Werken privileges in stadslogistiek?

Het toegangsbeleid en handhaving worden strikter en venstertijden worden krapper. Tegelijkertijd willen steden privileges bieden aan diverse doelgroepen en voertuigen. Privileges zijn een nuttig instrument om bijvoorbeeld de inzet van zero-emissie voertuigen te versnellen.

En niet alleen voor gemeenten met een zero-emissie zone. Andere gemeenten kunnen ook een incentive bieden aan schone en stille voertuigen. Meest voor de hand ligt is het privilege waarmee venstertijden worden verruimd. De Topsector Logistiek bracht samen met RHDHV in 2022 de mogelijkheden en dilemma's in kaart.

Beleidsdoelen

Beleidsdoelen waar privileges aan kunnen bijdragen zijn: minder voertuigbewegingen, meer zero emissie en minder grote logistieke voertuigen. Privileges om te bevoorraden buiten venstertijden hebben als belangrijkste effecten:

• Afname van het aantal voertuigbewegingen in de ochtend.
• Lichte afname van het totaal aan voertuigbewegingen over de gehele dag, omdat vervoerders efficiënter kunnen plannen.
• Maar ook: een toename van het aantal voertuigbewegingen in de middag en avond; juist de momenten waarop er meer bezoekers in de binnenstad zijn.

Er is in Nederland nog weinig ervaring met privileges en er bestaat koudwatervrees bij gemeenten; men is bang voor overlast van (zero emissie) voertuigen buiten venstertijden. Met een aantal mitigerende maatregelen kan de gemeente sturen op beleidsdoelen, negatieve effecten van het privilege beperken en maximaal effect pakken. Met name extra eisen aan het type voertuig (grootte en zero emissie) zijn goed werkbare privileges die positief stimuleren en overlast beperken. Privileges gekoppeld aan segmenten en locaties werken minder goed, blijkt uit het onderzoek van de Topsector Logistiek.

Wat vinden belanghebbenden?

Vervoerders zijn positief over privileges. Het zorgt voor efficiëntere bedrijfsvoering, minder congestie in de ochtend en meer ruimte om service te leveren.

Binnenstadondernemers (retail) kunnen door privileges ook buiten ochtenden beleverd worden. En 'ship from store' is makkelijker doordat goederen aan het einde van de middag afgehaald kunnen worden. Wel kijken ze kritisch naar overlast voor klanten, die vooral in de middag komen.

Horecaondernemers kunnen door privileges makkelijker naleveringen ontvangen. Zonder privileges voor hun leveranciers moeten zij zelf naleveringen ophalen bij de groothandel. Steeds meer horecaondernemers doen bovendien catering en thuisbezorging. Privileges maken dit makkelijker mogelijk. Met name horecaondernemers met terras zijn kritisch op negatieve effecten op verblijfskwaliteit en conflicten tussen vervoerders en hun klanten in de middaguren. Dit geldt met name in de drukke, nauwe winkelstraten en op de drukke momenten.

Bewoners kunnen door privileges boodschappen en pakketten ook buiten de ochtenden ontvangen. Zonder privileges worden deze tijdsblokken vaker gesloten in binnensteden. Overlast en congestie in de ochtend wordt door (forensende) bewoners als vervelend ervaren. Aan de andere kant erkennen zij ook de overlast van conflicten tussen bewoners, bezoekers en voertuigen in de drukke middaguren en weekenden.

Bezoekers zijn negatiever over privileges. Zij zijn met name in de middaguren en avonden in de stad en hebben dan baat bij zo weinig mogelijk verkeer. Aanvullende eisen aan privileges kunnen deze negatieve houding omdraaien.

Maatwerk

Mitigerende eisen zijn werkbaar als de eis realistisch is voor het type voertuig waar goederen mee geleverd worden. Heldere definiëring en goede handhaafbaarheid is belangrijke voorwaarde voor goed werkende mitigerende maatregelen. Eisen bij  aandrijving, grootte en type voertuigen zijn goed werkbaar, zeker als wordt aangesloten op eenduidige karakteristieken (zoals voertuigkenmerken die op kentekenbewijs staan).

Eisen bij segmenten zijn lastiger. Segmenten zijn vaak onvoldoende eenduidig en (daarmee) lastig handhaafbaar. Aanvullende eisen aan plaats en locatie is vaak lastig handhaafbaar en draagt het risico bij zich dat beleid onduidelijk wordt voor vervoerder.

Het is mogelijk onderscheid te maken tussen verschillende typen gebieden binnen een venstertijdengebied zoals rustige aanloopstraten en drukke, nauwe winkelstraten. Wel is het verstandig daar terughoudend in te zijn. Onderscheid tussen gebieden gaat ten koste van uniformiteit beleid. Het hanteren van plafonds bij privileges kan gevoelsmatig comfort bieden om 'in control' te blijven. Passende maxima zijn echter lastig vooraf in te schatten. Eisen moeten niet te laag zijn, anders biedt een privileges te weinig reden om te investeren in een bepaald type voertuig of andere maatregelen.

Bron: Topsector Logistiek

Lees ook: Intelligent toegangsbeheer? Dat gaat nog jaren duren!