouders) zo eigenwijs om dat niet te pikken en steeds om uitleg en toelichting te vragen. En dan gebeurt er wat jij beschrijft: er wordt echt gepraat. Ineens gaat het ergens over en ik moet zeggen dat we met veel plezier samen werken. Zowel leerkrachten als ouders (en leiding) leren veel van elkaar en door elkaar. Ik moet wel zeggen, dat het team van leerkrachten erg goed en professioneel werkt. Maar ik weet ook van dichtbij, dat daaraan met aandacht wordt gewerkt. Af en toe zijn wij als ouders er om door onze vragen sluimerde problemen op te sporen, waarna het direct aangepakt kan worden.
O, en POP's zijn ook opgenomen in het meerjarenplan, maar hebben toch niet de allerhoogste prioriteit. Gelukkig staat de kwaliteit van onderwijs nog altijd nummer 1 op de agenda.
Vriendelijke groeten van Joke van Galen
Margriet Neyens-Zuure
Beste Marc,
Inspirerend en prikkelend artikel dat aansluit bij mijn
' bevrijdingswerk '.Enkele aanvullingen:
Kies ook als leraar voor het motto: 'ik doe'. Ik voeg daar nog aan toe: 'ik wil' Het is veel intelligenter om wat je wel bevalt te versterken dan iets wat je fout' doet weg te werken .Organisaties bestaan niet. Mensen die 'ik wil' zeggen, ontwikkelen daarmee de kracht van het zien wat werkelijkheid is voor hen. ZΓ³ krijgt ieder zicht op zijn eigen talent . Dat is voor mij de basis van ieder POP . Dat talent dient door de leraar en ook door de directeur zelf zuiver gearticuleerd te worden. Iedere directeur en leraar neemt daarmee de volledige eigen verantwoordelijkheid en wordt ieders talent versterkt.
Zo wordt het vermogen vergroot , bevrijding daarmee 'echte'verandering te bewerkstelligen.
Ik sluit me geheel aan bij het kopje 'word bekwaam in de 'simpele ontmoetingen'. Weg al die onzinnige genotuleerde vergaderingen over dat 'wij'.
CEC advies, Zwolle
Margriet Neyens-Zuure,
Floris de Monchy
Dit artikel inspireert en laat mijns inziens goed zien waar en hoe de Nederlandse consensuscultuur vastloopt - al of niet aan het handje van de consultants. Want dit gebeurt lang niet alleen op scholen - alleen zijn daar de effecten zo genadeloos zichtbaar, voor iedereen die er op wil letten. Wanneer je gezamenlijk het zicht op de realiteit verliest en verantwoordelijkheden op een grote hoop worden gegooid krijg je verschrikkelijke problemen in de uitvoering van het werk. Mooie aanzet voor een (hopelijk) flink debat want er zitten wel degelijk forse voetangels in dit artikel: bv moeten we nu maar stoppen met gezamenlijke probleemanalyses? Met strategievorming en deze omzetten in concrete doelen en activiteiten? Kan met andere woorden alle literatuur over veranderen de open haard in?
T. Heemskerk
Een goed artikel dat aanspoort om terug te gaan naar simpele waarden uit oude tijden: gewoon kijken, voelen, proeven wat er is en van daaruit handelen.
Freek Verstraten
Mijn voetbaltrainer zei nogal eens: "voetbal is een simpel spel, maar het is zo moeilijk om het simpel te spelen".

Het onderwijs hoort niet op de automatische piloot te gaan, want elke situatie is weer anders. Hierdoor maakt men het zich onnodig moeilijk. Een lossere en meer menselijke werkwijze, komt het onderwijs veel meer ten goede. Prima artikel!
Marcel van der Kuil
Marc,

Uitstekend stuk: gedurfd, gemeend, persoonlijk en met veel toegevoegde waarde.

Ik zit sinds kort in de medezeggensschapsraad van de lagere school van onze drie kinderen. Ik ga hier wat mee doen !

Groet,

Marcel.
maarten steverink
Ik wil graag reageren op dit prikkelende artikel.

Lineair denken (als dit dan zal dat) wordt afgeraden, maar het arikel zelf is een schoolvoorbeeld van lineair denken.

De rest van het artikel slaat ook deze weg in.
Als de directeur niet zo bang zou zijn om autoritair over te komen zou hij wel ingrijpen. Nee, hij moet leren bekwaam te worden in simpele ontmoetingen, als dat maar geen persoonlijke ontwikkeling heet. Wat ik niet snap is die ingewikkelde tussenstap: autoritair of niet, doe je (eigenstandige) werk, lijkt me logischer.
Het gebruik van jargon (van wie komt dat ??) leidt tot opdringen van perspectief ?? Of beoogt de schrijver ons zijn perspectief op te dringen met "in een flits leidt het tot wetgeving" en andere niet beargumenteerde - normatieve- opvattingen, zoals "het zicht van leerkrachten op de werkelijkheid wordt voortdurend zwaar vertroebeld").
Individuele ontplooiing van leerkrachten als maatstaf ? Voor mij is dat iets nieuws. Mijn perspectief is de vakleerkracht die leerprocesbegeleider is geworden, de agoog die lessen Nederlands geeft en de activiteitenbegeleider die de module psychiatrie schrijft, het beperken van docentencontacturen, het zakelijker en budgettair benaderen van onderwijs, kortom, het beperkte perspectief van een doodgewone ROC in een doodgewone stad. Hele simpele dingen waar de docenten in kwestie allemaal een uiterst vertroebelde blik over hebben schijnbaar. Het management is met de derde fusie bezig, die is het onderwijsproces allang ontstegen.
Het advies "word bekwaam in simpele ontmoetingen" beangstigt me een beetje. Praten, zonder agenda, totdat gezamenlijk een beeld ontstaat ??? En toch gericht ? Of is het een pleidooi om de agenda niet het zicht op belangrijke zaken te ontnemen, m.a.w. een kwestie van prioriteiten op de agenda. Een stevige voorzittersrol lijkt me. Misschien is de directeur daar capabel voor.

Tot slot een iets andere kijk op het voorbeeld:
De interimmanager van het voorbeeld is niet afstandelijk naar mijn idee, maar wat ik me herinner uit het artikel een sociaal meevoelende manager die vindt dat het schofferen van zijn personeel moet stoppen. Al is het maar vanwege het ziekteverzuim. Wat deze manager uniek maakt is zijn lef. Hij pakt aan wat elke directeur zou moeten doen, en daar ligt een kracht van de interim: je plakt niet aan pluche. Deze man grijpt in, doet waarvoor hij betaald wordt, en ik vermoed dat als hij die ruimte niet krijgt, hij opstapt omdat hij zijn eigen werk naar eigen normen kan doen. Dat is een perspectief waar meer directeuren zich eens een helder zicht over kunnen verwerven.

Ik heb nog een ander advies aan de directeur: verbied problemen, en als ze dan toch boven komen drijven: doe je werk, geef directieven, grijp in, steek je nek uit.
Leerkrachten, laat je niet overtuigen dat je blik vertroebeld is en zet de directeur onder gepaste druk om te doen waar die voor betaald wordt.

Niettemin, het artikel roept zoveel op omdat het ergens over gaat. Ik heb het met zoveel plezier gelezen dat ik de verleiding niet kon weerstaan om te reageren.

dank, Maarten Steverink.
Arjan Oomen
Deze zienswijze is dan misschien wel mooi en makkelijk maar volgens mij te kort door de bocht.
Immer de gehele organisatie moet dan wel bereidt zijn dit machtsgebruik aan te kunnen.

Faalt deze werkwijze dan kan deze manager wel verdwijnen.
Dit kan gezien de kwaliteiten van deze persoon nog wel eens erg jammer zijn.

Daarbij komt dat het beleid in het kader van personeel vaak centraal wordt afgespoken en dat hierop door de individuele medewerker aanspraak wordt gemaakt.

Het ontlopen van dit beleid heeft dan vanzelfsprekend gevolgen voor de positie van het management op decentraal niveau.

Met vriendelijke groeten,
Arjan

f. teunissen
Een interessante bespiegeling. Waarom bestaat bij schoolleiders de vrees om alleen te staan binnen de organisatie en klampen wij ons vast aan het schoolteam? Leidinggeven vraagt om afstand. Leerkrachten begrijpen het direct. Schoolleiders hebben daar over het algemeen moeite mee. Enige observatie maakt al snel duidelijk dat je als directeur geen deelnemer meer bent van het wandelgangencircuit binnen je school. Je staat al alleen.
Geen sector zonder jargon. Volgens mij heeft dat ook enige charme, tenminste wanneer we niet doorslaan.
Albert Renders
Hallo Marc,
Haal beleid weg, laat beleid ontstaan door de emotionele werkelijkheid van je mensen als uitgangspunt te nemen. POPPEN is doorgaans te hoog gegrepen vanwege het gebezigde jargon. Je gaat niet over competenties beginnen met kinderen en volwassenen als dat hun emotionele wereld niet is. En dat is voor veel succesvolle leerkrachten vaak het geval. Luc Stevens houdt het ons al lang voor: ga uit van relatie en zorg ervoor dat je weet wat er leeft onder je mensen. Het ging/gaat voor mij in mijn werkzaamheden als (interim-) directeur in het basisonderwijs er primair om wat mensen willen en wat ze van je verwachten. En wat jij van hen verwacht. Doe wat je zegt en doe het dan ook.
Ik denk ook liniair, wie niet? Dat is naar mijn mening niet de kwestie: het is zaak het liniaire denken voor je zelf te kunnen houden en de ander niet in een rationeel keurslijf te persen. Liniair denken heb je als manager vooral nodig om voor je zelf natuurlijke "keuzes" te maken, soms tegen beleid in. De grootste kunst is vervolgens aan de gemaakte keuze vast te houden ook al kun je gemakkelijk niet thuis geven. Wat pregnante voorbeelden:
*Als iemand aan vakantie toe is, dan stuur ik hem/haar op vakantie.
*Als er oeverloos negatief gechat wordt door kinderen buiten de school, zorg je ervoor dat het bij de ouders komt en met elkaar vaststelt dat het afgelopen is.


trudie sanders
Gecharmeerd door de duidelijke heldere taal,heerlijk daadkracht,gewoon doen dus!!!!!!!
mariet schilperoort
goed zo, zeg het maar weer eens!

werken in het primair onderwijs is voortdurend: :zaaien en oogsten.
de afhankelijke cultuur zal plaats moeten maken voor trots, creativiteit en pro-activiteit (oeps, jargon!).
we vinden kinderen geweldig, en we hebben er verstand van.

hoe lang nog?

Corrie Nagtegaal
Gewapend met een complimentendoos - omdat de meeste mensen hard groeien als je ze aanspreekt op wat ze kunnen - en een boek over vrije ruimte - zodat collega's inderdaad met elkaar in gerichte gesprekken raken - heb ik na ruim 20 jaar afscheid genomen als werknemer van het hoger beroepsonderwijs, om als zelfstandig adviseur managers en docenten te helpen zichzelf en het leren leren de aandacht te geven die het verdient.
zie hiervoor
www.corrienagtegaal.nl

Heerlijk is het om dan een artikel als dit van Marc Oskam te lezen: zo herkenbaar en zo gericht op samen durven leren en werken. Dat is ook persoonlijk ontwikkelen, maar anders: ontwikkelen in het perspectief van organisatiedoelen, zogenaamde medewerkers ontwikkelingsplannen. Voor een bakker die wil leren zeilen is in de bakkerij(opleiding) geen plaats, maar wel voor het leren bakken van nieuwe broodsoorten anno 2004.
Pol Staut
Een 'mooie constructie', de wijze waarop de realiteit in dit artikel geΓ―nterpreteerd wordt. (En, zou 'constructie' ook 'jargon' kunnen zijn?)
Zou er naast de 'ideologie van de maakbaarheid' iets kunnen bestaan als de 'ideologie van de organische groei'? Het lijkt mij dat beide kanten inspirerend kunnen werken en dat men naar beide kanten uit evenwicht kan gaan. Fons Oerlemans zei ooit eens: "Als je een zeilboot over-tuigt, loop je het gevaar te kapseizen."
Aad Kuiper
Een helder artikel waarin duidelijk omschreven wordt waar het eigenlijk om gaat wat betreft het leiding geven aan een team van leerkrachten.
maria randoe
Leuk om te lezen, wel bekend, maar goed samengebracht!
Quinta Ansem
Een prachtig artikel waarin - toch helaas via een omweg - de duidelijkheid, versimpeling en het 'doen' weer terug gebracht worden in het onderwijs. Mits..........er natuurlijk iets mee gedaan wordt. De schrijver heeft echter een ding over het hoofd gezien. Namelijk de absurde ontwikkeling van het onderwijs waarin we als begeleiders en adviseurs, die stevig in het zadel zaten, tot coaches zijn verworden om de kinderen zo ver te krijgen enige verantwoordelijkheid te nemen voor hen eigen leerproces, waar dit qua hersen-ontwikkeling totaal niet mogelijk is (uitzonderingen daargelaten). Dus hebben we onderwijs ontwikkeld voor de uitzondering. Mijn inziens is een deel van de 'lol' van leerkrachten weg omdat ze dagelijk stuk lopen op hun opdracht coaches te zijn en elke dag te moeten zien hoe de meeste kinderen niet in staat zijn die 'vermeende verantwoordelijkheid' in te vullen en uit onmacht hierover zich afreageren op de leerkracht. Als hier niets mee gebeurd, blijven alle management veranderingen als 'dweilen met de kraan open'. Een bottum up benadering is inclusief degene waar we het voor doen. En wederom is het kind hierin vergeten en overgeslagen.

Ik ben benieuwd wie hiervoor de handschoen durft op te nemen, en de huidige onderwijs methoden ter discussie durft te stellen.

Quinta Ansem,

Meer over Onderwijs