Afval-pilot in de Amsterdamse 9 Straatjes was leerzaam

Het Amsterdamse colleges kwam met een tussenevaluatie van een afval pilot in de Amsterdamse 9 Straatjes en geeft een vooruitblik op de ontwikkeling van afvalinzameling in het historische centrum. Wat is er aangepakt en wat waren de resultaten?

In de tijd voor de pilot werd afval in de 9 Straatjes ingezameld via vuilniszakken, wat leidde tot problemen zoals vervuilde straten, schade aan kades en bruggen door zware vuilniswagens, en een lage scheidingsgraad. Daarnaast is het een fysiek belastende methode voor personeel.

Gezamenlijk inzamelen

In de pilot wordt, met uitzondering van grofvuil, al het afval gezamenlijk ingezameld als stedelijk afval. Dit is normaal niet toegestaan. Ondernemers hebben in beginsel een vrije keuze uit marktpartijen. In deze pilot is er een tijdelijke uitzondering op de wet. De gemeente wil namelijk de regie voeren over de inzameling van afval van zowel bewoners als bedrijven, om zo controle te houden over de gestelde doelen voor inzameling en verwerking, en gebruik te maken van één inzamelaar.

In samenwerking met het Rijk is hiervoor de crisis- en herstelwet toegepast, waardoor er een uitzondering is gemaakt op de wet Milieubeheer voor dit specifieke gebied. De juridische oplossing ligt in het tijdelijk aanmerken van al het afval, met uitzondering van grof afval, in de 9 straatjes als huishoudelijk afval voor een periode van vijf jaar. Hierdoor kan de gemeente de inzameling van zowel huishoudelijk als bedrijfsafval coördineren en de gewenste regierol vervullen.

Het plan was altijd om de uitvoering aan de markt over te laten, aangezien de gemeente gelooft dat de markt met innovatieve oplossingen kan komen. Ondanks drie aanbestedingsrondes is er echter geen geschikte marktpartij gevonden, waarna is besloten om de inzameling zelf ter hand te nemen. De aanbesteding voor de verwerking van het afval is wel succesvol verlopen en wordt uitgevoerd door PreZero, waardoor er toch sprake is van een nauwe samenwerking tussen de gemeente en een commerciële verwerker.

Fijnmazig inzamelen

Afval wordt nu fijnmazig ingezameld, waardoor het niet meer op straat staat. Bewoners en bedrijven maken een afspraak en het afval wordt binnen een tijdsblok van 2 uur opgehaald met een licht elektrisch voertuig en afgevoerd via het water. Een klein deel van de bedrijven (8%) produceert te veel afval voor fijnmazige inzameling en maakt nog gebruik van vrachtwagens.

De belangrijkste resultaten zijn:

• Het aantal zware vuilniswagens is met 36% verminderd en de aanwezigheid op straat is met 50% gedaald.
• Het scheidingspercentage steeg van 12% in 2018 naar 35% in 2023, ruim boven het stedelijk gemiddelde.
• 55% van de respondenten vindt de straten schoner sinds de start van de pilot.

Hoewel er positieve resultaten zijn, zijn bewoners gematigd tevreden: 44% is tevreden, terwijl 39% ontevreden is. De pilot heeft waardevolle lessen opgeleverd, zoals de voorkeur van bewoners voor korte tijdsblokken en de bereidheid van 38% van de bewoners om afval zelf weg te brengen, zelfs met een langere loopafstand, naar een boot.

De toekomst

Op basis van meerdere proeven in verschillende buurten heeft de gemeenten een plan opgesteld voor een dekkend inzamelsysteem in het centrum. Dit plan omvat:

• Het maximaal uitrollen van ondergrondse (en mogelijk bovengrondse) containers, met een langere loopafstand van 250 meter.
• Het testen van brengpunten op het water, met een doel van 15 tot 35 punten in het centrum.
• Afvalinzameling op afspraak als oplossing voor plekken waar geen containers of brengpunten mogelijk zijn.

Met de plannen werkt de gemeente toe naar een schoon centrum, zonder vuilniszakken op straat, waarbij afvalscheiding op de tweede plaats komt. Het plan richt zich in eerste instantie op huishoudelijk afval, met later de toevoeging van grofvuil. Bedrijfsafval mag niet langer op straat worden geplaatst; de inzameling blijft de verantwoordelijkheid van de markt.

Er wordt gekeken naar een verlenging van de pilot na 2025, en er is een lijst in de maak met locaties voor ondergrondse containers en een planning voor 2025. Het project voor brengpunten op het water zal op grotere schaal worden getest in het Wallengebied.

Lees het uitstekende evaluatierapport hier.

En lees hier wat de gemeente nog meer gaat doen voor een schonere stad.

Bron: Gemeente Amsterdam