Hoe kunstmatige intelligentie organisaties op hoger niveau doet presteren

In plaats van mensen te vervangen kan kunstmatige intelligentie er ook voor zorgen dat organisaties beter presteren, door het uitwisselen van informatie en kennis, samenwerken en consensusvorming efficiënter te laten verlopen. Zo kunnen organisaties op een hoger niveau presteren. Dit is een opkomend onderzoeksgebied binnen de kunstmatige intelligentie.

De computer vervangt de mens

Wanneer er gesproken wordt over kunstmatige intelligentie dan gaat het vaak over computers die slimmer of beter worden dan mensen in het uitvoeren van specifieke taken, waarbij de computer eerst het kunstje heeft afgekeken van de mens. Al snel ontstaat de angst dat computers mensen gaan vervangen.

De meeste ontwikkelingen van kunstmatige intelligentie zijn momenteel gericht op het ontwikkelen van systemen met expert-kennis die zich specialiseren in een specifiek terrein of specifieke taak: zo zijn computers inmiddels beter in het verwerken van grote hoeveelheden informatie dan mensen. Als het op deze specifieke taken aankomt kan de computer de mens dus op den duur gaan vervangen: zelfstandig gaan handelen en beslissingen gaan nemen, bijvoorbeeld een medische diagnose stellen of de hoogte van een verzekeringspremie berekenen op basis van risicofactoren.

Dat werkt vooral goed als taken duidelijk afgebakend zijn en de te nemen beslissingen eenduidig zijn. Niet toevallig hebben de tech-bedrijven het kunnen van hun AI gedemonstreerd via spelletjes als schaken (IBM Deep Blue), Jeopardy (IBM Watson) en Go (Google DeepMind). Hierbij is duidelijk wat een toegestane zet of antwoord is en wanneer het spel gewonnen is.

De wereld laat zich echter beperkt vangen in rekensommetjes. In de praktijk liggen doelen vaak minder vast, zijn afwegingen niet eenduidig maar gaan ze gepaard met dilemma’s waarbij gewikt en gewogen moet worden. Hiervoor zijn zowel veel data nodig, als een intelligente verwerking van deze data en een groot besef van context. Computers zijn goed in het eerste, mensen in het laatste.

Computers maken groepen intelligenter

De grote uitdaging voor de toekomst is om organisaties te creëren waarin mensen en computers samen tot verstandige uitkomsten komen. Hiervoor is kunstmatige intelligentie nodig die kan samenwerken met mensen en die mensen als groep (bijvoorbeeld: een organisatie) intelligent laat zijn. Deze groepsintelligentie is wat ons mensen zo succesvol heeft gemaakt: door ons te specialiseren en taken te verdelen, informatie te delen, afspraken te maken en gezamenlijk beslissingen te nemen, rekening houdend met verschillende belangen en standpunten. Deze groepsintelligentie wordt collectieve intelligentie genoemd: samen is een groep slimmer dan de som van de delen. Groepsintelligentie stelt ons in staat om doelen te bereiken die ver boven onze individuele mogelijkheden gaan. Het laat organisaties samen meer bereiken dan ze individueel zouden kunnen. Samen zijn we slimmer.

Internet en digitalisering hebben nieuwe mogelijkheden gecreëerd voor groepsintelligentie: alles en iedereen is met elkaar te verbinden, wereldwijd; individuele bijdragen, handelingen, meningen en beoordelingen zijn ‘op te tellen’ tot één en andersom: grote complexe taken en processen in organisaties zijn op te delen in kleinere deeltaken die kunnen worden verdeeld over een groep individuen, computers en organisaties over de grenzen van landen en sectoren heen zonder dat ze fysiek bij elkaar hoeven te komen.

Artificiële intelligentie gaat helpen om het handelen en functioneren van organisaties op een hoger niveau te brengen door groepsprocessen in organisaties te verbeteren langs twee pijlers. Ten eerste door te zorgen dat grote hoeveelheden data, die steeds meer verzameld worden, hanteer worden voor mensen. A.I. kan patronen in data herkennen en effecten van keuzes doorrekenen. Zo kunnen mensen betere, evidence based, beslissingen nemen. Ten tweede kan A.I. processen van het gezamenlijk creëren en beslissen ondersteunen. A.I. kan de overeenkomsten en verschillen in grote groepen zichtbaar maken en strategieën voorstellen om tot groepsconsensus te komen. Hiervoor worden momenteel modellen ontwikkeld, gebaseerd op groepen bijen of spreeuwen. A.I. kan heel goed overweg met de complexe voortdurende communicatie en afstemming die nodig is om grote groepen individuen te laten samenwerken en gebruik te maken van de kennis en inzichten die aanwezig zijn in de groep, de ‘wisdom of the crowd’.

Als deze processen worden overgelaten aan mensen, zoals dat nu in organisaties vaak het geval is, wordt vaak hiërarchie gebruikt om complexiteit in besluitvorming te reduceren, maar daarbij gaat een belangrijk deel van de groepsintelligentie verloren.

Nieuwe business en maatschappelijk verantwoord ondernemen

Met de inzet van deze ‘mens-ondersteunende’ A.I. zijn organisaties in staat om complexere vraagstukken aan te pakken zoals nieuwe samenwerkingsverbanden met grote en kleinere spelers, publiek en privaat, om nieuwe diensten te kunnen aanbieden of om te kunnen verduurzamen. Een belangrijke reden dus om de ontwikkeling van A.I. die mensen en organisaties ondersteunt en intelligenter maakt, te stimuleren.

Als bedrijven, zoals nu, doorgaan om A.I. alleen te ontwikkelen en in te zetten ter vervanging van mensen, bestaat het risico op tweedeling tussen mensen en computers: de computers gaan lijken op het irritante slimste jongetje van de klas of een autistische betweter die onnavolgbaar briljant is maar die onbegrijpelijk voor zijn omgeving is, kortom: een computer waarmee je niet kunt samenwerken.

De computer belandt dan in een geïsoleerd hoekje van de organisatie waar slechts enkele technici en IT-specialisten er nog meer overweg kunnen. Dan profiteren organisaties niet optimaal van de nieuwe mogelijkheden die data en kunstmatige intelligentie brengen.