De Babylonische spraakverwarring bij het gesprek over ruimte in steden

Binnensteden worden autoluw. Kan dat zomaar? Het debat is verhit. Winkelexpert Hans van Tellingen waarschuwt in Parool: redeneer daarbij niet enkel vanuit de bewoner, maar ook vanuit de bezoeker. Hij zegt: 'Het autoluw maken van binnensteden en andere winkelgebieden, inclusief het verwijderen van parkeerplaatsen, staat hoog op de politieke agenda’s. Het klinkt mooi, maar dat is het niet'. Met minder retailomzet daalt ook de totale attractiewaarde van de binnenstad; naast de ‘place to buy’, zal ook de ‘place to be’ onder druk komen te staan.

Hans: 'Als je alle ballen op de binnenstad wilt gooien, is een goede autobereikbaarheid een absolute randvoorwaarde'. Hans stelt dat gemiddeld 46 procent van de bezoekers met de auto naar een winkelcentrum/-gebied/binnenstad komt. Zij zijn goed voor 61 procent van de retailomzet. Bij wijkwinkelcentra en stadsdeelcentra is dat vergelijkbaar. Gratis parkeren is van groot belang. Het zal allemaal wel kloppen, maar het is wel steeds drukker geworden in steden. Het past niet meer.

De loodgieter en verwarmingsmonteur willen niet meer in de binnenstad komen. De transporteur roept dat zonder transport alles stilstaat. Met overigens ook. En de taxichauffeur moet steeds meer rekenen om iemand die slecht ter been is naar het ziekenhuis te brengen. De bewoner met een auto wil privileges. De emoties over de ruimte in de binnenstad lopen hoog op.

Ruimte maken

De drukte in steden neemt alleen nog maar toe. Dat zorgt, behalve voor klanten en omzet, ook voor stress, irritaties, ongelijkheid en onveiligheid. Autoluwe voorvechters pleiten daarom voor een andere aanpak. Het streven naar een autoluw draait om een balans tussen mobiliteit, leefbaarheid, economische vitaliteit en duurzaamheid, met als doel een aantrekkelijke en leefbare omgeving te creëren voor alle betrokkenen, inclusief de ondernemers in een gebied. 

Steden scharen zich daarom achter de principes van de 15-minuten-stad. Utrecht wordt zelfs een ‘10-minutenstad’ met vier nieuwe stadscentra: openbaar vervoer, groen, sport, onderwijs en cultuur zijn ‘binnen 10 minuten’ bereikbaar vanaf woon- of werkplek. Meerkernige stedelijke ontwikkeling staat hoog op de lokale agenda's. Maar, hoe gaan we dan om met de openbare ruimte in het algemeen en voor mobiliteit in het bijzonder? Wat is er nodig voor de wandelaar, de fietser, het openbaar vervoer en tenslotte de auto. Hoe kunnen we bereikbaarheid voor bewoners en bezoekers, voor forensen en natuurlijk ook voor de bevoorrading van ondernemers goed regelen?

Dit debat is sterk verkokerd. De winkeliers leggen hun claim op de ruimte. Maar, ook de horeca, andere ondernemers, de bewoners en de gemeente. Een simpele optelsom werkt dan echt niet. En veel partijen zitten nog niet eens aan tafel bij het ontwerp van de wijk. De klassieke verkokerde plannenmakerij en participatie passen niet meer. Er sprake is van een Babylonische spraakverwarring; rode hoofden om de gesprekstafel. Er is een nieuwe aanpak nodig om die mismatch aan te pakken.

Een mogelijk startpunt is het Sustainable Urban Mobility Plan (een Duurzaam Stedelijk Mobiliteitsplan). Dat is een strategisch plan dat is ontworpen om te voorzien in de mobiliteitsbehoeften van mensen en bedrijven in steden en hun omgeving, met als doel het verbeteren van brede welvaart. Het plan vormt een kader voor de aanpak van alle gemeenschappelijke uitdagingen bij stedelijke mobiliteit, het biedt een integrale aanpak, en het doet dienst als mobiliteitsplan voor de lange termijn en de korte termijn.

Klinkt simpel, maar de crux zit 'em in de manier waarop partijen samen kunnen werken vanuit de vele perspectieven van brede welvaart, met goede data aan tafel komen, oplossingen bedenken die elkaar versterken en werken vanuit nieuwe kansen. Dat vergt andere (taal)vaardigheden van de vak- en ervaringsexperts in gebiedsontwikkeling. Dat zal niet over een nacht ijs gaan. De praktijk is vooralsnog: ieder voor zich en God voor ons allen. Wie heeft er suggesties over hoe je dat kan doorbreken?

Walther Ploos van Amstel.