Beyond Ontwikkelingssamenwerking;“goed (politiek) leiderschap is voorbeeldgedrag!”

Na de PVV wil nu ook de VVD ontwikkelingssamenwerking afschaffen. Uit onderzoek van Maurice de Hond blijkt dat meer dan 65% van de VVD-kiezers absoluut niet wil dat de accijnzen op benzine worden verhoogd, maar dus wel instemt met de vermindering van gelden aan de allerarmsten in de wereld. De toekomstige burgemeester van Zoetermeer Aptroot wil graag deze 3 miljard euro in wegen investeren. Tja… al kan ik er de beste argumenten tegenover zetten; het zal geen zin hebben. Zoals altijd is een mens goed in staat om zijn eigen waarheid te creëren; dus ongetwijfeld weten de voorstanders van bezuinigingen hun, in mijn ogen asociale, keuze te rechtvaardigen.

VVD-fractievoorzitter Stef Blok triggerde me door zijn tegenstrijdige verklaring , “het is gebleken dat ontwikkelingssamenwerking geen zin heeft” en daarop aansluitend, “het is een persoonlijke keuze; iedereen kan het rekeningnummer van Novib zo op internet vinden”.Mmmmmm. Je keurt iets af en tegelijkertijd geef je advies datgene wat je afkeurt wel te doen. Sterker nog Stef Blok wil persoonlijke giften stimuleren middels belastingteruggave. Vreemd, want waar blijft dan het argument dat het toch geen zin heeft?

Dit voorbeeld van Stef Blok is voor mij een typisch voorbeeld van slecht leiderschap. Ik volg alleen een leider die ook zelf gelooft in wat hij/zij graag wil. Leiders geloven in iets, hebben een ideaal en passie en willen dat anderen daarin meegaan. Voorbeeldgedrag is juist waar het in goed leiderschap omgaat. Goede voorbeelden zijn nou net in Nederland wat we moeten koesteren, waar we blij mee moeten zijn. De bewustwording hiervan lijkt af te nemen, blijkens de mindere aandacht voor waarden als cultuur, duurzaamheid, goed onderwijs en nu dus wereldwijde solidariteit.

Voorbeeld
Met de stichting Che Amigo organiseren we leiderschapstrainingen waarin jongeren leren om kleine projecten op te zetten in hun directe omgeving. We werken hierbij met de allerarmsten en komen er steeds meer achter hoe moeilijk het is voor deze doelgroep om zelf een initiatief te ontwikkelen. Niet alleen hebben ze nauwelijks onderwijs gevolgd. De meesten worden nauwelijks gestimuleerd door hun omgeving. De thuissituatie (die regelmatig wordt gekenmerkt door geweld en/of verwaarlozing, ondervoeding en andere sociaaleconomische problemen) werkt ze vaak zelfs actief tegen. Het zelfvertrouwen is daardoor broos en de motivatie is snel verloren. Het doet me nog meer realiseren dat voor ons werk een lange adem nodig is. Kleine stapjes naar ontwikkeling waarbij goede voorbeelden essentieel zijn. Wanneer een generatie haar school heeft afgemaakt, zullen anderen daar hun rolmodellen in gaan zien. Een hele gemeenschap die honderden jaren onderdrukt is geweest en die uitgesloten is van goed onderwijs, die willen wij met onze westerse bril in een paar maandjes ‘ontwikkeling’ bijbrengen. Zij hebben, net als wij allemaal, ‘best practices’ nodig. Leiders die laten zien hoe het kan, die stimuleren en inspireren. Het leiderschap dat bij de VVD in dit voorbeeld absoluut ontbreekt. “Wij geloven er niet in, maar willen wel graag dat je het zelf regelt!”

Een van de beste projecten die ik ben tegengekomen, in alle jaren dat ik actief ben in de ontwikkelingssamenwerking, is de school die is opgericht door Padre Chifri, een groot leider uit het Noorden van Argentinië. De kostschool is gebouwd in samenwerking met 19 afgelegen dorpjes uit de Andes. Mensen uit de hele regio zijn ongelofelijk trots op ‘hun school’ en houden deze met elkaar in ere. Hoe Padre Chifri dit voor elkaar heeft gekregen? Hij heeft eerst 5 jaar lang elk dorpje en elk gezin in de streek bezocht. Hij heeft met iedereen gesproken, gevraagd wat ieder belangrijk vind en zo draagvlak gecreëerd voor het ongelofelijke project. Nogmaals; voor duurzame ontwikkeling is een lange adem nodig. De enorme druk van de donor om op korte termijn, met relatief weinig geld, grote kwantitatieve resultaten te leveren, is onredelijk en naïef.

Tijd en geduld zijn noodzakelijk om oplossingen te vinden voor de complexe, generatie-overstijgende problemen in veel ontwikkelingslanden. En dat is dus de kritiek die ik heb op de critici van ontwikkelingssamenwerking. Ik ben één van de 30.000 Nederlanders die zelf het initiatief heeft genomen om ergens in de wereld kleinschalige projecten op te starten. Afgezien van dat het al moeilijk is in die betreffende landen, moeten we veel ‘thuis’ organiseren en opgeven. Kritiek van familie of vrienden, die liever hebben dat je thuisblijft, leuren om geld, steeds weer opnieuw wat organiseren en al je eigen tijd en spaargeld erin stoppen. Toch hoor ik overal om me heen dat die initiatieven erg gewaardeerd worden. “Ik zou het zelf niet kunnen, want ik heb kinderen, maar ik ben erg blij dat jullie het doen”, zei van de week nog een aardige vrouw tegen me. Wij hebben steun nodig. Van onze familie, vrienden, omgeving en JAWEL, de overheid. Als deze overheid het vertrouwen opzegt, wat moet dan het bedrijfsleven en de gewone burger wel niet denken? Ontwikkelingssamenwerking gaat veel verder dan alleen wat koele cijfertjes. Beste VVD en PVV: kijk eens ‘Beyond de bekende argumenten’.

Jasper Wegman is oprichter van de stichting Che Amigo.
De stichting Che Amigo organiseert leiderschapstrainingen voor jongeren in verschillende arme gebieden van Argentinië.