Amsterdam verdient een stadslogistiek Food Center

Het Parool schrijft vandaag: "Chantage op het Food Center – wie bezwaar maakt, krijgt geen nieuw onderkomen". Met dat dreigement trekt projectontwikkelaar Marktkwartier de stekker uit de verhuizing van Bidfood een van de grootste bedrijven die de stad van eten en drinken voorziet. Die pikt dat niet: "Marktkwartier is een ontwikkelaar van luchtkastelen."

De plannen komen al twaalf jaar nauwelijks van de grond. Het deel waar woningen moeten komen, aan de Jan van Galenstraat, ligt nog steeds braak. En over de verhuizing van vrijwel alle bedrijven is nog niets rond. Onderhandelingen daarover werden afgelopen najaar door Marktkwartier eenzijdig opgezegd.

Het gaat veel te langzaam

Het gaat veel te langzaam met de herontwikkeling van het Amsterdamse Food Center. Er ligt een inspirerend plan dat wonen, bezoeken en werken in het Marktkwartier bij elkaar brengt. Ondernemers zijn bereid zo'n 200 miljoen te investeren in 95.000 m2 duurzame bedrijfsruimte.

Maar, de gemeente houdt ondernemers die willen investeren in de stadslogistieke toekomst van food in Amsterdam al jarenlang aan het lijntje. De ondernemers weten niet waaraan ze toe zijn en intussen verrommelt het bestaande Food Center verder. En staat het bouwen van woningen daardoor stil. Op het Food Center zitten nu 50 bedrijven, werken meer dan 2.500 mensen en wordt voor meer dan 1 mrd. euro toegevoegde waarde gemaakt. Die bedrijven bedienen 7.000 horecazaken en speciaalzaken in Amsterdam.

Foto: Food Center Amsterdam (artist impression)

Gemaksgeneratie

De gemaksgeneratie in steden groeit. Die generatie stelt nieuwe eisen aan (flits)bezorging, maaltijdbezorging, foodretail en horeca. De toeleverende handelaren, producenten en catering (en darkkitchens) staan voor grote uitdagingen; het moet allemaal vlugger, verser, voordeliger, vollediger en natuurlijk duurzamer. Retail- en horecaondernemers bereiden zich voor met blurringconcepten, werken samen met snelle diensten als Thuisbezorgd en Getir of zetten maaltijdbezorging en nieuwe horecaformules op.

Stedelijke voedselstrategie

De stedelijke voedselketens moeten duurzaam vanuit de consumentwensen worden (in)geregeld; robuust, met korte ketens, gezonder, minder CO2-uitstoot en veel minder derving. Voedsel heeft de grootste impact op de ecologische schade die we met elkaar binnen de gemeente veroorzaken; ongeveer de helft. Gemeenten, zoals Amsterdam, moeten daarom serieus nadenken over een duurzame voedselstrategie. Pas dan kun je nadenken over de toekomst van de logistiek van voedsel in de stad. 

In november 2023 kwam de Amsterdamse voedselstrategie uit. De gemeente gaat werken aan minder CO2-uitstoot, minder voedselverspilling, voedsel dat overblijft terug te brengen in het voedselsysteem, organische reststromen te hergebruiken, de consumptie van plantaardige voeding te stimuleren en te zorgen voor meer lokaal en duurzaam geproduceerd voedsel (25% in 2030) voor een eerlijke prijs op de Amsterdamse markt.

Ruimte maken

De uitvoeringsagenda rept echter met geen woord over de toekomst van de logistiek die daarvoor nodig is. De Amsterdam wethouder schrijft: “We dragen bij aan het opzetten van alternatieve routes voor voedselproductie, voedselreststromen, verwerking en consumptie en bieden hiermee een alternatief ten opzichte van het reguliere marktaanbod. Concreet: bijdragen aan het realiseren van tenminste 6 gebiedsgerichte voedselhubs, waarin voedselproductie en consumptie, verwerking, distributie, logistiek, consumptie, culinaire ontmoeting en samenkomst gecombineerd worden”.

Nergens uit de uitvoeringsagenda blijkt wat de behoefte is aan ruimte voor die regionale voedsellogistiek, aan welke eisen die ruimte moet voldoen en welke ruimte-alternatieven er in de regio zijn.

Maak het ecosysteem toekomstbestendig

De bestaande stadslogistiek vanuit het Amsterdamse Food Center is niet toekomstbestendig. De bevoorrading van catering en horeca gaat nu al over een of de vijf vrachtvoertuigen binnen de stad. Dat aantal groeit de komende 10 jaar met 20 procent als de gemeente en de ondernemers nu niets doen. Dit leidt tot een onhoudbare situatie, voor de stad, distributeurs, leveranciers en horecaondernemers.

De vage Amsterdamse voedselstrategie leidt af van de urgente vraag wat ondernemers samen bij het her-te-ontwikkelen Food Center morgen al kunnen bereiken in het bundelen van stromen voor afhalers en bij de de bezorging met (kleine en veilige) uitstootvrije voertuigen, delen van data, korte regionale ketens, het ontwikkelen van jong talent, samen energie maken, delen en besparen, het verminderen van voedselderving in de circulaire keten, duurzamer werken in de horeca en catering en samen innoveren. Dat is in het belang van de lokale economie van de stad en van de vitaliteit.

Zo maken de ondernemers van het Food Center een hecht ecosysteem waarin ondernemers samen met kennisinstellingen nieuwe bedrijfsmodellen voor handel en logistiek ontwikkelen en die in de praktijk van de stad, tot op ons bord, testen en verbeteren. Business as usual? Vergeet het maar.

Het lijkt erop dat de wethouders van ruimte en wonen, economische zaken en mobiliteit niet samen op een lijn zitten. Daar mogen de Amsterdamse ondernemers en bewoners niet de dupe van worden; alle risico's liggen bij hun. Kunnen de plannen van de ondernemers beter? Misschien. Maar laten we nu eens gewoon starten met bouwen. Dit jaar nog. De ondernemers verdienen duidelijkheid. Anders hebben we straks en geen woningen en geen Food Center.

Update uit september 2024

De eerste gebouwen zijn al gesloopt. Maar de bijbehorende gemeentebelofte dat ondernemers op een kleiner stuk kunnen blijven in ‘intensieve nieuwbouw’, komt maar niet van de grond. Dat schrijft Parool.

“Toen ik begon, zou het nieuwe Food Center in 2027 klaar zijn,” zegt Meijer. “De ondernemers hebben grond en gebouwen afgestaan voor woningbouw. Ze verwachten iets terug te krijgen maar dat komt steeds niet. Ze voelen zich overgeleverd aan projectontwikkelaars.”

“Die hebben van de gemeente mijlpalen meegekregen. Nu men die niet haalt, grijpt de stad niet in. Die zegt: ondernemers en ontwikkelaars moeten er maar samen uitkomen. Grote ondernemers overleven dit wel, of vertrekken. Kleinere bedrijven komen in de knel. Een aantal ondernemers zegt al: dit maak ik niet meer mee.” zegt  Dertje Meijer, directeur van het Food Center.

Update 20 januari 2025 (van Bidfood):

Marktkwartier is een ontwikkelaar van luchtkastelen: "In april 2024 heeft in het bijzijn van Marktkwartier een eerste gesprek plaatsgevonden tussen Bidfood en de Directeur van de Dienst Grond & Ontwikkeling van de gemeente over hervestiging van Bidfood op de locatie tussen de nieuwbouw van De Kweker/Sligro en de huidige vestiging van Bidfood. In november 2024 worden de gesprekken hierover door Marktkwartier beëindigd op een moment waarop Bidfood haar ontwerp nagenoeg indieningsgereed heeft maar er nog steeds geen stedenbouwkundige visie is vastgesteld, nog geen concept-statuten van de nog op te richten coöperatie bestaan, geen exploitatieopzet voorhanden is met inzicht in de bijdrage van de leden in de collectieve kosten en Marktkwartier evenmin duidelijkheid kan verschaffen over de gronduitgifte-voorwaarden".

Helaas is door afwezigheid van wethouder van Dantzig de behandeling van het onderwerk in de Amsterdamse raad opnieuw uitgesteld tot waarschijnlijk 12 februari 2025.

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Amsterdams college trekt stekker uit toekomstplannen Foodcenter

Lees ook een wetenschappelijke analyse: Can We Do More with Less? Analyzing the Organization of Flexibility of Space and Infrastructure at UDCs: A Case Study for Food Center Amsterdam

Lees de reactie van de gemeente op mijn raadsadres hier.