De enige tip rond innovatie die je echt nodig hebt; neem de tijd voor creativiteit!

‘Kruisbestuiving is echt een te gekke techniek als je originele ideeën wilt genereren tijdens je brainstorm. Je kunt bijvoorbeeld een ex-wc-juffrouw vragen om mee te denken. Nu ze toch bijna allemaal hun baan hebben verloren, omdat er van die muntjesautomaten langs de snelweg zijn geplaatst ……’

Deze opmerking plaatste ik onlangs tijdens een trainingsdag. Verbaasde blikken en opgetrokken wenkbrauwen zijn mijn deel. Kan zijn dat de suggestie ietwat te out of the box was? Of is er iets anders aan de hand? Een dag later namelijk was ik zelf lid van een brainstormpanel waaraan mensen deelnamen die heel verschillende professies vertegenwoordigden met als doel om door kruisbestuiving een zo groot mogelijk aantal originele en levensvatbare ideeën te verzamelen.

Twee dagen in het teken van brainstorming en creativiteit waarin qua houding en denken over creativiteit een aantal opmerkelijke verschillen zichtbaar werden.

In deze blog zoom ik in op een aantal van die verschillen tussen deze sessies en onderzoek welke conclusies eruit te trekken zijn.

Loondienst versus vrijwillige basis

Bij de eerstgenoemde situatie zijn een zevental deelnemers in loondienst en zij vervullen een managementfunctie. Binnen nu en vijf jaar vinden een aantal forse veranderingen plaats, binnen de organisatie waar ze werken, waaronder de verdere introductie van robotisering. De wereld verandert en deze organisatie verandert mee om aan de ene kant een serieuze speler in de markt te blijven en aan de andere kant groei mogelijk te maken.

Vandaar dat een groep managers een trainingstraject volgt waarbij één van de doelen is dat ze klaar zijn om de komende veranderingen vanuit hun rol te begeleiden. Het aantal dienstjaren ligt pakweg tussen de dertig en vier jaar.

In het tweede geval heeft een ondernemer een aantal klanten, een kunstenaarsechtpaar, een zeer succesvolle internetondernemer op het gebied van gezondheid in combinatie met sport, een trainer/coach en nog een aantal mensen met andere achtergronden uitgenodigd om samen te brainstormen over hoe op een kansrijke en verstandige wijze verder te gaan. Hij is 67 jaar en zit nog vol energie. Zijn organisatie is gehuisvest in een pand dat de monumentenstatus heeft. Het staat een voetstap verwijderd van prachtige natuur.

Deze ondernemer is zich ervan bewust dat de dienst die hij aanbiedt langzaam maar zeker naar het eind van de levenscyclus groeit. De hoogste tijd dus om op structurele wijze verandering in te zetten.

Twee heel verschillende settingen waarbij aan de ene kant mensen dagelijks met elkaar te maken hebben en aan de ene kant elkaar eenmalig ontmoeten. In de ene setting spelen onderlinge afhankelijkheden en afdelingsbelangen een rol, terwijl in de andere setting iedereen onafhankelijk van elkaar opereert, graag een helpende hand biedt en de bijeenkomst ziet als welkome afwisseling of (netwerk)uitje?

Persoonlijkheidskenmerken consciëntieus versus openstaan voor avontuur

De meningen over of alle persoonlijkheidstypes geschikt zijn om mee te brainstormen lopen uiteen; zo blijkt uit vakliteratuur. Kort door de bocht: de opvatting dat je met iedereen goed kunt brainstormen bestaat met daarnaast de opvatting dat je dit beter met mensen met specifieke persoonlijkheidskenmerken kunt doen. De mensen met een meer kritisch en perfectionistische aanleg zet je dan vooral in de convergentiefase in om het aantal out of the box ideeën naar realistische en haalbare proporties terug te brengen.

Terug naar de twee ervaringen. De managers hebben een persoonlijkheidsanalyse gemaakt waaruit gedragsvoorkeuren blijken. De optelsom daarvan leert dat de voorkeur voor ‘consciëntieus’ gedrag procentueel gezien het hoogst vertegenwoordigd is ten opzichte van de drie andere gedragsvoorkeuren. Termen die daarbij horen, zijn: formeel, gestructureerd, logisch, analytisch, precies, voorzichtig, controle, objectief, perfectionistisch en weloverwogen. Pas na een gedegen uitleg over ‘waarom doen we wat we doen’ en ‘waar is dit goed voor’ komt een brainstorm, waar een behoorlijk structuur in zit, op gang. Daaraan voorafgaand zijn trouwens een aantal warming-up oefeningen gedaan met als doel om de ontspanning op een hoger niveau te brengen en het associatieve deel in het brein te activeren.

De groep waar op vrijwillige basis gebrainstormd werd, kent hoogstwaarschijnlijk een andere procentuele verdeling qua gedragsvoorkeuren. Nu is dit niet gemeten in een persoonlijkheidsanalyse, maar aan taalkeuze is wel het een en ander af te meten.*

Een opvallend percentage van de aanwezigen vindt het: leuk, spannend, avontuurlijk, bijzonder om met totaal onbekenden een dag bij elkaar te komen voor een bijzonder doel. Voordat de brainstorm echt kan plaatsvinden, beantwoorden de organisatoren een paar kritische vragen over de wel erg algemene doelstelling. Daar wordt genoegen mee genomen. Een ander voorstel om eerst een rondleiding te krijgen in het monument wordt opgepakt; de suggestie dat dit de brainstorm ten goede zou komen, werd direct gehonoreerd. De setting was informeel. Die werd versterkt door een kennismakingsoefening waarbij knotten wol als verbindingsdraad tussen deelnemers als middel werd ingezet. Het weer was prachtig waardoor er buiten op het terras in subgroepen gewerkt werd in de diverse rondes. Om deze brainstorm te structureren werd het SWOT-model als uitgangspunt genomen.

We hebben geen tijd versus we nemen er de tijd voor

Vanuit de groep managers kwam de terechte opmerking dat ze op dagelijkse basis heel erg creatief zijn. Dat klopt ook; 100% gelijk! Echter, de term ‘dagelijks’ verraad het eigenlijk al; het betreft korte termijnoplossingen die ervoor zorgt dat de day to day business blijft draaien. Het komt frequent voor dat zo’n oplossing even later elders in de keten voor andere problemen zorgt. Een gedegen brainstorm waarin alle relevante aspecten gemeten en geanalyseerd worden, geeft zicht op oplossingen die langer meegaan en waarbij meer aspecten uit de keten zijn meegenomen.

Uit het gesprek dat daarop volgde, werd onder andere genoemd dat er geen tijd is om een aantal uren te brainstormen. Binnen de organisatie gebeurt dit niet.

Zou het echt de cultuur zijn of is het iets dat veronderstelt wordt, gevoed door de huidige cultuur, en dat dit belemmerende overtuigingen voedt?

Opvallend was dat wanneer een probleem verschillende afdelingen raakt, geen van de managers het eigenaarschap opeist en vervolgens het mandaat krijgt van zijn collega’s om ermee aan de slag te gaan.

De brainstormende vrijwilligers hebben niets te maken met een keten; dat scheelt. Het is duidelijk wie het eigenaarschap, na deze dag, op zich neemt. Dat is aan het begin van de dag toegelicht. De hele dag is beschikbaar om in alle rust te brainstormen. Er wordt trouwens een heerlijke lunch geserveerd. Aan het eind van de dag worden de uitkomsten gecategoriseerd en vervolgens gepresenteerd. Toegezegd wordt dat alle deelnemers over twee maanden een terugkoppeling krijgen.

Conclusies

• In organisaties waar brainstormen, voor het genereren van structurele oplossingen en innovatie, relatief nieuw is, is het aan te raden om eerst kennis te delen over de technieken, de redenen en de wijze waarop onze hersenen werken. Zorg voor herhaling van deze boodschap of maak deze kennis gemakkelijk toegankelijk.
• Brainstorm op een locatie buiten de eigen organisatie en maak afspraken over zaken die mogelijk afleiden, zoals de smartphone en de eigen gedachten als ‘hoe moet het nu een dag zonder mij?’ Besteed de catering uit.
• Zorg voor een gemêleerd gezelschap waarin diverse gedragsvoorkeuren zo evenredig mogelijk vertegenwoordigd zijn.
• Breng eerst in kaart welke belemmerende overtuigingen een rol spelen om onbelemmerd te kunnen brainstormen. Dat betekent dat het verstandig kan zijn om eerst een sessie te organiseren waarin belemmeren opgeruimd worden. Overigens kan er ook een sessie nodig zijn die gaat over eigenaarschap nemen in teams waarin onderlinge afhankelijkheden een rol spelen. Wacht je op elkaar (reactief) of is het ‘done’ dat er iemand (actief) het voortouw/de leiderschapsrol neemt?
• In de titel staat het al: neem de tijd voor creativiteit. Doe dit in een ontspannen setting waarin veel kan en mag gebeuren.

Ter inspiratie raad ik je aan de volgende video’s op Youtube te bekijken. Veel plezier.

https://www.youtube.com/watch?v=xSwErqhs3GU (John Cleese over creativiteit in College Tour)

https://www.youtube.com/watch?v=bEusrD8g-dM (Giovanni Corazza vertelt over het thema ‘Out of the Box’ bij TedEx)

* Het boek Teamrol en Taal geeft wat dat betref in mooi inkijkje in verschillen in taalgebruik tussen mensen met andere gedragsvoorkeuren.