Samenwerking is nodig bij het verduurzamen van bedrijventerreinen

Reguliere bedrijventerreinen zijn cruciaal voor de Nederlandse economie en samenleving. Op de 3.400 reguliere bedrijventerreinen in Nederland wordt circa 30% van het bbp gegenereerd en is 28% van de werkgelegenheid gevestigd. Samen zijn ze goed voor 10% van het bebouwde oppervlak in Nederland. Er zijn 2,5 mln. banen.

De verduurzaming van bedrijventerreinen loopt achter. Vermindering en vergroening van het energiegebruik blijft achter, net als het bevorderen van circulariteit, klimaatadaptatie en biodiversiteitsherstel. Daarnaast zijn er vragen over de efficiëntie van het ruimtegebruik en het behoud van landschapskwaliteit.

Doelen stellen

Het Rijk moet doelen stellen voor de duurzaamheid van bedrijventerreinen. Georganiseerde samenwerking tussen bedrijven is cruciaal om deze doelen gezamenlijk te realiseren. Het Rijk moet dit stimuleren en uiteindelijk wettelijk verplichten. Dat is ook in het belang van de bedrijven zelf. Dit stelt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn advies ‘Samen werken: kiezen voor toekomstbestendige bedrijventerreinen’.

Bedrijven op bedrijventerreinen staan voor grote uitdagingen bij duurzaamheid, waarvan een deel gezamenlijk kan worden aangepakt. Neem bijvoorbeeld energie. Bedrijven kunnen onderling zelf opgewekte elektriciteit leveren en overtollige energie gezamenlijk opslaan voor later gebruik. Dit levert niet alleen voordelen op voor de bedrijven zelf, maar ook voor de samenleving door het voorkomen van netcongestie en het versnellen van de energietransitie.

Helaas zegt het rapport weinig over mobiliteit voor goederenvervoer bij bedrijventerreinen door bundeling. Wel noemt het rapport de inzet op actieve mobiliteit en openbaar vervoer. De onderzoekers keken ook niet naar de noodzakelijke verdichting en menging van wonen en werk. Ook is de rol van bedrijventerreinen bij de scholing van personeel, relevant voor de transitie naar verduurzaming, onderbelicht.

De functies van een bedrijventerrein zijn divers: light industrial, stadslogistiek, standsgebonden activiteiten, een regionale, landelijke of internationale scope, wel of geen publieksfunctie. Er is geen one size fits all oplossing, maar mogelijk zijn er wel generieke archetypes te bedenken ('identical strnagers').

De onderzoekers stellen terecht dat het Trans-European Transport Network (TEN-T), dat grensoverschrijdend verkeer (snelwegen, spoorlijnen, energienetten) in de EU faciliteert, van belang is voor de locatiekeuze en clustering van grootschalige bedrijfsvestigingen.

Circulariteit en bedrijventerreinen

Circulariteit vereist andere productieprocessen, logistiek en het gebruik van materialen. Deze veranderingen moeten grotendeels plaatsvinden in de maakindustrie, zoals bij bouw-, metaalverwerkende en kunststofverwerkende bedrijven. Deze bedrijven zijn voornamelijk gevestigd op bedrijventerreinen, waardoor bedrijventerreinen veel potentie hebben om bij te dragen aan een circulaire economie. De omvang van deze potentie is echter lastig in cijfers uit te drukken vanwege de grote onzekerheden.

Bedrijventerreinen spelen een belangrijke rol bij het inzamelen, hergebruiken, reviseren of recyclen van producten en afvalstromen, evenals bij op- en overslag. Bedrijventerreinen aan de stadsranden zijn geschikte locaties voor het inzamelen van gebruikte producten en afvalstromen. Op watergebonden bedrijventerreinen ziet de provincie kansen voor nieuwe logistieke functies binnen de circulaire economie. Dit omvat niet alleen het hergebruik van producten in de maakindustrie, maar ook ‘industriële symbiose’, waarbij bedrijven op een bedrijventerrein gebruikmaken van elkaars reststromen.

Organisatiegraad en samenwerking

Om deze gezamenlijke doelstellingen te behalen, is georganiseerde samenwerking tussen bedrijven op bedrijventerreinen noodzakelijk. Slechts 20% van de reguliere bedrijventerreinen is op enige wijze georganiseerd. Daarom zou de overheid organisatievorming moeten stimuleren, bijvoorbeeld door fiscale maatregelen en subsidies voor collectieve projecten en organisatiekosten. Op termijn zou volgens de raad samenwerking op bedrijventerreinen zelfs wettelijk verplicht moeten worden.

Bedrijven op bedrijventerreinen hebben baat bij een helder toekomstbeeld en samenwerking om hun duurzaamheidsdoelen te realiseren, aldus de raad. Dit geeft richting aan hun acties en zorgt voor efficiëntie en kostenbesparing. Bovendien maakt de verduurzaming van bedrijventerreinen hen aantrekkelijker voor banken en verzekeraars, wat leidt tot gunstigere voorwaarden voor de bedrijven.

Bron: Rli